Mali Bečkerek
| Mali Bečkerek rum. Becicherecu Mic | |
|---|---|
| Naselje | |
  Mali Bečkerek Lokacija u Rumuniji | |
| Koordinate: 45° 49′ 45″ N 21° 3′ 5″ E / 45.82917° S; 21.05139° I | |
| Zemlja |  Rumunija |
| Okrug | Timiš |
| Opština | Mali Bečkerek |
| Nadmorska visina | 83 m (272 ft) |
| Stanovništvo (2012)[1] | |
| • Ukupno | 4.765 |
| Vremenska zona | Istočnoevropsko vreme (UTC+2) |
| • Leti (DST) | Istočnoevropsko letnje vreme (UTC+3) |
| Geokod | 685211 |
Mali Bečkerek (rum. Becicherecu Mic) je selo i jedino naselje unutar istoimene opštine Mali Bečkerek, koja pripada okrugu Timiš u Republici Rumuniji. Naselje je značajno po prisutnoj srpskoj nacionalnoj manjini u Rumuniji.
Položaj naselja[uredi | uredi izvor]
Selo Mali Bečkerek se nalazi u istočnom, rumunskom Banatu, na 15 kilometara severozapadno od Temišvara. Seoski atar je u ravničarskom delu Banata.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Po "Rumunskoj enciklopediji" Mali Bečkerek je srednjovekovno mesto, koje se pominje prvi put u katoličkim spisima 1232. godine.[2] Carski revizor Erler je 1774. godine konstatovao da je mesto Mali Bečkerek, u Sentandraškom okrugu, pretežno naseljeno Srbima i da ima poštansku stanicu - kambijaturu.[3] Parohijsko zvanje u mestu je osnovano 1779. godine od kada se vode i matične knjige. Kada je 1797. godine popisan pravoslavni klir u mestu su bila dva sveštenika. Parosi, pop Pavle Nadaški (rukop. 1788) i pop Petar Radosavljević (1793) služili su se srpskim i rumunskim jezikom.[4] Po podacima iz mitropolijskog popisa od 1865. godine u selu sa parohijom prve klase je bilo 1152 srpskih duša. Rumuni se ne pominju.[5]
Godine 1905. Mali Bečkerek je velika opština, u Temišvarskom srezu. Tu živi 3738 stanovnika u 681 domu. Nemci dominiraju, a Srba ima 612 pravoslavnih duša (ili 16%) sa 124 kuće. Od srpskih javnih zdanja tu su pravoslavna crkva i narodna škola. u naselju funkcionišu PTT komunikacije.[6]
Crkva i škola[uredi | uredi izvor]
Pravoslavni hram u mestu je prvi put opširnije opisan 1815. godine, kao drvena građevina ojačana ciglom, sa drvenim templom koje oslikano verovatno 1773. godine. Crkva pravoslavna posvećena prazniku Letnjem Sv. Nikoli sazidana je 1823. godine.
U crkvi malobečkerečkoj služio je kao paroh, Dimitrije Cikindeal (1775-1818), između 1805-1813. godine. Prvo je bio 1794. godine učitelj u Belincu, pa Nemetu a od 1802. godine bio bečkerečki učitelj. On je pohađao srpsku školu u Malom Bečkereku pa je dobro naučio srpski jezik. Njegov otac Zaharije bio je dugogodišnji mesni paroh. Dimitrije je jedno vreme radio kao predavač u Aradskoj preparandiji, pa postao inspektor i direktor rumunskih škola u Aradu. Bavio se književnošću i preveo je sa srpskog na dako-rumunski jezik i objavio tri knjige Dositeja Obradovića, između 1802-1814. godine.
Crkva posvećena prazniku Sv. Nikoli podignuta je 1823. godine. Parohija je 1846. godine imala 1287 pravoslavnih stanovnika, a sveštenici su bili Atanasije Nadaški i Prokopije Mitić. Po carskom reskriptu 1868. godine izvršena je redukcija broja parohija, u mestu osta jedna srpska. Rezbario je ikonostas 1853. godine Mihail Janić iz Arada, a slikarski posao dat 1861. godine Nikoli Aleksiću, kojem je pomagao i sin Dušan. Pozlatarski posao izveo je stručnjak Vasilije Šepecan.
Pretplatnike jedne knjige Vuka Karadžića 1870. godine je paroh Tana Nadaški. On je paroh i kasnije, i pominje se 1892. godine. Iz jerahijskog fonda dobija krajem 19. veka kao siromašna opština Mali Bečkerek godišnje 100 f. Krajem 1891. godine u Malom Bečkereku ima jedna nepodeljena parohija, sa jednom crkvom i jednim sveštenikom. Ima 913 Srba koji žive u 171 kući, kao i 241 Rumun.[7] Za administratora parohije postavljen je 1891. godine jeromonah Amfilohije Mihailović iz manastira Sv. Đurđa.
Pokrenuta sudska imovinska parnica sa Rumunima je 1900. godine još bila u toku, i to je bila poslednja ne podeljena opština. Rumuni su imali razvijenu strategiju da preotmu Srbima imovinu, na koji često nisu imali prava. Razvijali su brojne novčane zavode i udruženim snagama su skupljali tako kapital za akciju. Već na početku deoba, pravili su nove hramove i škole bez muke. Nisu samo izdržavali svoje sveštenike i učitelje, neko su vršili aktivnu propagandu i u drugim mestima, gde je parnica otpočela ili gde će tek to biti. Tražili su svuda bilo kakvi pravni osnov, a zatim novcem rešavali ishod. Srbi su u mešanim sredinama tada propadali, živeći pod velikim pritiskom u oskudici i imovinskoj blokadi. Eparhija je preko svojih izaslanika delovala u Malom Bečkereku, pokušavajući da spreče da Srbi i Rumuni uđu u podelu, ali nije bilo efekta. Rumuni su dobili namiru u novcu i napravili su sebi novo zdanje 1909. godine. Mladi sveštenik pop Svetozar Jevrić postavljen je 1897. godine za administratora parohije, umesto pokojnog pope Jakšića. Godine 1905. u mestu je srpska crkvena opština, skupština je redovna, a pod predsedništvom Pere Đuričinog. Hram je tada bio u dobrom stanju, porta ograđena i uređena, a postojalo je i srpsko pravoslavno groblje. Pravoslavna parohija je najniže šeste platežne klase, ima parohijski dom i parohijsku sesiju od 30 kj. zemlje. Paroh je tada pop Slobodan Kostić kao administrator, rodom iz Bačfeldvarca.[8] Zakhej Ivanov je bio paroh malobečkerečki 1907. godine. Između dva svetska rata postojalo je "Malobečkerečko crkveno pevačko društvo" (1935).[9]
Kao pretplatnik jedne srpske knjige javlja se 1844. godine Stefan Rakić filozof i bogoslov iz Malog Bečkereka.
Po državnom popisu pravoslavnog klira Ugarske, u mestu je 1846. godine bilo 43 učenika sa kojima je radio učitelj Gregorije Rakić. Učitelj u mestu i pretplatnik jedne pedagoške knjige bio je 1860. godine Kosta Kazer.[10] Iste 1860. godine učitelj Konstantin uzima još pet egzemplara knjige o pčelarstvu. Bečkerečka škola je 1867. godine bila srpsko-rumunska, a učitelj morao je znati oba jezika, i dobijao 148 f. osnovnu platu i tri lanca zemlje, 10 hvati ogrevnog drveta i slobodan stan.[11] Opština je nakon podele sa Rumunima postala siromašna, tako da učiteljska plata ne prelazi 300 f. godišnje. Postavljen je za novog učitelja u mestu Vladimir Pavlović. "Srpski učitelj" Pavlović je 1872. godine kupio Vukov nemačko-srpski rečnik, izdat u Beču. Učitelj Đura Nadaški je umro u 70-oj godini 1897. u svojem Malom Bečkereku. Završio je 1848. godine potpunu veliku gimnaziju u Debrecinu. Somborsku preparandiju je naknadno ali redovno završio 1855. godine, i zatim neprekidno 42 godine radio samo u Malom Bečkereku. Tada počinje neredovno stanje sa mnogo pripravnika koji se često smenjuju. Oglas za posao učitelja sa povišenom platom dat je 1901. godine. Godine 1902. u Malom Bečkereku je bila petorazredna škola i tražen je konkursom novi učitelj. Pored plate u iznosu 384 krune, ogreva, stana i drugih pogodnosti nuđene su mu i dve bašte sa zasađenom vinovom lozom i voćem. Školski upravitelj je Milan Teodor a staratelj školski Nika Panin. Školska zgrada u Malom Bečkereku, 1905. godine nije bila građena po propisu. To je jedno školsko zdanje tek podignuto 1905. godine. Učiteljica je tada već bila Anđelija Ostojić. Od 1908. godine stalni učitelj je bio Milan Vujković. Učiteljsko telo čini 1907. godine na srpskoj veroispovednoj školi jedino Jelena Marcikić učiteljica, rodom iz Nemačke Palanke, a nju je iste godine zamenio kolega Mita Marković. Redovnu nastavu tada prati 59 đaka, a u poftornu školu ide njih 28 učenika starijeg uzrasta.[8] Godine 1908. godine postavljen je za rad u mesnoj školi privremena učiteljica Ljubica Petković. Pred Prvi svetski rat učitelj u mesnoj srpskoj školi bio je Josif Laković.
Srpska zemljoradnička zadruga je postojala 1905. godine u Malom Bečkereku. Njen kapital je iznosio 4791 k, a vodili su je: predsednik Dušan Milin i poslovođa Milko Brašovan.[12]
Stanovništvo[uredi | uredi izvor]
Sredinom 19. veka broj Srba je bio u opadanju. Po mitropolijskom izveštaju u mestu je 1847. godine bilo 1287 Srba, a 1867. godine, 1152 stanovnika. Po poslednjem popisu iz 2002. godine selo Mali Bečkerek imalo je 2.417 stanovnika. Poslednjih decenija broj stanovništva opada.
Selo je oduvek bilo višenarodno, ali su Srbi i druge manjine u selu danas osetno malobrojniji posle više kolonizacija rumunskog i romskog stanovništva. Nacionalni sastav na pojedinim popisima bio je sledeći:
| Godina popisa | 1910. god. | 1992. god. | 2002. god. |
| Ukupno st. | 3.666 | 2.316 | 2.417 |
| Srbi | 546 (14,9%) | 125 (5,4%) | 63 (2,6%) |
| Rumuni | 421 (11,5%) | 1.913 (82,6%) | 2.062 (85,3%) |
| Nemci | 2.531 (69,0%) | 94 (4,1%) | 48 (2,0%) |
| ostali | 168 (4,6%) | 184 (7,9%) | 206 (8,5%) |
Vidi još[uredi | uredi izvor]
- Srbi u Rumuniji
- Banat
- Zrenjanin, nekada Veliki Bečkerek
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Statistical Yearbook 2011” (PDF). Comisia Centrală pentru Recensământul Populaţiei şi Locuinţelor. Pristupljeno 2015-07-05.
- ^ Stevan Bugarski, Ljubomir Stepanov: "Istorijski i kulturni spomenici Srba u rumunskom Banatu", Temišvar 2008. godine
- ^ J.J. Erler: "Banat", reprint, Pančevo 2003. godine
- ^ "Temišvarski zbornik", Novi Sad 8/2015.
- ^ "Srpski letopis", Novi Sad 1866. godine
- ^ Mata Kosovac: "Srpska pravoslavna parohija Karlovačka po podacima iz 1905. godine", Karlovci 1910. godine
- ^ "Srpski sion", Karlovci 1892. godine
- ^ a b Mata Kosovac, navedeno delo
- ^ "Politika", Beograd 1935. godine
- ^ Đorđe Rajković: "Škola i život" članci, Novi Sad 186. godine
- ^ "Školski list", Sombor 1867. godine
- ^ Mata Kosovac: "Srpska pravoslavna mitropolija Karlovačka po podacima iz 1905. godine", Karlovci 1910. godine
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- www.becicherecu-mic.ro Zvanična stranica opštine
- Srbi u Rumuniji od ranog srednjeg veka do današnjeg vremena (srpski jezik)
- Etnička slika naselja habzburškog dela Rumunije 1880-2002. Arhivirano na sajtu Wayback Machine (7. oktobar 2022) (mađarski jezik)
