Marko Licinije Kras

S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Marko Licinije Kras
Datum rođenja115. p. n. e.
Mesto rođenjaRim
Datum smrti53. p. n. e.
Mesto smrtiKarheja
ZanimanjeRimski general i državnik
SupružnikTertula[1]

Marko Licinije Kras Dives, (lat. Marcus Licinius Crassus Dives; oko 115. p. n. e. – Karheja (danas Haran u Turskoj), 53. p. n. e.), vojskovođa i političar Rimske republike.[2][3] Često ga nazivaju „najbogatijim čovekom u Rimu“.[4][5]

Od 59. p. n. e. član prvog trijumvirata uz Gaja Julija Cezara i Pompeja Velikog. Nakon njegove smrti došlo je do građanskog rata između Cezara i Pompeja.

Kras je 87. p. n. e. pobegao iz Rima kada je vlast preuzeo Gaj Marije. Iz Hispanije je prešao u Afriku a zatim u Italiju gdje se pridružio Suli. Kao mladi oficir podržao je Lucija Kornelija Sulu u građanskom ratu od 83. p. n. e. protiv populara. Nakon Suline pobede Kras se bezobzirno obogatio na proskripcijama. No, pravi izvor njegovog bogatstva, po Plutarhu, bila je spretna manipulacija građevinskim zemljištem i nekretninama.

Godine 73. p. n. e. Kras je postao pretor. Kada se Spartak u Spartakovom ustanku, 72. p. n. e., krenuo s vojskom robova prema Rimu, Kras je dobio zapovedništvo nad rimskom vojskom u Italiji. Kras je pobedio Spartaka 71. p. n. e., ali rat nije mogao biti završen sve dok se Pompej nije umešao. Time je ustanak bio ugušen. Nakon pobede Kras je proslavio trijumf. Kras i Pompej su zajedno bili izabrani za konzule 70. p. n. e. Dok je Pompej gradio vojnu karijeru, Kras je povećavao svoje bogatstvo i skupljao sebi potporu u senatu.

Godine 65. p. n. e. Kras je služio kao cenzor. Godine 63. p. n. e. Kras i Cezar su pred senatom optuženi da su učestvovali u zaveri protiv senata koju je pokrenuo Katilina. Iako je konzul Ciceron zatražio smrtnu kaznu, obojica su oslobođeni. Najverovatniji razlog oslobađanja su Krasove brojne veze u senatu.

Nakon 59. p. n. e. Kras je s Pompejom i Cezarom sklopio prvi trijumvirat. Kras je u ovom savezu video mogućnost za postizanja političkog uticaja u državi, koji mu je nedostajao. 56. p. n. e. trijumvirat je obnovljen, a 55. p. n. e. Kras i Pompej su imenovani za konzule. Po novom ugovoru Krasu je poverena uprava nad Španijom i Sirijom na pet godina. 54. p. n. e. Kras je kao upravnik Sirije zaratio sa Parćanima, tražeži vojnu pobedu koja mu je bila potrebna da bi svoj položaj učvrstio prema ostalim trijumvirima. Parćani su mu naneli katastrofalan poraz u bici kod Kare, 53. p. n. e. Tu je Kras i poginuo. Parćani su ga zarobili, odmah pogubili, odsekli mu glavu i poslali je parćanskom kralju.

Porodica i poreklo[uredi | uredi izvor]

Marko Licinije Kras je bio član roda Licinija, stare i veoma poštovane plebejske porodice u Rimu. On je bio drugi od trojice sinova rođenih od uglednog senatora i trijumfalisa Publija Licinija Krasa (konzul 97. p. n. e, cenzor 89. p. n. e.). Ova linija nije poticala od bogatih Krasi Divita, iako se često pretpostavlja da jeste. Najstariji brat, Publije (rođen oko 116. p. n. e.), umro je neposredno pre Italskog rata, a Krasov otac i mlađi brat su ili ubijeni ili su sebi oduzeli život u Rimu, u zimu 87–86. p. n. e, kada su ih progonili pristalice Gaja Marija, nakon njihove pobede u Bellum Octavianum.[6][7] Kras je imao neobičnu osobenost po tome što je oženio svoju ženu Tertulu nakon što je ona postala udovica od njegovog brata.

Postojale su tri glavne grane kuće Licini Krasi u 2. i 1. veku p. n. e,[8] i mnoge greške u identifikaciji i linijama nastale su zbog jednoobraznosti rimske nomenklature, pogrešnih savremenih pretpostavki i neujednačenosti informacija širom generacija. Pored toga, Dives kognomen Krasi Divita znači obilat ili bogat, a pošto je Marko Kras, ovde subjekt, bio poznat po svom ogromnom bogatstvu, to je doprinelo ishitrenim pretpostavkama da je njegova porodica pripadala Divitima. Ali nijedan drevni izvor ne daje njemu ili njegovom ocu kognomen Dives; zapravo, izričito smo informisani da je njegovo veliko bogatstvo stečeno, a ne nasleđeno, i da je odrastao u skromnim okolnostima.[9]

Krasovom dedi istog imena, Marka Licinija Krasa[10] (pretor oko 126. p. n. e.), njegov savremenik Gaj Lucilije, pronalazač rimske satire, šaljivo je prozvao grčkim nadimkom Agelastus (nenasmejani ili mračni), tvrdeći da se osmehnuo jednom u svom životu. Ovaj deda je bio sin Publija Licinija Krasa. Njegov brat, Gaj Licinije Kras (konzul 168. p. n. e.), proizveo je treću liniju Licinija Krasa iz tog perioda, od kojih je najpoznatiji bio Lucije Licinije Kras, najveći rimski govornik pre Cicerona i potonji junak i model iz detinjstva. Markus Kras je takođe bio talentovan besednik i jedan od najenergičnijih i najaktivnijih advokata svog vremena.

Mladost i Prvi građanski rat[uredi | uredi izvor]

Nakon marijanskih čistki i naknadne iznenadne smrti Gaja Marija, preživeli konzul Lucije Kornelije Cina (tast Julija Cezara) uveo je zabranu onim preživelim rimskim senatorima i konjanicima koji su podržavali Lucija Kornelija Sulu u njegovom maršu 88. p. n. e. na Rim i rušenje tradicionalnih rimskih političkih aranžmana.

Cinina zabrana je primorala Krasa da pobegne u Hispaniju.[11] U Španiji je boravio od 87. do 84. p. n. e. Ovde je regrutovao 2.500 ljudi (legija manje snage) od klijenata njegovog oca koji su se naselili u tom području. Kras je koristio svoju vojsku da iznuđuje novac od lokalnih gradova da plati svoje kampanje, čak je bio optužen da je opljačkao Malaku.[12] Nakon Cinine smrti 84. p. n. e, Kras je otišao u rimsku provinciju Afriku i pridružio se Metelu Piju, jednom od Sulinih najbližih saveznika, ali se tamo nije zadržao dugo zbog neslaganja sa Metelom. Otplovio je svoju vojsku u Grčku i pridružio se Suli, „sa kojim je stajao na posebnoj počasnoj poziciji“.[13] Tokom Sulinog građanskog rata, Kras i Pompej su vodili bitku u ravnici Spoletijum (Spoleto), ubili oko 3.000 ljudi Papirija Karba, vođe marijanskih snaga, i opsedali su Karinasa, marijanskog komandanta.[14]

Uspon do moći i bogatstva[uredi | uredi izvor]

Rimska mermerna glava trijumvira Marka Licinija Krasa, sredina 1. veka p. n. e, Velika palata, Pariz

Sledeća briga Marka Licinija Krasa bila je da ponovo izgradi bogatstvo svoje porodice, koje je bilo zaplenjeno tokom Marijan-Cinan proskripcije. Suline proskripcije, u kojima je imovina njegovih žrtava jeftino prodavana na aukciji, našle su jednog od najvećih kupaca ove vrste imovine u Krasu: zaista, Sula je to posebno podržavao, jer je želeo da krivicu što više širi među onima koji su dovoljno beskrupulozni da to učine. Suline proskripcije su osigurale da njegovi preživeli nadoknade izgubljeno bogatstvo na račun bogatstva bogatih pristalica Gaja Marija ili Lucija Kornelija Cine. Proskripcije su značile da su njihovi politički neprijatelji izgubili svoje bogatstvo i svoje živote; da je njihovim ženskim rođakinjama (posebno udovicama i njihovim ćerkama) bilo zabranjeno da se udaju, ponovo udaju ili ostanu u braku; i da su u nekim slučajevima uništene nade njihovih porodica da će obnoviti svoje bogatstvo i politički uticaj. Za Krasa se kaže da je deo svog novca zaradio od proskripcija, posebno od proskripcije jednog čoveka čije ime u početku nije bilo na listi zabranjenih, ali ga je Kras dodao, jer je želeo bogatstvo tog čoveka.[15] Plinije procenjuje Krasovo bogatstvo na približno 200 miliona sestercija. Plutarh, u svom Krasovom životu, kaže da se Krasovo bogatstvo povećalo sa manje od 300 talenata u početku, na 7.100 talenata.[16] To je predstavljalo 229 tona zlata, ili oko 7,4 miliona troj unci, u vrednosti od oko 13,7 milijardi američkih dolara po cenama zlata iz novembra 2021. godine, što je bilo stanje neposredno pre njegove partske ekspedicije, od čega je najveći deo, kako Plutarh objavljuje, Kras dobio „vatrom i ratom, čineći javne nesreće svojim najvećim izvorom prihoda.“[17]

Deo Krasovog bogatstva stečen je konvencionalno, trgovinom robljem, proizvodnjom iz rudnika srebra i špekulativnim kupovinama nekretnina. Kras je kupio imovinu koja je konfiskovana u proskripcijama i ozloglašenom kupovinom spaljenih i srušenih zgrada. Plutarh je pisao da je, posmatrajući koliko su takve pojave česte, kupovao robove „koji su bili arhitekte i graditelji“. Kada je imao preko 500 robova, kupovao je kuće koje su izgorele i susedne „jer bi ih vlasnici prodavali po beznačajnoj ceni“. On je na ovaj način kupio „najveći deo Rima“,[18] otkupljujući nekretnine jeftino i obnavljajući ih ropskim radom.

Cras je stvorio prvu rimsku vatrogasnu jedinicu. Požari su bili skoro svakodnevna pojava u Rimu, a Kras je iskoristio činjenicu da Rim nije imao vatrogasnu jedinicu, tako što je stvorio sopstvenu brigadu, koja je brojala oko 500 ljudi, i koja je na prvi krik uzbune jurila do zapaljene zgrade. Međutim, po dolasku na lice mesta, vatrogasci nisu ništa preduzimali, dok je Kras ponudio da kupi zapaljenu zgradu od vlasnika u nevolji, po mizernoj ceni. Ako bi vlasnik pristao da proda imanje, njegovi ljudi bi gasili vatru; ako bi vlasnik odbio, onda bi jednostavno pustili strukturu da izgori do temelja. Pošto je na ovaj način kupio mnoga imanja, obnavljao ih je, a često je davao u zakup njihove prvobitne vlasnike ili nove zakupce.[19][18][20][4]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Smith, William (1870). Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology. 2. str. 831. 
  2. ^ „Marcus Licinius Crassus”. Ancient History Encyclopedia. Pristupljeno 21. 1. 2021. (jezik: engleski)
  3. ^ „Marcus Licinius Crassus Roman statesman”. Britannica. Pristupljeno 21. 1. 2021. (jezik: engleski)
  4. ^ a b Wallechinsky, David & Wallace, Irving. "Richest People in History Ancient Roman Crassus Arhivirano na sajtu Wayback Machine (26. фебруар 2020)". Trivia-Library. The People's Almanac. 1975–1981. Web. 23 December 2009.
  5. ^ "Often named as the richest man ever, a more accurate conversion of sesterce would put his modern figure between $200 million and $20 billion." Peter L. Bernstein, The 20 Richest People Of All Time
  6. ^ Plutarch, Parallel Lives, Life of Crassus, 4.1; also Cic. Scaur. fragment at Ascon.27G=23C, with Asconius' comment on the passage
  7. ^ Appian, Bellum Civile, p. 394
  8. ^ deducible from their common gentilicium and cognomen, while Cic. Scaur. fragment at Ascon.27G=23C explicitly states that the homonymous consulars who both took their own lives, P. Crassus Dives Mucianus (consul in 131 BC) and P. Crassus (consul in 97 BC), belonged to the same stirpes
  9. ^ Plutarch, Parallel Lives, Life of Crassus, 1.1; 2.2
  10. ^ McPherson, Catherine (2010). „Fact and Fiction: Crassus, Augustus and the Spolia Opima” (PDF). Hirundo. 8: 23. 
  11. ^ Plutarch, Parallel Lives, Life of Crassus, 4.1
  12. ^ Plutarch, Parallel Lives, Life of Crassus, 6.1
  13. ^ Plutarch, Parallel Lives, Life of Crassus, 6.2
  14. ^ Appian, Bellum Civile, 1.90.1
  15. ^ Plutarch, Life of Crassus, 6.6–7 (trans. Perrin, 1916). "It is said that, in Bruttium, he actually proscribed a man without Sulla's orders, merely to get his property; and that, for this reason, Sulla, who disapproved of his conduct, never employed him again on public business."
  16. ^ Plutarch (1916). Parallel Lives, "Life of Crassus", 2.2. Loeb Classical Library. III. Превод: Perrin, Bernadotte. ISBN 9780674990722. 
  17. ^ Plutarch (1916). Parallel Lives, "Life of Crassus", 2.3. Loeb Classical Library. III. Превод: Perrin, Bernadotte. ISBN 9780674990722. 
  18. ^ а б Plutarch, Parallel Lives, Life of Crassus, 2.3–4
  19. ^ Walsh, Joseph. The Great Fire of Rome: Life and Death in the Ancient City. 
  20. ^ Marshall, B. A., Crassus: A Political Biography (Adolf M. Hakkert, Amsterdam, 1976)

Литература[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Marko Licinije Kras na Vikimedijinoj ostavi.
  • Crassus entry in historical sourcebook by Mahlon H. Smith
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Марко_Лициније_Крас&oldid=27776791”