Manas (jezero u Kini)
| Jezero Manas | |
|---|---|
 Jezero Manas (sredina) i Ailik (gore) | |
| Tip | slano jezero |
| Pritoke | reka Manas |
| Zemlje basena |  Kina |
| Vodena površina na Vikimedijinoj ostavi | |
Jezero Manas (pinjin Manasi hu) je slano jezero u kineskoj autonomnoj regiji Sinkjang. Nalazi se u zapadnom delu Džungarskog bazena, u okviru pustinje Gurbantungut. Administrativno, jezero je u Mongolskom autonomnom okrugu Hoboksar; najbliže urbano naselje je okrug Urho grada Karamaja, nekih 40 km severozapadno od jezera.
Jezero Manas nekada je bilo poznato kao jezero Jihehake (伊赫哈克 湖, Yīhèhākè hú).[1]
Jezero Manas se smatra krajnjom tačkom reke Manas koja teče sa planina Tjen Šan. U praksi, međutim, korito reke je obično suvo kad dolazi do jezera (45° 41′ 00″ N 85° 44′ 00″ E / 45.68333° S; 85.73333° I), i malo vode reke dolazi do jezera.
Područje jezera Manas karakteriše sušna klima sa vrućim letima; prosečna godišnja količina padavina je samo 63,7 mm, u poređenju sa prosečnim godišnjim isparavanjem od 3 110,5 mm; što znači da bez dotoka vode spolja nivo vode jezera može vrlo brzo da opadne. Tokom druge polovine 20. veka i ranih godina 21. veka, prošlo je kroz ciklus smanjivanja, isušivanja, oporavka ili postojanja kao "isprekidano" jezero.[2]
Geološka istorija[uredi | uredi izvor]
Prema istraživanju kineskih geologa, područje koje je zauzimalo današnje jezero Manas bilo je u prošlosti mnogo veće jezero, Staro jezero Manas, koje je izlazilo u severozapadnom delu Džungarskog bazena. Veruje se da je Staro jezero Manas nastalo u ranom pleistocenu i postojalo tokom čitavog ranog kvartara. Zbog tektonskih kretanja u srednjem kvartaru, mnoge važne reke koje su nekada tekle do Starog jezera Manas počele su da teku na druge strane. Irtiš sada teče prema Severnom ledenom okeanu, a reka Ulungur se završava u jezeru Ulungur; ni reka Makiao, južno od jezera Manas, ne dolazi do nje.[1]
Čini se da proučavanje starih aluvijalnih lepeza i jezerskih terasa ukazuje na to da je nivo starog jezera Manas bio na oko 280 metara nadmorske visine.[1]
Kako je staro jezero Manas izgubilo većinu svojih izvora vode, nivo vode je opao u kasnom kvartaru i jezero se razdvojilo na nekoliko jezera, uključujući jezero Manas, jezero Ailik (koje je trenutno krajnja tačka reke Baijang) i Alan Nur.[1]
Prema mapama sa početka 20. veka, veliko jezero u regionu današnjeg jezera Manas bilo je Alan Nur, locirano zapadno od današnjeg jezera Manas (45° 42′ 00″ N 85° 23′ 00″ E / 45.70000° S; 85.38333° I); to je bilo jezero u koje se ulivala reka Manas.[1] Ranije (u 18-19. veku) Alan Nur će osim Manasa primiti i vode reke Hutubi (呼图壁 河) i reke Santun (三 屯 河). Ove dve reke teku iz Tjen Šana u Džungarski bazen u okruzima Hutubi i Čangji; danas one nestaju u pustinji na velikoj udaljenosti od jezera Manas, ali u razmatranom periodu bi se stopile i stigle do Alan Nura.
Iako se reka Manas ulila u Alan Nur, postojalo je i jezero danas poznato kao jezero Manas; napajali su ga prvenstveno potoci koji su dolazili sa severnog oboda Džungarskog basena [1] (tj. sa planina Saur); na to ukazuju stare aluvijalne lepeze koje još uvek postoje na odgovarajućim lokacijama.
Veruje se da se zbog tektonskih kretanja početkom 20. veka zemljana površina oko Alan Nura uzdizala, a oko jezera Manas spuštala; osim toga, donji tok reke Manas zamuljivao se sedimentom koji je donosila reka. Kao rezultat, 1915. godine glavni tok reke Manas promenio je tok, sada tečeći ka jezeru Manas; međutim, ostala je mala grana koja se ulivala u Alan Nur.[1] (Može se videti tačka bifurkacije na sada suvim rečnim koritima na 45° 38′ 45″ N 85° 27′ 01″ E / 45.64583° S; 85.45028° I, sa glavnim kanalom koji ide u pravcu sever-istok i ulazi u Manas jezero oko 45° 43′ 20″ N 85° 39′ 20″ E / 45.72222° S; 85.65556° I, dok stari kanal ulazi u bivši Alan Nur na 45° 40′ 00″ N 85° 24′ 10″ E / 45.66667° S; 85.40278° I.)
Novija istorija[uredi | uredi izvor]
Pedesetih i ranih šezdesetih godina 20. veka započeo je veliki razvoj poljoprivrede sa navodnjavanjem u gornjem i srednjem toku reke Manas (region okruga Šihezi/Manas, područje gde reka napušta Tjen Šan i ulazi u Džungarski Bazen). Područje navodnjavanja iz reke Manas bilo je u potpunosti u tom području do 1962. godine; sistem je projektovan da koristi do 1,36 km³ vode godišnje. Kao rezultat, malo vode je teklo u reci Manas nizvodno od okruga, a još manje je stizalo do jezera Manas, a kamoli do Alan Nura.[3] [4] [5]
Shodno tome, Alan Nur, čija je vodena površina još uvek zauzimala površinu od 238 km² u pedesetim godinama, potpuno se osušilo do šezdesetih. Sada je to gola ravnica slanog tla, na nadmorskoj visini od 261–263 m.[1]
Do jezera Manas stižu vode istoimene reke sada samo sa prekidima, ali jezero takođe prima vodu iz sezonskih potoka koji teku sa planina Saur na severnom obodu Džungarskog bazena; osim toga, hrani se podzemnom vodom. Korito jezera Manas nalazi se na oko 247 m iznad nivoa, a njegova vodena površina na 253–255 m iznad nivoa.[1]
Prema kineskim istraživačima, nedavna istorija jezera Manas i njegovih suseda može se podeliti u dve faze. Od kraja 1950-ih i do 1999. godine (za jezero Manas i Alan Nur) ili 2001. godine (za Ailik i Mali Ailik), jezera su se smanjivala ili presušivala. Od 1999. (za Manas i Alan Nur) ili 2001. (dva Ailik jezera), jezera su ušla u fazu barem delimičnog oporavka [3] što je (posebno za Ailik jezera) povezano sa dolaskom vode Irtiš u reku Baijang preko kanala Irtiš – Karamaj.[6]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v g d đ e ž z Yao, Yonghui; Li, Huiguo (2010), „Tectonic geomorphological characteristics for evolution of the Manas Lake”, JOURNAL OF ARID LAND, 2 (3): 167—173
- ^ Yao & Li 2010, str. 168 harvnb greška: više ciljeva (9×): CITEREFYaoLi2010 (help)
- ^ a b Yao & Li 2010, str. 172 harvnb greška: više ciljeva (9×): CITEREFYaoLi2010 (help)
- ^ PetroChina Xinjiang Oilfield Emission Reduction and Afforestation Project, p.5
- ^ Weiming Cheng, Chenghu Zhou, Jianxin Li, Research on evolution of Manas Lakes in Xinjiang over last 50 years. (2005).
- ^ Yao & Li 2010, str. 171–172 harvnb greška: više ciljeva (9×): CITEREFYaoLi2010 (help)