Manastir Svete Trojice u Mušutištu
| Manastir Mušutište | |
|---|---|
 | |
| Osnovni podaci | |
| Jurisdikcija | Srpska pravoslavna crkva |
| Eparhija | Eparhija raško-prizrenska |
| Osnivanje | 14. vek |
| Lokacija | |
| Mesto | Mušutište, Kosovo i Metohija |
| Država |  Srbija |
| Koordinate | 42° 18′ 14″ N 20° 53′ 27″ E / 42.30389° S; 20.89083° I |
.svg)  Manastir Mušutište Manastir Mušutište na karti Srbije | |
Manastir Mušutište, naseljenom mestu u opštini Suva Reka, na Kosovu i Metohiji je bio pravoslavni manastir koji pripadao Eparhiji raško-prizrenskoj Srpske pravoslavne crkve. Manastir je srušen 10. jula 1999. godine, po dolasku međunarodnih snaga KFOR-a na prostor Kosova i Metohije.[1] Na praznik Silaska Svetog Duha na apostole - Duhove, slavu manastira, svake godine dolaze raseljeni Srbi iz Mušutišta na ruševine manastira Svete Trojice pored njihovog sela, da proslave veliki praznik.[2]
Položaj i prošlost manastira[uredi | uredi izvor]
Mušutište, izvorno Muštište, potiče od starosrpske reči „muština“, što znači muževnost, čovečnost, čojstvo ili nadčovečnost. Mesto sa ljudima takvih osobina je nazvano Muštište, koje su docnije doseljenici modifikovali u Mušutište, što je danas administrativni naziv za ovo mesto. Ljudi ovog naselja i ostalih mesta u Podgoru, u predhrišćanskom periodu, kao stari Srbi, imali su zakon krvne osvete „oko za oko, zub za zub“. Sa prihvatanjem hrišćanstva polako se napušta ovo običajno pravo i sve više se kod ljudi ustaljuje „muština“ kao uzvišena osobina praštanja. Manastir Svete Trojice nalazio se na brdu iznad sela Mušutište u podnožju gore Rusinice, na dva kilometra južno od sela. Nema tačnih podataka o vremenu nastanka manastira, postojao pre 1465. godine, od kada se vodio stalni Pomenik (katastih) u kome je upisano na hiljade imena darodavaoca iz svih sela prizrenske oblasti i drugih krajeva. U periodu turske vladavine manastir je u više navrata postradao, ali se u njemu monaški život nije gasio.
Ivan Jastrebov o manastiru[uredi | uredi izvor]
Ivan Jastrebov je pisao o ovom manastiru da se nalazi na dva i po sata od Prizrena na istok, od sela Mušutišta na jugozapad pola sata hoda. U podnožju je planine Donje Likopoljane pokrivene šumom, na njenoj terasi. Mesto je ranije bilo zapušteno ali su se videli temelji stare manje crkve. Krajem dvadesetih godina 19. veka tu je u kolibi od pruća živeo monah Isaija. Da ga nije bilo, mesto bi bilo prodato Arnautinu (Husein Zekir) iz plemena Kabaša, žitelju sela Grekovca i tu bi u doba Jastrebova bilo arnautsko selo. Nastojanjima jeromonaha Dionisija, uprava nije prodala to mesto Kabašaninu. Traženo je 500 pijastera. Pošto Kabašanin nije imao toliko novca, mesto ostaje ocu Dionisiju koji traži dozvolu za obnovu, ali ga je pre svega osigurao vezavši ga za manastor Sv. Marka. Izdejstvovao je od Mahmun-paše Rošlja manastirsko mesto za sebe i obnovio ga je 1836. godine. Natpis, isklesan na nadgrobnoj ploči arhimandrita Dionisija, sahranjenog u jugozapadnom uglu crkve 1832. g., pogrešno je izradio nepismeni sastavljač, što je navelo na grešku Giljferdinga koji je obnavljanje manastira smestio u 1832. g. Te godine su, moguće, počele pripreme za obnovu, 1836. se završava gradnja. a 1846. je umro. Trudio se povećati dimenzije crkve sagradivši je nešto dužu od straih temenja. Prikupljao je pomoć hrišana Prizrenskog vladičanstva. Uz sinđeliju mitropolita Zaharija, osmelio se da i u Srbiji moli pomoć. To posvedočuje natpis u drvetu iznad carskih dveri. Ikonostas je 1855. g. izgrađen trudom oca Serafima uz pomoć iz Srbije. Poturica iz Mušutišta iz porodice Radi kojoj su pripadali sve planine između Mušutišta i Kabaša, što su se i tada zvale Radine planine, dokazivao je svoje pravo na manastirsku zemlju, izjavivši da samo crkvu nee dirati, a da je sve njegovo, sve tapije ima. Monah Petronije je to pravo od njega otkupio, 1000 pijastera za tapije.
Po smrti Dionisija, manastirom upravlja u svojstvu epitropa, prizrenski vlasnik hana i krčme Mladen Čemerikić. U manastiru je živeo i radio jerominah Serafim ali su ga zli ljudi i mitropolit Meletije progonili iako je sagradio nekoliko kelija na istočnoj strani manastora. Putovao je u Srbiju 1854. radi prikupljanja pomoći. Molba za tu pomoć je u manastiru sačuvano i na vrhu je manastirski pečat: sei pečat sv Trojici Ruseinskaja na 1844. U doba Mladena Čemerkića bogosluženo je dva puta godišnje dok iguman ne posta mladi Cincarin Teofil 1861. g. On ne brine za blagostanje manastira nego za svoj sopstveni džep. Samo je izgradio veliku sobu za goste i veliku štalu za stoku. Skriva prikupljenu milostinju. U doba razdora Srba i Cincara zbog crkve Sv. Spasa u Prizrenu, navukao je na sebe sumnju, uhvaćen je u krađi svetinja i udaljen sa mesta igumana 1872. g. U doba Jastrebova je živeo u Prizrenu kao pop u crkvi Sv. Spasa, koja je prešla u vlasništvo Cincara, i sagradio je sebi kuću od pokradenog manastirskog novca. Po njegovom odlasku manastir Sv. Trojice dolazi u posed igumana manastora Sv. Marka. Arhimandrit Dionisije je znao da ova dva manastira jedan o drugome ovise. Prvi je bez prostora za krave i volove a drugi novčano ovisi o manastiru Sv. Marka, koji je posećeniji. Nakon Teofila, za upravitelja je postavljen sveštenik udovac Jovan iz sela Dvorana. Nakon tri godine umire i nije ostavio većeg traga, osim što je po njegovoj smrti u sanduku nađena davno tražena Dečanska hrisovulja. Iguman Petronije manastir dovodi do najlepšeg izgleda. Svu zemlju koja nije pod šumom obrađuje a otkupio je nekoliko zemljišta u obližnjem pošumljenom delu sela Mušutišta (Dragićevići), tako da je manastir imao veliko prostranstvo zemlje okruženo đumom. Pored manastira je bilo voćaka, oraha, jabuka, šljiva, krušaka, drenjina. U manastiru su bila dva izora vode, u kuhinji i dvorištu. Kamnei natpis je svedoio o izgradnji izvora u dvorištu 1864. g.
Manastir kao i onaj Sv. Marka, nikada nije imao brojnu bratiju. U doba Teofila je bio samo jedan monah, Vikentije, koji je i tada, u vreme Jastrebova, bio tamo. Od mirjana tada više niko ne ide u monahe i Jastrebov predviđa da će manastir uskoro da opusti, ne od zuluma nego od nedostatka monaha. Manastirom će upravljati mirjani, kao što se tada dešavalo u Makedoniji gde manastri zbog toga zapadaju u propadanje i siromaštvo. U knjigama i narodnom govoru se manastir zovao Sv. Trojice Rusinske. Rusenica je pećinska klisura na 20 minuta hoda jugozapadno od manastira, u samoj klisuri. Po predanju tu je nekada bio ruski monah. U manastiru je u vreme Jastrebova tada živeo samo jedan monah i jedan Skadranin iskušenik. Iguman je revnosni i neumorni Nikanor (Petronije). Njega preosvećeni Meletije, koji dušu svoju polaže za novce ne želi da proizvede u jeromonaha jer je narod njega jednom predložio da bude kandidat za prizrenskog mitropolita, umesto Meletija, kojim je narod bio nezadovoljan.
Od starih knjiga u manastiru, nema dostojnih posebne pažnje osim Pomenika, jednog Prologa i jedne nove knjige Filijada. U pomeniku su zapisana čisto srpska imena hrišćana onih mesta i sela u kojima tada nije ostalo nijedne pravoslavne duše. Između tih sela i mesta se spominju i: Jezerce, Kačanik, Polog, Pećane, Medvece, Mačitevo (više Mušutišta)... Topoljane (u Ljumi), Zaplužane, Janjevo i Novo Brdo. U pomeniku su zapisani i renegati koji su priložili malu svotu u spomen svojih roditelja, npr. iz sela Gunceta: Pisa Sula i Dema svoje roditele Gunića Marka, Vitanu, Nedeljka... Od priložnika su spomenuti i vladika pološki mesta Htetova (Tetova) koji je dao dva tovara vina i pola tovara pšenice. Zapis je ostavio sam vladika iz 1565. g. u prisustvu prizrenskog mitropolita Metodija i vladike vranjskog Sofronija, u vreme igumana Martirija. Prolog od meseca marta do septembra napisan je o trošku mitropolita novobrdskog Vasilija, prvobitno za Gračanicu, 1587. g. Mala štampana knjiga Filijada pripadala je nekom svešteniku Dimitriju, zabeleženo na poleđini lista: sia filala mnje svješenojereju Dimitriju Saelariju popa Savoviča ot mjesta Prizrena darovan mnje kir Petar Kostič i kir Stojan Kostič za svoj vječni spomen na leta 1818. mca avgusta den 17 pri gospodina Joanikija rekomi raški i prizrenski pročih. Prestavšagosja gospodina Joanikija na njeto 1818. mca noemvrija 6 den pogrebenije jemu bist 27. Filijala je štampana trudom počtenorodnago gospodara Stefana Iosifovića žitelja grada Prizrena vo Albaniji suščago. Ta Filijala je Pravilo molebnoje obrazu matere božije štampana u Pešti septembra 1812. g.[3]
Izgled manastirske crkve[uredi | uredi izvor]
Manastirska crkva je bila relativno mala, jednobrodna građevina, zidana pritesanim kamenom, presvedena poluobličastim svodom sa naknadno prizidanom pripratom. Fasade su delimično ukrašene keramoplastičnom dekoracijom. Najviše pažnje je posvećeno oltarskoj apsidi, gde je primenjen tzv. "ćelijasti" sistem zidanja sa opekom koja uokviruje svaki kameni blok, slepim plitkim nišama i ornamentom od opeke postavljene u vidu cik-cak linije ispod krovnog venca.
U blizini manastira se nalazila isposnica Rusenica, u prirodnoj pećini u okomitoj steni visokoj preko 15 metara. Isposnica je sagrađena u 14. veku i u njoj su živeli isposnici-anahoriti.
U manastiru su se čuvali drevni manastirski rukopisi iz perioda od 14. do 17. veka, uključujući i Apostolske rukopise iz 11. veka. Manastir je imao i veliki broj drvenih ikona.
Osnov za upis u registar spomenika kulture[uredi | uredi izvor]
Rešenje Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture u Prištini, br. 754 od 26. oktobra 1966. godine Zakon o zaštiti spomenika kulture (Sl. glasnik RS br. 51/59).
Razaranje manastira 1999. godine[uredi | uredi izvor]
Pre dolaska u oblasti manastira pripadnika nemačke divizije KFOR-a, manastir je opljačkan juna 1999. godine od strane Albanaca. Podmetanjem eksploziva 10. jula 1999 potpuno je uništena glavna crkva manastira. Vatra je nakon eksplozije zahvatila i sve zgrade manastira u kojima su uništeni svi drevni rukopisi i ikone. Od svih manastirskih objekata koji su u ruševinama je ostao samo zvonik.
U danima neposredno po dolasku KFOR-a na Kosovo i Metohiju, sestrinstvo na čelu sa igumanijom Katarinom je evakuisano i prešlo u novoobnovljeni manastir Sv. Nikole Končujskog kod Raške.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ Rravoslavie.ru/Manastir Sveta Trojica- Rusinica
- ^ „Srpska pravoslavna crkva/Sveta Liturgija na ruševinama manastira Svete Trojice u Mušutištu”. Arhivirano iz originala 17. 10. 2015. g. Pristupljeno 09. 02. 2016.
- ^ Jastrebov, Ivan (2018). Stara Srbija i Albanija, pp. 235. - 243. Beograd: Službeni glasnik.
