Manastir Kusić
| Manastir Kusić | |
|---|---|
| Osnovni podaci | |
| Jurisdikcija | SPC |
| Osnivanje | 14. vek |
| Osnivač | Jovan Branković |
| Mesto | Zlatica |
| Država |  Rumunija |
Manastir Kusić je manastir Srpske pravoslavne crkve u Rumuniji, kod mesta Zlatica u opštini Sokolovac, na samom početku Đerdapske klisure. Osnovan je u 14. veku kao metoh manastira Studenica.
Položaj[uredi | uredi izvor]
Nalazi se na obali reke Nere, udaljen oko kilometar od sela Zlatice. Administrativno pripada selu Zlatici. Uz manastir prolazi asfaltni put Najdaš-Sokolovac.
Istorija[uredi | uredi izvor]
U Kusiću je nekada postojao živi srpski manastir. Po jednom zapisu vršačkog episkopskog arhiva iz 1751. godine, ovaj manastir su osnovali pre mnogo godina srpski velikaši, kao metoh manastira Studenice (lavre). Po predanju manastir Kusić je zadužbina srpskog despota Jovana Brankovića, sina majke Angeline.[1] U Katastigu manastira Pećke patrijaršije pominje se u Kusiću 1660. i 1666. godine, oba puta iguman kusićki jeromonah Joanikije (1666).[2] Adnistrativno je pripadao Vršačkoj episkopiji.
Posle proterivanja Turaka, 1725. godine opravio ga je o svom trošku i darovao obrknez sela Kusića - Vukmir Nikolić. Tu je pored manastira sa crkvom i zgradama, bilo 82 kuće prnjavoraca. Manastirska crkva je bila posvećena Sv. Nikoli. Po Sentklaraju manastir je bio posvećen prazniku Maloj Gospojini(?)[3] Manastir je činilo se imao perspektivu, kada je tu od strane države osnovana 1734. godine Fabrika svile, a 1740. godine počeo intenzivniji uzgoj stoke ("za teglenje"). Ali manastir je bio "leglo" razbojnika, koji su vršili zlodela. Oteli su tako 1734. godine 400 dukata od kusićkog "oberkneza", koji je krenuo u Mehadiju. Austro-turski rat je međutim definitivno ugrozio njegov opstanak. Upalo je u Kusić 10. juna 1738. godine stotinak Turaka, a pošto se stanovništvo razbeglo, uhvatili su samo "oberkneza" sa još dvojicom stanovnika i odveli ih u roblje. Okolina manastira je posle rata i dalje bila vrlo nesigurno mesto, gde je bilo prepada i nasilja od strane razbojnika. Stradao je od hajduka (i saučesnika iz mesta) 13. maja 1742. godine opštinski knez u Kusiću.[3] Zbog toga je 1742. godine tu postavljena vojna straža sa 15 vojnika, da brine o bezbednosti i miru.
Godine 1751. tu živi samo jedan monah, koji nadgleda radnju prnjavoraca. U njemu je i 1770. godine bio samo jedan kaluđer, verovatno Atanasij?, koji je prešao iz manastira Bešenova 1757. godine.[4] Po opisu manastira iz 1771. godine, crkva je imala temelje i zidove od kamena, a svod od cigle. Konak su činile dve kelije, a ekonomski deo - staje i ambari. Bratstvo su tada činila tri monaha: Pajsije Andrejević, Teodosije Marković i Petronije Ivanović.[3] Manastir je bio siromašan jer je imao malo zemlje, pa mu budućnost nije bila izgledna. Prnjavor selo istog imena je tih godina bio naseljen i brojao je svega 15 domova. Manastirski podanici plaćali su caru danak, i imali su godišnje samo jedan dan da rade za manastir, ali su i to vrlo nerado činili.[5]
Po testamentu pokojnog vladike vršačkog Maksima Nestorovića, daje se 1738. godine 12 f. manastiru Kusiću. Kusićki oberknez Vukmir je umro 2. oktobra 1770. godine (po starom kalendaru) i sahranjen je u manastirskoj crkvi. Pošto je manastirski prihod bio nedovoljan, te su kaluđeri živeli od milodara, episkopski sinod je 1774. godine doneo rešenje da se manastir zatvori, a skromna imovina preda manastiru Zlatici. To je ozvaničeno carskim reskriptom iz 1777. godine. Njegovu nepokretnu imovinu je konfiskovao erar.
Manastir je totalno postradao tokom austrijsko-turskog rata, 1788. godine, i ostao u ruševinama do 1890. godine. Povod je bio stalno okupljanje pobožnih ljudi oko manastirskih ruševina, a pokretač je bio trgovac Mita Nančić. Tada je crkva ponovo dovedena u red i pokrivena krajem 1898. godine. U jesen 1898. godine delovao je "Odbor za obnovu starog porušenog manastira Kusića"[6] u Beloj Crkvi i Klisuri, pri kojem su glavni bili Mita Nančić i Aćim Vasić. Skupljen je prilog 229 f. 12 novčića, a spisak priložnika mahom iz okoline pedantno je vodio kao blagajnik, pomenuti Mita (Đorđević) Nančić. Braća Nančić-Đorđević su dali najviše 50 f., a Belocrkvanac Vasić 10 f.[7]
Kada je posle Prvog svetskog rata povlačena granica između dve države, prnjavor selo Kusić je pripao Kraljevini SHS, a sam manastir ostao u Kraljevini Rumuniji. Manastir je dodatno opravljen 1928-1930. godine prilozima vernika i episkopa dr Georgija Letića, a trudom starešine, jeromonaha Nikanora Savića. Opremljen je nužnim crkvenim utvarima i ikonama. Ikone je inače radio slikar amater Nikola Stanković. Mada su sagrađene i kelije za smeštaj monaha, nije ih bilo, te manastir nije zaživeo. Prepušten sam sebi, a u posleratnom periodu i potpuno ne pristupačan zbog blizine granice, dočekao je propast. Ostale su opet ruševine; sačuvale su se zidine i oštećen toranj crkveni. Sav pokretni inventar i zvono, koje je poklonio prota Slobodan Kostić, preneti su u zlatičku parohiju oko 1951. godine. Nadgrobni kamen krst i ploča oberkneza Vukmira su preneti u Novomoldavski muzej.[8]
Današnje stanje[uredi | uredi izvor]
Manastir Kusić je ponovo temeljno opravljen 2002. godine. Manastirska crkva je posvećena prazniku Rođenja Presvete Bogorodice ili Maloj Gospojini. Hram je pokriven, postavljen krst, toranj pokriven limom, unutrašnjost hrama omalterisana, sazidana oltarska pregrada i Časna trpeza. Sve je to urađeno milodarom Divne Jovanović, rodom iz Lugoveta. Poslednjih godina vlada Republike Rumunije mnogo je uložila u obnovu srpskih manastira u rumunskom Banatu.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Miloš Popović: "Versko-crkveni život Srba u Banatu", Zrenjanin 2001. godine
- ^ "Glasnik istorijskog društva u Novom Sadu", Sremski Karlovci 1931. godine
- ^ a b v "Zastava", Novi Sad 1908. godine
- ^ "Srpski sion", Karlovci 1903. godine
- ^ „O Kusiću”. Arhivirano iz originala 3. 6. 2008. g. Pristupljeno 7. 6. 2008.
- ^ "Branik", Novi Sad 1898.
- ^ "Zastava", Novi Sad 1898. godine
- ^ Stevan Bugarski, Ljubomir Stepanov: "Istorijski i kulturni spomenici Srba u rumunskom Banatu", Temišvar 2008. godine
Literatura[uredi | uredi izvor]
- „Istorijiski pregled Podunavske oblasti“, banatski deo napisao Felix Milecker, bibliotekar i kustos gradske biblioteke i muzeja u Vršcu. 1928. ISBN 978-86-85075-04-9. str. 82.
- Sastavio od Pisanih tragova, Letopisa, po predanju o manastiru Kusić, napisao M. Marina, Beč 2009.
.jpg)
