Manastir Lepavina

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Manastir Lepavina
Osnovni podaci
JurisdikcijaSPC
Osnivanje1550.
OsnivačJefrem Vukodabović
Upravnikjeromonah Vasilije Srbljan
Lokacija
MestoKoprivnica
Država Hrvatska
Koordinate46° 05′ 28.45″ N 16° 40′ 38.93″ E / 46.0912361° S; 16.6774806° I / 46.0912361; 16.6774806
Manastir Lepavina na karti Hrvatske
Manastir Lepavina
Manastir Lepavina
Manastir Lepavina na karti Hrvatske

Lepavina je manastir Mitropolije zagrebačko-ljubljanske Srpske pravoslavne crkve u istoimenom selu, opština Sokolovac. Nalazi se nedaleko od grada Koprivnice u Republici Hrvatskoj. Posvećen je Vavedenju Presvete Bogorodice.

Iguman Manastira Lepavina od 1984. godine do 2017. bio je arhimandrit Gavrilo Vučković.

Prošlost[uredi | uredi izvor]

Prema starom lokalnom letopisu, manastir Lepavina je podignut oko 1550. godine, dakle uskoro po osnivanju prvih srpskih naselja u ovom kraju. Kao njegov osnivač pominje se monah iz manastira Hilandara (sa poluostrva Atos u današnjoj Grčkoj) – Jefrem Vukodabović, poreklom Hercegovac, koji je sa dva monaha iz Bosne sagradio drvenu crkvicu. Ubrzo im se pridružilo još nekoliko monaha, a ustanova je, prema letopisu, proglašena manastirom.

Turci i islamizirano stanovništvo iz Stupčanice, Pakraca i Bijele, pod vođstvom Zarep-age Alije, su u avgustu 1557. godine spalili crkvu i monaške zgrade, četiri monaha su ubijena, a dvojica odvedena u ropstvo.

Godine 1598. u Lepavinu je došao jeromonah Grigorije, takođe sabrat Hilandara, sa dvojicom monaha iz manastira Mileševa, te je manastir obnovljen. Pravoslavnom stanovništvu, koje je neprekidno učestvovalo u borbama protiv Turaka i njihovih pomagača, 1630. dane su povelike povlastice, čime su stvoreni uslovi za gradnju širih razmera.

Arhimandrit Visarion je 1635. godine došao u Lepavinu i stavio se na čelo manastira, te je pod njegovim nadzorom od 1636.[1] do 1642. iznikao ozbiljniji manastirski kompleks.

Baron Johanes Galer je u septembru 1642. godine potvrdio manastiru pravo vlasništva svih imanja koje su mu podarili seljani Branjske i Sesvečana. To isto su posebnim pismima učinili i baron Sigmund fon Ajbisvald, zatim vojvoda Gvozden sa Đorđem Dobrojevićem, Blažom Pejašinovićem i vojvodom Radovanom (5. februara 1644), baron Honorius fon Trautmansdorf (10. jula 1644) i grof Georg Ludvig fon Švarcenberg (23. novembra 1644). Ruski car Aleksije Mihajlovič je 1651. godine dozvolio da kaluđeri lepavinski mogu svake sedme godine dolaziti u Rusiju, radi skupljanja priloga.[2]

Istorija manastira Lepavine neodvojivo je povezana sa istorijom Srba u Varaždinskom generalatu, koji su se poistovećivali sa pravoslavljem i ustrajno se odupirali verskoj uniji sa Rimokatoličkom Crkvom. Pismo manastirskih kaluđera zagrebačkom biskupu iz 1658. godine[3] u kojem iznose "da su pokorni ocu papi i pravi katoličani" treba prihvatiti kao "bacanje prašine u oči". Monasi uzimaju učešća i u borbi lokalnog stanovništva protiv društvenih nepravdi: 1666. godine stradaju u velikoj buni križevačkog velikog sudije Osmokruhovića, a 1672. godine su zajedno sa monasima iz Gomirja (ukupno njih 14) bili osuđeni na doživotno robovanje na galijama i u okovima poslani na Maltu. (To spominje i Adam Pribićević u knjizi "Naseljavanje Srba po Hrvatskoj i Dalmaciji") 24. novembra 1715. (odn. 13. novembra prema julijanskom kalendaru) na pragu manastirske crkve je iz pušaka ubijen iguman Kodrat, što je bila posledica sporova sa obližnjim unijatskim (grkokatoličkim) sveštenstvom.

Živeo je u manastiru Lepavini 1666. godine vladika Srboslavunski (pravoslavni, slavonski) Joanikije (Joakim?) Đaković.[4] On je 1665. godine darovao manastiru jevanđelje štampano u Moskvi 1649. godine.[5] Potkraj 1692. godine i početkom 1693. godine boravio je u Lepavini srpski (pećki) patrijarh Arsenije III. Čarnojević (Crnojević).[6] Okupljao je narod i propovedao u manastiru, te odlazio u posete okolnim krajiškim vojvodama, što je podiglo ugled manastira, koji je – posle predavanja manastira Marče unijatima – postao najvažniji centar pravoslavlja u tom kraju.

Na čelu manastira nalazio se 1731. godine iguman Danilo. Pravoslavci iz Varaždinskog generalata uspeli su 1734. godine dobiti dozvolu za pravoslavnog episkopa – unijatski episkop (biskup) je za sedište primio nedavno oduzeti manastir Marču, dok je za rezidenciju novog pravoslavnog episkopa određena Lepavina. Međutim, zbog perifernog položaja Lepavine, konačno sedište pravoslavne episkopije postao je Severin, dok je episkopija dobila naziv Lepavinsko-severinska eparhija. U Lepavini je sahranjen prvi lepavinsko-severinski episkop Simeon (Filipović), koji je umro u istražnom zatvoru u Koprivnici, što je opet bila posledica postepenog nametanja unije lokalnim pravoslavcima.

Manastirski hram[uredi | uredi izvor]

Iako pravoslavcima život pod Marijom Terezijom nije bio lak – pravoslavlje je kraće vreme stavljeno i izvan zakona, a lepavinski manastir je trebalo da pripadne unijatima – polovinom 18. stoleća izgrađena je današnja manastirska crkva. Ona je posvećena prazniku Vavedenje Presvete Bogorodice.[3] Gradnju je vodio Nikola Popović, nekadašnji “protopop horvacki” i bivši paroh Pisanice, gdje je bio podigao lepu crkvu. Nikola se zamonašio i postao lepavinski arhimandrit Nikifor. Dovršenu crkvu baroknog stila posvetio je 25. marta 1753. godine kostajnički episkop Arsenije Teofanović, koji je gotovo stalno boravio u Severinu. Godine 1758. pominje se kapelica manastirska posvećena Sv. Nikoli, u kojoj je obavljano rukopoloženje kaluđera.[7]

Manastirski imetak se 1902. godine sastojao od 515 j. 553 kv hv zemlje, sa katastarskim čistim prihodom od 1.759 k 82 p. To je vrednost od ukupno 35.196 k 90 p. Vrednost manastirskih zdanja iznosi 77980 k, prava 240 k, vrednosni papiri 3.882 k 18 p, dragocenosti 426 k 18 p, opreme 22.446 k 90 p, i ostale pokretnosti 6.114 k 60 p. Vrednost celokupnog manastirskog imanja procenjen je na 146.306 k 8 p.[8]

Izuzetno teške trenutke je manastir proživeo u vreme Drugog svetskog rata. Odmah posle okupacije bratstvo je uhapšeno i odvedeno u logor. Jeromonah Joakim (Babić) je ubijen, a ostali su monasi prognani u Srbiju. 27. oktobra 1943. godine manastir je bombardovan, manastirske zgrade su gotovo sasvim razrušene, a crkva i konak teško su oštećeni. Crkvena oprema je bila u celini uništena, ali je u delu konaka koji je izbegao rušenje ostao sačuvan deo manastirske biblioteke, koji su prisvojili unijatski sveštenici.

Poslije Drugog svjetskog rata[uredi | uredi izvor]

Posle rata u manastiru živi otac Simeon (Sakulj), koji ga delimično obnavlja i vraća otuđeno blago. Zalaganjem zagrebačko-ljubljanskog mitropolita Jovana (Pavlovića), koji je 1977. postao poglavar eparhije, manastir polako vraća nekadašnji sjaj i važnost. Veza sa manastirom Hilandarom ponovo je oživela 1984. godine dolaskom hilandarskog monaha Gavrila (Vučkovića), koji je nakon nekog vremena postao manastirski iguman i naposletku arhimandrit.[9]

U obnovi manastira učestvovali su Svetski savet crkava, Evangelistička omladina iz Virtemberga i vernici Evangelističke crkve iz Štutgarta.

Zahvaljujući požrtvovanom radu oca Gavrila (Vučkovića), duhovni život je u usponu: bratstvo broji nekoliko članova, izdaje se časopisa „Put, Istina i Život“, a manastir je omiljeno stecište hodočasnika ne samo iz Hrvatske, nego iz cele Evrope, pa i šire. Posećuju ga reke pravoslavnih i rimokatoličkih vernika, kao i oni koji traže odgovore na neka duhovna pitanja ili pomoć u nevolji. Lepavina služi mostom u novom dijalogu ljubavi između istočne i zapadne Crkve, stare razmirice se zaboravljaju, a uspostavlja se nova atmosfera međusobnog razumevanja i istinskog dubljeg upoznavanja.

Manastirske dragocjenosti[uredi | uredi izvor]

Manastir se ponosi čudotvornom ikonom Presvete Bogorodice Lepavinske, koja ga i čini važnim hodočasničkim središtem. Naslikana je u kritsko-italijanskom stilu sa početka 16. veka. Ne zna se kako je tačno dospela u manastir, a lokalno predanje kaže da je bila tu dok je manastir još bio u povojima.

Godine 1691. štampane su neke bogoslužbene knjige (mineji) u Moskvi da bi bile darovane manastiru Lepavini. Na svakoj je pisalo da je tu knjigu dao ruski car Petar Veliki: "Srbskoj zemli vavedenskog manastira Lepovinskog".[2]

Jedna od znamenitosti bio je i crkveni ikonostas iz 1775. godine, rad jednog od najboljih predstavnika ranog srpskog baroka, Jovana Četirevića-Grabovana i njegovog učenika Grigorija Popovića[4], uništen u Drugom svetskom ratu, a od njega su se sačuvale samo tri slike. Pored ovih, u manastiru se čuvaju i starije ikone svetog Simeona Nemanje, svetog Save i ikona Vavedenja Presvete Bogorodice, koje su izrađene u Lepavini 1647. godine.

Osobitu vrednost predstavljaju stare rukopisne i štampane knjige. Među najstarije spadaju dva četveroevanđelja iz 13. i 14. veka, od kojih je jedno srpsko-raške, a drugo makedonske redakcije, oba sa lepim inicijalima. Budući da je Lepavina služila i kao osnovna škola za sticanje pismenosti i osnovnih znanja, ovde su pohranjivane i mnogobrojne pisane i kopirane knjige.

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ "Bogoslovlje", Beograd 1933.
  2. ^ a b "Delo", Beograd 1911.
  3. ^ a b "Delo", Beograd 1912.
  4. ^ a b "Srpski sion", Karlovci 1905.
  5. ^ "Delo", Banat 1912.
  6. ^ "Srpski sion", Karlovci 1906.
  7. ^ "Srpski sion", Karlovci 1899.
  8. ^ "Srpski sion", Karlovci 31. maj 1905.
  9. ^ „Manastir Lepovina”. Arhivirano iz originala 18. 10. 2015. g. Pristupljeno 29. 3. 2017. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

O manastiru[uredi | uredi izvor]

O likovnoj umetnosti manastira[uredi | uredi izvor]

  • Jovanović, M. “Jovan Četirević Grabovan,” Zbornik za likovne umetnosti 1 (1965), 199-222.
  • Mileusnić, S. “Vizantina u crkvenom slikarstvu Slavonije”, Zbornik Matice srpske za likovne umetnosti 34/35 (2003), 19-29.
  • Mileusnić, S. “Slikar Ostoja Mrkojević i njegova ikonopisačka dela”, Zbornik za likovne umetnosti 21 (1985), 353-368.

O istoriji Pravoslavne crkve i Srba u Hrvatskoj[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Манастир_Лепавина&oldid=27618359”