Mamelučki sultanat

سلطنة المماليك Mamelučki sultanat
Zastava
Teritorija Sultanata oko 1279. godine
Geografija
Kontinent		Afrika, Azija
Regija		Egipat, Levant, Hidžaz
Glavni grad		Kairo
Društvo
Službeni jezik		Arapski, Turski, Čerkeski
Religija		Sunizam
Politika
Oblik države		Monarhija
— sultan		Ejbak
		Bajbars
		Barkuk
Istorija
Postojanje
— Osnivanje		1250.
— Ukidanje		1517.
— Status		Bivša država
Događaji
— Osnivanje		2. maj 1250.
— Pad		22. januar 1517.
Zemlje prethodnice i naslednice Mamelučkog sultanata
Prethodnice:		Naslednice:
	Abasidski kalifat	Osmansko carstvo

Mamelučki sultanat (arap. سلطنة المماليك‎, tur. Memlük Sultanlığı) bila je srednjovekovna država koja se prostirala na teritorijama današnjeg Egipta, Levanta i Hidžaza. Prestonica je bio grad Kairo. Sultanat je osnovao Iz el Din Ejbak formirajući Bahri dinastiju 1250. godine. Država je postojala do 1517. godine kada je osvojena od strane Selima I i priključena Osmanskom carstvu.

Država

Egipat je u vreme Mameluka doživeo veliki uspon. Država se širi na sve strane. Mameluci su osvojili Siriju i Arabiju koje su izgubljene u vreme poslednjih Ajubida. Uspešno su ratovali protiv Jermena, a svojoj vlasti potčinili su i asasine, Berbere i Nubijce. Najveći uspesi Mameluka odnose se na borbe sa Mongolima. Nakon pada Bagdada 1258. godine, Egipat je postao središte islamskog sveta. Na vrhuncu moći (vreme vladavine Bahrita), Mamelučki sultanat obuhvatao je teritorije od Libijske pustinje i Barke na zapadu do Eufrata na istoku i od Sredozemnog mora i Torosa na severu do arabijske stepe na jugu. Egiptu su pripadale i Meka i Medina.

Bitno svojstvo mamelučke države jeste vladavina vojničke kaste koja živi od rente sa feudalnih imanja. U periodu Bahrita bilo je nekoliko pokušaja državnog udara koji su završavani neuspehom. Pored sultana, najvišu vlast u državi imao je Državni savet. Činili su ga: zamenik sultana, komandant vojske, ministar rata i predsednik Saveta, kao najviši civilni činovnik. Zemlja je bila podeljena na 24 provincije (12 u Egiptu i 12 u Siriji). Na čelu provincija stajao je guverner. Guvernere je birao sultan iz redova visokih emira. Sve visoke položaje u zemlji popunjavali su isključivo Mameluci. Za svoj uspon, Mameluci mogu zahvaliti i principu obnavljanja koji se ogleda u nemogućnosti nasleđivanja visokih položaja i stalnoj nabavci novih robova iz južne Rusije, oblasti oko Kavkaza.

Vojska

Vojska Mamelučkog sultanata sastojala se od Mameluka u gardi sultana, u jedinicama emira i bivših sultana i od najamničkih vojski koje su sačinjavali Egipćani plaćani u novcu i imanjima. Odluku o ratu donosio je Državni savet. Vojska je deljena na jedinice od 1000, 100, 10 i 5 vojnika. Na čelu vojnih jedinica nalazili su se emiri. Emire sa 100 vojnika imenovao je sultan, a ostale guverneri provincija. Osnova vojne moći bila je konjica čiji su pripadnici bili isključivo Mameluci.

Istorija

Bahri dinastija

Glavni članak: Bahri dinastija

Mamelučki plemić iz Alepa

Ajubidski sultan Ejub umire 1249. godine tokom Sedmog krstaškog rata. Vlast preuzima njegova udovica, Šajar al Dur, u iščekivanju sina Turanšaha da se vrati iz ratovanja u Mesopotamiji. Ejubov vojskovođa Ejbak odbio je krstaške napade. Zbog toga je tražio veći udeo u vlasti od Turanšaha. Kada je njegov zahtev odbijen, Ejbak je skovao zaveru i ubio Turanšaha (1250. godine). Potom se proglasio za sultana. Ejbak je osnivač nove dinastije — Bahri. Vladao je do 1257. godine.

Nakon Ejbakove smrti, vlast preuzima namesnik Kutuz koji je, kao regent nad Ejbakovim maloletnim sinom Nur ad Din Alijem, vladao do 1260. godine. Nakon zauzeća Bagdada i uništenjem Abasidskog kalifata, Mongoli napadaju Egipat. Međutim, u bici kod Ajn Džaluta doživeli su veliki poraz od vojskovođe Bajbarsa. Bajbars potom ubija Kutuza i preuzima vlast. Poznat je po ratovima koje je vodio protiv Jerusalimskog kraljevstva. Godine 1268. osvojio je kneževinu Antiohiju. Umro je 1277. godine. Grofoviju Tripoli osvojio je sultan Kalavun, a njegov naslednik El Ašraf Halil je osvojio krstašku prestonicu Akru 1291. godine. Pad Akre označio je kraj krstaških ratova. Hrišćani su se povukli iz Svete zemlje.

Godine 1303. Egipćani odnose još jednu pobedu nad Mongolima. Egipatski sultan potom stupa u prijateljski odnos sa mongolskim kanom koji prelazi na islam. Epidemija kuge koja je krajem prve polovine 14. veka pogodila Egipat i Levant, znatno je oslabila državu. Godine 1377. u Siriji izbija ustanak koji se širi i na Egipat. Godine 1382. Barkuk se proglašava novim sultanom. Barkuk je osnivač dinastije Burdži.

Burdži dinastija

Glavni članak: Burdži dinastija

Barkuk je vladao do svoje smrti, 1399. godine. Sklopio je savez sa turskim sultanom Bajazitom protiv mongolskog osvajača Tamerlana. Tamerlan osvaja egipatsku Siriju, ali je ona ponovo priključena Egiptu 1412. godine. Brojne pobune prisilile su egipatskog sultana da se ubrzo odrekne ove teritorije. Turski sultan Mehmed II, osvajač Carigrada, bio je u prijateljskim odnosima sa egipatskim sultanom. Sukobi između dva sultanata izbijaju sredinom druge polovine 15. veka oko kneževine Karaman.

Egipat je pružao pomoć muslimanima u Španiji ulazeći u rat sa hrišćanskim državama. Godine 1515. otpočeo je novi rat sa Osmanskim carstvom. On je završen gubitkom nezavisnosti Mamelučkog sultanata. Osmanski sultan Selim I osvaja Kairo 20. januara 1517. godine. Od Egipta je obrazovan Egipatski ejalet. Mnogi mamelučki emiri zadržali su svoje pozicije. Međutim, sada su bili vazali carigradskog sultana.

Vidi još

• Ajubidi
• Egipatski ejalet

Literatura

• Vojna enciklopedija, tom 5 (251-2)

• A. Allouche: Mamluk Econmoics : A Study and Translation of Al-Maqrizi's Ighathat. Salt Lake City, 1994
• R. Amitai-Preiss: Mongols and Mamluks: The Mamluk-Ilkhanid War 1260-1281. Cambridge, 1995
• D. Ayalon: The Mamluk Military Society. London, 1979
• James Waterson - The Mamluks (History Today March 2006)

Spoljašnje veze

Mediji vezani za članak Mamelučki sultanat na Vikimedijinoj ostavi

• "Neo-Mamluk Style Beyond Egypt"