Pređi na sadržaj

Manastir Vojlovica

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Manastir Vojlovica
Manastir Vojlovica
Opšte informacije
MestoPančevo
OpštinaPančevo
Država Srbija
Vrsta spomenikamanastir
Vreme nastanka14. vek
Tip kulturnog dobraSpomenik kulture od izuzetnog značaja
VlasnikSPC
Nadležna ustanova za zaštituZavod za zaštitu spomenika kulture
www.zzskpancevo.org

Manastir Vojlovica je manastir Srpske pravoslavne crkve koji se nalazi kod Vojlovice, u jugoistočnom predgrađu Pančeva, na oko 5,5 kilometara prema Starčevu, u krugu Rafinerije „Pančevo“.

Prema najstarijoj verziji, manastir je osnovao 1383. godine despot Stefan Lazarević, sin kneza Lazara, a najstariji pouzdani izvor ostavio je jeromonah Partenije 1542. godine (neka predanja govore da su crkvu podigli monasi misionari zvani "sinajci"[1] - njih 46, koji su se doselili iz srpskih krajeva). To je pisalo u staroj knjizi "Sabornik", koja je međutim izgubljena. Zaista, u južnoj Srbiji u mestu Veliko Vojlovce postoje ostaci starog manastira istog imena, čiji su kaluđeri po predanju izbegli u Banat. Godine 1567. potpisao se na jednom Mineju tadašnji kaluđer kir Sava. U manastiru postoji zapis iz 1799. godine koji navodi na to da je despot Stefan Lazarević obnovio manastir 1405. godine. Oduvek je bio važno duhovno središte ovog dela Banata.[2]

Istorija[uredi | uredi izvor]

Manastir je nebrojano puta razaran, zatvaran, spaljivan, a monasi su odvođeni u ropstvo ili mučki ubijani. Na osnovu istorijskih zapisa najveća razaranja, ali istovremeno i obnove manastira, vezana su za 18. vek (1716, 1738, 1788).[2] Godine 1631. manastir je posetio patrijarh Pajsije. U manastiru je sačuvana stara bogoslužbena knjiga "Služebnik" pisan rukom Radula, u vreme Vlaškog kneza Jovana Matei i Ignjatija mitropolita u Trgovištu 1654. godine. Knjigu je manastiru Vojlovici poklonio 1672. godine Pamfnutije, protosinđel mitropolita u Trgovištu. Nad dverima manastirskim sačuvao se stari natpis iz 1713. godine. Piše da su te dveri poklonili: Gospodin Stojan Stefanović kapetan i gospođa Nasta, Bošnjak u manastiru (bio).[3] Turci su 1716. godine zapalili manastir, u kojem su izgorele stare srpske manastirske privilegije i tri kaluđera. Po manastirskom hroničaru iz 1800. godine: stradao je 1716. godine iguman Viktor sa 19 kaluđera. Monah Mina koji se izbavio ropstva povratio se u Banat i učinio sve da manastir bude obnovljen, a isti je 1730. godine bio vojlovački iguman. Izgorelo je sve i tokom rata 1738. godine, opet od strane Turaka. Oko manastira su se vrzmali hajduci i krijumčari pa je vlast opominjala manastir zbog njegove umešanosti u tome. Ali "manastirski oci se nisu na to osvrtali". Došlo je 17. marta 1743. godine do toga da vojska čak živom barijerom zatvori manastir Vojlovicu. Pančevačke vlasti pominju te 1743. godine 15. aprila, "harambašu Andriju Srbina" koji je povezan sa "klosterom" (manastirom).[4]

Kada je bila Komisija da ispita manastirski teren 1755. godine, ništa nije menjano, ostao je dotadašnji posed neokrnjen. Manastirske granice zemljišnog poseda su 17. juna 1765. godine opet uređivane od strane graničarskih inžinjera i geometara. Naseljenička vojna komisija je tada dodelila manastiru 921 jutro njiva i 14 motika vinograda. To je bilo mnogo manje nego što je manastir pre uživao tj. 1153 jutra 711 kv hv bez ikakvog poplavnog zemljišta, i koje je bilo ucrtano na mapi. Manastir je posedovao i jedan vinograd na Vršačkom bregu od 51 motike, kao i deo vodenice na Dunavu. Na manastirskom zemljištu nalazi se jedna krčma, u kojoj se točilo preostalo vino. Obrađivana je zemlja i držana je stoka, da bi se prehranili kaluđeri 28 najamnika. Manastir je od davnina polagao na pravo krčmarenja i ribolova.[5] U manastiru je 1767. godine umro arhimandrit studenički Konstantin, koji se bavio pisanjem. Iguman Nikanor je sa bratstvom koje je pobeglo pred Turcima tokom rata 1788. godine, obnovio manastir i podigao konak sa ćelijama od šumske strane. Drugi iguman Joanikije je 1798. godine i sa sunčane strane podigao dug konak sa ćelijama i sasvim ogradio manastirska zdanja zidom od cigle. Kratku povest manastira sastavio je i objavio kao knjigu isti iguman Joanikije Miljković 1800. godine.

Manastirska crkva posvećena prazniku Saboru arhanđela Mihaila i Gavrila zidana je 1752. godine od cigle. Ikonostas je bio pozlaćen. Posebno je vredna čudotvorna ikona Presvete Bogorodice, a sa desne strane pevnice nalazile su se (1800) mošti Prepodobnog oca Grigorija Sinajskog.[6] U manastirskoj riznici je vredna srebrna ložica iz 1558. godine, i panamar jeromonaha Nikanora iz 1717. godine.[7]

Po zvaničnom crkvenom izveštaju iz 1902. godine o imetku pravoslavnih manastira, koji još nisu bili predmet deobe sa Rumunima, za manastir Vojlovicu je zapisano stanje. On se nalazi u Torontalskoj županiji i Vršačkoj eparhiji. Imanje mu je 1235 jutara 1258 kv hv zemlje, sa čistim katastarskim prihodom - 9794 kruna 88 potura, vrednost - 195897 kruna 60 potura, zdanja - 93600 kruna, u vrednosnim papirima - 1200 kruna, dragocenosti - 640 kruna, opreme - 22600 kruna, ostale pokretnosti - 17843 kruna, vrednost celokupnog imanja - 331540 kruna 40 potura.[8]

Tokom Drugog svetskog rata u manastiru su Nemci držali zatočene srpskog patrijarha Gavrila Dožića i vladiku žičkog Nikolaja Velimirovića. Zbog podizanja Rafinerije nafte u Pančevu koja je izgrađena na manastirskom posedu 1965. život u manastiru Vojlovici je bio ugašen. Problem je posle više godina prevaziđen, život u manastiru je obnovljen, a fabrika i manastir danas postoje u retko viđenoj simbiozi.[2] Poslednji put je rekonsturisan i obnavljan 1981—1988. godine.[9] Uz obnovu, urađeni su i konzervatorsko-restauratorski radovi na crkvi, na osnovu kojih je krajem 80-ih godina, ukazano na to da u crkvenoj građevini postoji više slojeva živopisa, iz različitih perioda gradnje i obnove, gde najstariji sloj potiče iz 15. ili prve polovine 16. veka.[10] U aprilu 2012. je dogovoreno da deo placa koji se nalazi u sastavu Rafinerije bude vraćen manastiru.[11] Tokom 2016. obnovljen je krov manastirskog konaka.[12]

Arhitektura[uredi | uredi izvor]

Na južnoj strani manastira odmah pored crkve nalazi se grob sa templarskim krstom. U krugu manastira nalazi se crkva Svetih arhanđela Mihaila i Gavrila i konak. Poseduje pozlaćeni ikonostas iz 18. veka sa tridesetak ikona.

Jednobrodnoj crkvenoj građevini sa polukružnom oltarskom apsidom, pravougaonim pevničkim prostorijama, osmostranim kubetom nad naosom i slepim kubetom nad pripratom, dozidana je još jedna priprata 1752. godine, za vreme igumana Pajsija Milutinovića. Visoki barokni zvonik sa delom nove priprate prizidan je uz crkvu (Pajsijevu pripratu) 1836. godine. Pančevački trgovac Vikentije Kostić poklonio je 1854. godine jedno zvono težine osam centi.[13] Baroknom izgledu crkve, pored karakterističnog zvonika, doprinosi i niz polukružnih arkada na stubićima iznad kordonskog venca na Pajsijevoj priprati.

U XVIII veku, za vreme igumana Joanikija Miljkovića, izgrađeni su konaci, oslikani unutrašnji zidovi hrama i načinjen visoki barokni ikonostas, kome se kao autor pominje "Aksentije moler pančevački".[14] Sadrži oko 30 ikona sa starozavetnim i novozavetnim likovima, ikonostas je pozlaćen. Tokom 1890. godine na manastirskom posedu osnovana je mala kapela nad vodenicom. Današnja časna trpeza od mermera potiče iz 1816. godine.

Živopis manastirske crkve posvećene Svetim arhanđelima Mihailu i Gavrilu, pratilo je hronološki faze gradnje i obnove crkve. Početkom osamdesetih godina XX veka ispod sloja uljanog slikarstva iz 1797/1798, godine, otkriveno je starije slikarstvo iz dva perioda: sloj iz XV ili prve polovine XVI veka i sloj s kraja XVII ili početka XVIII veka. Mlađi sloj zidnog živopisa manastira Vojlovice nastao je 1730/1732 godine čiji je autor David iz Selenice, isti slikar koji je oslikao crkvu manastira Drače i priprate manastira Manasije (Resave).[15]

Bratstvo[uredi | uredi izvor]

Danas je Vojlovica muški manastir (2017). Monah Kozma je pisao Minej 1567. godine, po nalogu igumana Save. Pominje se 1652. godine jeromonah Ananije Studeničanin.[16] Kada je 1755. godine bila izaslata Komisija za ispitivanje manastirskog terena, nju su dočekali iguman Pajsije Milutinović i kaluđeri jeromonasi Avakum, Teodosije, Nikodim i Nićifor. Bio je 1765. godine vojlovički namesnik Spiridon Stefanović. Manastirsko bratstvo činili su 1771. godine: arhimandrit Spiridon Stefanović, Josif Popović, German Ištvanov, Simeon Petrović, Teodor Marjanović i Janićije Popović.[4] Umro je i sahranjen u manastirskoj porti 1796. godine iguman Nikanor Stojanović. Kupci srpske knjige bili je 1802. godine vojlovački jeromonasi Avgustin Hranisavljević i Porfirije Isaković.[17] Godine 1823. postao je iguman Teodor Cernjanski (1783-1858). Iguman manastira Fotije Jorgović (arhimandrit[18] 1844-1888) primio je 1880. godine u manastir starog učitelja Jovana Popovića, da konači i prehrani se. Iguman se sažalio na ubogog starca, koji je 45 godina radio u školi, i u starosti stigao do prosjačkog štapa.[19] Bratstvo manastirsko 1905. godine čine kaluđeri: arhimandrit Gavril Ananijev (iguman od 1901), Vikentije Vukosavljević jeromonah namesnik, Emilijan Stanković monah. Iguman Gavril Ananijev (umro 1921) završio je Bogoslovski fakultet u Černovici. Zamonašio se 1897. godine, a arhimandrit postaje 1905. godine. Bavio se i bogoslovskom i opštom književnošću.[20]

Bogoslužbene knjige, ali i drugi pokretni vredni predmeti manastira Vojlovice kao što su ikone, slike, ikonostas proglašeni su za spomenike kulture rešenjima iz 1952. i 1968. godine, a 1991. godine Manastir Vojlovica stiče status spomenika kulture od izuzetnog značaja.[2]

Galerija[uredi | uredi izvor]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Miloš Popović: "Versko-crkveni život Srba u Banatu", Zrenjanin 2001.
  2. ^ a b v g Pančevačko čitalište: Stare bogoslužbene knjige manastira Vojlovice Arhivirano na sajtu Wayback Machine (28. jul 2014), Pristupljeno 8. 2. 2013.
  3. ^ "Srpski sion", Karlovci 1903. godine
  4. ^ a b "Zastava", Novi Sad 1908. godine
  5. ^ "Srpski sion", Karlovci 1907. godine
  6. ^ Joanikije Miljković: "Povest opštežiteljnoga manastira Vojlovice", Pančevo 2002.
  7. ^ Mata Kosovac: "Srpska pravoslavna mitropolija Karlovačka po podacima iz 1905. godine", Karlovci 1910. godine
  8. ^ "Srpski sion", Karlovci 31. maja 1905. godine
  9. ^ Pančevo: Arhivirano na sajtu Wayback Machine (14. mart 2014), Pristupljeno 12. 4. 2013.
  10. ^ Republički zavod za zaštitu spomenika kulture - Beograd: Ο zidnom slikarstvu manastira Vojlovice iz tridesetih godina XVIII veka, Slobodan Raičević[mrtva veza], Pristupljeno 8. 2. 2013.
  11. ^ Glas javnosti: NIS će vratiti deo placa manastiru Vojlovica, 11. 4. 2012., Pristupljeno 8. 2. 2012.
  12. ^ Manastir Vojlovica spremno čeka zimu („Politika”, 17. septembar 2016)
  13. ^ "Srbski dnevnik", Novi Sad 1854. godine
  14. ^ Pavle Vasić, navedeno delo
  15. ^ Panonija - Crkve u Vojlovici
  16. ^ Pavle Vasić: "Umetnička topografija Pančeva", Novi Sad 1989. godine
  17. ^ Atanasije Stojković: "Fizika", drugi deo, Budim 1802. godine
  18. ^ "Glasnik Istorijskog društva u Novom Sadu", Novi Sad 1940.
  19. ^ "Školski list", Sombor 1880. godine
  20. ^ Mata Kosovac, navedeno delo

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Манастир_Војловица&oldid=27421894”