Manastir Krepičevac
| Manastir Krepičevac | |
|---|---|
 | |
| Opšte informacije | |
| Mesto | Jablanica (Boljevac) |
| Opština | Boljevac |
| Država |  Srbija |
| Vrsta spomenika | manastir |
| Vreme nastanka | 15. vek |
| Tip kulturnog dobra | Spomenik kulture |
Manastir Krepičevac (Crnorečki) pripada Eparhiji timočkoj Srpske pravoslavne crkve. Nalazi se četiri kilometra severno od sela Jablanice u klisuri Radovanske reke. Manastir je posvećen Uspeniju Presvete Bogorodice (28/15 avgust).[1]
Položaj i okruženje[uredi | uredi izvor]
Manastir Krepičevac se nalazi na putu koji od boljevačke strane Rtnja vodi prema Jablanici, na jednom potpuno neodređenom mestu i samo na njemu, nalazi se polovina putokaza ispisanog rukom i masnom farbom sa naznakom: Krepičevac. Nekih ranijih godina postojala je i druga strana istog putokaza i na njoj je pisalo: Grozničevac.[2]
Oko njega se nalazi 12 manastirskih izvora koncentrisanih na malom prostoru (oko 1000 m²) čija je voda davnih dana ocenjena kao lekovita i okrepljujuća.
Iako predanje govori o 5 izvora, danas se na licu mesta može izbrojati celih 12. Da li su neki sami izbili u poslednjih 5 vekova, ili su monasi kopali tamo gde su očekivali da ima još vode – ne može se istražiti jer monaška zajednica (čiji bi to lokalni folklor mogao biti) više ne postoji.[3]
Oko 600 metara dalje, levo od putokaza, za mansstir nalazi se Grozničevac, jako vrelo iz kojeg selo Jablanica pije vodu, ali na koje ne upućuje nikakav znak i čije se slike ne mogu naći nigde na internetu ili u nekoj drugoj vrsti javnog opticaja. I dok se mnoge vode i mesta nastala u njihovoj blizini zovu istim imenom – Grozničevac (u Bosni i Hercegovini kod mesta Dakovići, u Srbiji kod Pirota, kod Užica, u Kučajskim planinama), Krepičevac je neočekivano redak toponim.[3] Između ova dva mesta – levog Grozničevca i desnog Krepičevca (gledano nizvodno) – protiče Radovanska reka koja se vrlo brzo potom sastaje sa Crnim Timokom.
Tako ova mesta – levo, desno i jedna do dve reke između njih – formiraju idealan pajsker-pilarski dualistički topos prema punoj recepturi: beli bog (hrišćanski manastir sa vodom koja krepi) i crni bog (izvor koji izaziva groznicu) razdvojeni međusobno tekućom vodom (dvema rekama).[3]
Predanje o nazivu manastira[uredi | uredi izvor]
Zašto crkvu i to mesto nazovaju Krepičevac“ zabeležila je ovako Miroslava Nikolić 1955. godine po pričanju Bojke Radosavljević iz Boljevca, tada starog 63 godine:
Bežali ljudi od Turaka pa prešli Rtanj i Crnu Reku i zaustavili se u blizini pet izvora. Vodio ih je stari Jablan, koji im predloži da tu ostanu i žive, pa su mesto nazvali Jablanica. No Turci ih pronađu i ne dadoše im da sagrade i crkvu. Zato se ljudi dogovore da pronađu za crkvu neko skrovito mesto u šumama daleko od mesta gde su se nastanili. Nađu jednu lepu padinu i nazovu je Crkvena padina. Tu su podigli sebi crkvu i dolazili da se bogu mole. Jednom su se tu i sakrili bežeći od Turaka, ali kada su sledeći put došli nisu našli crkvu. Video se samo trag kuda je preseljena. Neki čobanin im ispriča kako je jedne noći čuo veliku buku, viku i lomnjavu. I ujutru crkve nije bilo na starom mestu. Idući po utrtom tragu ugažene trave i polomljenog drveća, ljudi pronađu crkvu pored jednog hladnog i bistrog izvora. Kada su se na njemu umili i napili vode, bolesni su bili okrepljeni. Zato crkvu i to mesto nazovu Krepičevac“.[3]
Po drugoj narodnoj priči, manastir se premestio iz atara Malog Izvora kada se mlada porodila u crkvi za vreme venčanja (u članku se manastir naziva "Krupičevac").[4]
Prošlost manastira[uredi | uredi izvor]
Za ktitora se smatra župan Georgije, Janov sin, koji na ktitorskoj kompoziciji drži model crkve, do njega je žena Zora, a do nje sin Manojlo. Za Georgija se smatra da je unuk Radul bega (1499 — 1508. godine). Vreme izgradnje se vezuje kraj 15. vek i početak 16. veka. Retki su istorijski spisi o ovom manastiru. Kao aktivan se spominje 1761. i 1780. godine. M. Đ. Milićević u 19. veku pominje živopis unutar crkve iz 1761. godine, i da se ispod njega vide freske iz nepoznatog doba. Između zidanja Krepičevca i obližnjeg manastira Lapušnje nije protekao duži vremenski period, i pretpostavlja se da oba manastira imaju iste ktitore.
Početkom 19. veka Hajduk Veljko sa knezom Milisavom postavlja za starešinu manastira Jeromonaha Akakija sa Svete gore, koji 1809. godine postaje i iguman manastira o čemu svedoči zapis u jednoj bogoslužbenoj knjizi. Zajedno sa manastirom u Grlištu spada u najupornija mesta u borbi protiv Turaka u danima Prvog srpskog ustanka. Šest monahinja i sedam iskušenica iz manastira Kuveždin premešteno u ovaj zapusteli manastir u timočkom vladičanstvu 1930. godine. Monahinja, i kasnija igumanija manastira Angelina Ličanin (svetovno Vidosava), koja je za obnavu manastira, prodala je svoje dve kuće kod palate Albanija u Beogradu i tim novcem podigla konak za sestrinstvo, sahranjena je u manastirskoj porti 1969. godine.[5]
Arhitektura[uredi | uredi izvor]
Crkva manastira podignuta je na starijem crkvištu i predstavlja omanju građevinu sa trolisnom osnovom. Nastala je pod uticajem arhitekture moravske škole. Zidana je od kamena i omalterisana.
Živopis[uredi | uredi izvor]
Fresko–slikarstvo je veoma vredno pa se sam manastir ubraja među značajnije spomenike kulture. Površina preostalog fresko-slikarstva u manastiru je skromna i potiče iz prve polovine 16. veka.
Sačuvana je jedna od najkasnijih srednjovekovnih ktitorskih kompozicija u Srbiji. Nalazi se na severnom zidu priprate, u prvoj zoni. Ličnosti su obučene u bogati kostim svoga doba. Lik ktitorove žene Zore predstavlja je kao umnu i odvažnu. On se u antologiji srpskih istorijskih portreta svojom izuzetnom likovnom vizijom upečatljivo izdvaja.
Natpis kraj portreta ktitora glasi Primi molenie svojego, o prečistaja, maloje sije potštanije Georgija, Janov sin. Na neobično retkom modelu crkve koji drži ktitor, uočava se znatno uzvišeni deo hrama.
U donjoj zoni unutar crkve nalaze se nekoloko figura svetitelja, Arhangela Mihaila, Svetog Pahomija, Svetog Konstantina i Jelene i Svete Marije Egipćanke. U oltaru je kompozicija Vizije Svetog Petra Aleksandrijskog. U priprati se nalaze kompozicije iz Hristovog i Bogorodičinog života. Među njima se izdvaja Bekstvo u Egipat. Na istočnom zidu priprate, naslikana je kompozicija Deisis (Hristos na prestolu, levo stoji Bogorodica, a desno Sveti Jovan).
Na zapadnoj fasadi se nalaze očuvani fragmenti fresaka govore da je manastir bio oslikan i spolja. U niši, iznad ulaska u crkvu naslikano je poprsje Bogorodice sa Hristom.
Umetničke vrednosti manastira povećava i rozeta od belog mermera, ukrašena floralnim ornamentom u plitkoj plastici. Pretpostavlja se da je bila na podu kod amvona. Primećuje se identična ornamentika ove rozete sa onim u ovčarsko-kablarskim manastirima.
U naosu u južnom zidu nalazi se udubljeni prostor za koji se pretpostavlja da je grob starca Josifa, jednog od sinaita skraja 14. veka.
Obnove[uredi | uredi izvor]
Ne postoji podatak kada je zapusteo i zašto. Obnovljen je 1679. godine. U 18. veku manastir obnavlja knez Golub iz Jablanice. Danas nema žitelja, a opslužuju ga parohijski sveštenici.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ Eparhija timočka/Manastir Krepičevac
- ^ Mirjana Detelić Epski bunari Aquatica: književnost, kultura, Balkanološki institut SANU Beograd, str.213
- ^ a b v g Mirjana Detelić Epski bunari Aquatica: književnost, kultura, Balkanološki institut SANU Beograd, str.214-215
- ^ "Politika", 27. avg. 1938, str. 9
- ^ Miljkov, Dositej (2020). Srpske monahinje Angeline, poglavlje: Igumanija Angelina Ličanin. Manastir Grgeteg.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Knežević 2002 – Branka Knežević, Dve teme iz manastira Krepičevca – ktitorski portreti i Priča o inorogu, ZMS za likovne umetnosti 32–33, 151–158.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Srpska pravoslavna crkva/Uspenije Presvete Bogorodice u manastiru Krepičevac Arhivirano na sajtu Wayback Machine (31. avgust 2016)
- Republički zavod za zaštitu spomenika kulture — Beograd
- Lista spomenika
- [1]
