Masakri u Rašića Gaju

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Rašića Gaj na karti NDH
Rašića Gaj
Rašića Gaj
Rašića Gaj na karti NDH
Masakri u Rašića Gaju
MestoRašića Gaj, Vlasenica
Datum22. jun — 20. jul 1941.
MetaSrbi
Vrsta napadamasovna ubistva
Ubijeno70—200
ŽrtveSrbi
MotivAntisrpsko raspoloženje, progon pravoslavaca, hrvatizacija, Velika Hrvatska

Masakri u Rašića Gaju bili su masakri nad Srbima koje su počinile muslimanske ustaške snage početkom Drugog svjetskog rata u Rašića Gaju kod Vlasenice u junu i julu 1941. godine. Procjenjuje se da je u Rašića Gaju ubijeni između 70 i 200 Srba. Bio je to jedan od najšokantnijih ratnih zločina na početku Drugog svjetskog rata za Srbe u istočnoj Bosni, a svjedočenja o zločinu širila su se među stanovništvom regije, izazivaju strah i bijes kod Srba.[1]

Pozadina[uredi | uredi izvor]

Prema pojedinim izvorima (Krsmanović, potkrepljeno partizanskim izvorom čiji je autor Jakšić), prije izbijanja Drugog svjetskog rata mjesne muslimanske vođe koje su se pridružili ustašama primile su spisak od 200 Srba koji su trebali biti ubijeni.[2] Početkom Drugog svjetskog rata u Jugoslaviji, Vlasenica i cijela istočna Bosna zajedno sa Sandžakom, postali su dio Nezavisne Države Hrvatske. Vojne jedinice NDH u istočnoj Bosni sastojale su se od regularnih jedinica Hrvatskog domobranstva i pripadnika mjesnog muslimanskog stanovništva koje je regrutovano u jedinice Ustaške vojnice, koje su se istakle u progonu Srba već na samom početku rata.[3] Srbi koji su živjeli u Vlasenici nisu bili podvrgnuti progonu nakon stvaranja NDH, poput Srba u ostalim dijelovima, jer je Vlasenica ostala pod kontrolom njemačkih snaga do 22. juna 1941. godine.[4] Tokom ljeta 1941. genocid nad Srbima u istočnoj Bosni postigao je šire razmjene u regiji Vlasenice, Birča i Zvornika.[5]

Masakri[uredi | uredi izvor]

Istog dana kada su njemačke snage napustile Vlasenicu, 22. juna 1941, ustaše iz Sarajeva došle su u Vlasenicu.[6] Komandant mjesnih ustaških snaga bio je Mutavelić, prodavač tepiha koji je Vlasenicu redovno posjećivao prije rata. Mutavelić je postavljen za ustaškog komesara za vlasenički srez i organizovao je opsežni progon Srba.[7] Organizovao je svakodnevne progone istaknutih Srba koji su prevoženi u improvizovani zatvor u Vlasenici i tamo ubijeni ili u Rašića Gaju.[8] Ustaše su 22. juna 1941. zarobili 7 najznačajnijih vlaseničkih Srba, uključujući pravoslavne sveštenike Dušana Bobara, Dragomira J. Maskijevića i Janka Savića,[9] i sve ih ubili u Rašića Gaju.[10]

Između 22. juna i 20. jula tu je ubijeno još 80 Srba.[11][12] Prvu grupu uglednih vlasničkih Srba koje su ubije ustaše u Rašića Gaju brojila je 40, dok je druga brojala 45 Srba.[7] Među njima je bio i Ljubo Jakšić, sveštenik iz obližnjeg Han Pijeska.[13] Još 200 Vlaseničana ustaše su zatvorile i poslale u koncentracione logore Jadovno i Slana.[14] Procjene stradalih Srba u Rašića Gaju kreću se između 70 i 200.[15] Prema jednom od svjedoka, tijela ubijenih Srba bačena su u jednu jamu u Rašića Gaju.[16]

Posljedice[uredi | uredi izvor]

Krajem jula i početkom avgusta 1941. zatvorena je i pobijena još jedna grupa od 50 Srba iz vlaseničkog sreza (pretežno iz Milića).[17]

Do 12. avgusta 1941. više od stotinu Srba ubijeno je u obližnjoj Drinjači. Prema Ivaniševiću, korpa puna srpskih očiju koju je italijanski ratni novinar Kurcio Malaparte vidio za stolom Ante Pavelića tokom ljetnje posjete Zagrebu 1941. i opisao u svom autobiografskom romanu Kaputt, bile su oči Srba iz Drinjače.[18]

Masakri u Rašića Gaju bili su među najšokantnijim ratnim zločinima nad Srbima u istočnoj Bosni na početku Drugog svjetskog rata.[19] Svjedočanstva o svirepom klanju Srba u Rašića Gaju proširila su se među stanovništvom regije, izazivajući strah i bijes.[1]

Zločini nad Srbima u Drugom svjetskom ratu koje su počinile njihove komšije muslimani imali su jak uticaj na mjesne Srbe tokom rata u Bosni i Hercegovini. Prema srebreničkom izvještaju holandskog Instituta za studije rata, holokausta i genocida, izbor Rašića Gaja za strijeljanje najmanje 21 Muslimana tokom rata u BiH bilo je možda i više od puke slučajnosti.[20]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b Zekić 1971, str. 32.
  2. ^ NIOD 2002, str. 32: „Before the start of the war a local Muslim official who joined the Ustashe drew up a list containing the names of over two hundred Serbs who were to be killed.140…140 Krsmanovic, The blood-stained hands, p.16. This is corroborated by another (Partisan) source. See: Jaksic, ‘Activity of the Communist Party’, p.382.”
  3. ^ Zbornik za istoriju Bosne i Hercegovine. Akademija. 1995. str. 254. „Tim frontovima ustaše suprotstavljaju ne samo operativne jedinice, nego i ustašku miliciju sastavljenu od lokalnog muslimanskog stanovništva, koja se već bila istakla u proganjanju Srba.” 
  4. ^ Zatezalo 2011, str. i: „U Vlasenici se sve do 22. juna nalazila njemačka vojska, te nije bilo zlostavljanja i hapšenja srpskog stanovništva”
  5. ^ Redžić 2005, str. 74: „In the summer of 1941 the genocide against the Serbs in eastern Bosnia acquired broader proportions in the areas of Birce, Vlasenica, Zvornik, …”
  6. ^ Zatezalo 2011, str. i „Međutim, odmah po odlasku Nijemaca, istog dana, 22. juna, u Vlasenicu su iz Sarajeva došli ustaše i uhapsili sedam uglednijih Srba, odveli ih u Rašića gaj i ubili. Stradali su sveštenik Dušan Bobar, trgovci Jovo Mićić i Danilo Jolić, geometar Branko Zderić, te zemljoradnici Dušan Mitrović, Novica Drakulić i njegov brat Anđelko.”
  7. ^ a b Kurdulija 1993, str. 23.
  8. ^ NIOD 2002, str. 32: „The local Ustashe commander, Mutevelic, a carpet salesman who had regularly visited Vlasenica before the war, reigned by terror. Daily, black uniformed Ustashe rounded up prominent local Serbs, transported them to a makeshift prison in Vlasenica and were killed them there or executed them in Rasica Gaj. During those massacres, which continued for several weeks”
  9. ^ Džomić 1995 „Ubijen je u Rašića Gaju, koji je dva do tri kilometra udaljen od Vlasenice. U Rašića Gaju je cele noći mučen tako da je u zoru bio unakažen…Ustaše su ga 22. juna 1941. godine uhapsili u Knežini. Odveden je sa još četvoricom sveštenika i nekoliko desetina uglednih Srba. Svi su zaklani u Rašića Gaju blizu Vlasenice.”
  10. ^ Zatezalo 2011, str. i „Međutim, odmah po odlasku Nijemaca, istog dana, 22. juna, u Vlasenicu su iz Sarajeva došli ustaše i uhapsili sedam uglednijih Srba, odveli ih u Rašića gaj i ubili.”
  11. ^ PRILOZI I SJEĆANJA. Ferid Šljivić, Stojan Babić, Vukosava Kujović: O DJELOVANJU SKOJEVSKE ORGANIZACIJE U BRIGADI „Od prvog klanja u ljeto 1941. godine, kada su ustaše u Rašića gaju pobile oko 80 Srba, do danas harali su je, palili i Nijemci, i ustaše, i četnici…”
  12. ^ Zatezalo 2011, str. i „Ovdje je u vremenu od 22. juna do 20. jula ubijeno 80 Srba.”
  13. ^ „Parohija han-pijesačka (Han Pijesak)”. Eparhija Zvorničko Tuzlanska, Arhijerejsko Namjesništvo Srebreničko — Podrinjsko. Arhivirano iz originala 21. 6. 2017. g. Pristupljeno 18. 10. 2016. „Ljubo Jakšić (naslijedio je oca Stevu, ali su ga 1941. godine ubile ustaše u Rašića Gaju kod Vlasenice),” 
  14. ^ Zatezalo 2011, str. i „U akciji masovnog hapšenja, ustaše su 28. jula pohvatali 200 žitelja Vlasenice i okolice, koje su u teretnim vagonima željeznicom transportovali u Gospić, zatim u logore Jadovno ili Slana.”
  15. ^ NIOD 2002, str. 32: „During those massacres, which continued for several weeks, at least seventy Serbs were killed, although other sources list death tolls as high as two hundred”
  16. ^ Ivanišević 1994.
  17. ^ Ivanišević 1994 Krajem jula i početkom avgusta iste godine, uhvaćeno je novih pedeset lica sa područja sreza Vlasenica, a najviše njih je bilo iz milićke opstine…. I njihova sudbina je bila ista kao i njihovih prethodnika."
  18. ^ NIOD 2002, str. 32: „For these events in Drinjaèa see: Ivanisevic, Hronika naseg groblja p. 228-229; Antonic, Zapisi Pere Djukanovica, p. 65-66; Nikolic, ‘Kravica u proslosti’, p. 23. According to the latter source, more than a hundred Serbs were killed in Drinjaèe by 12 August 1941. Ivanisevic claims that the basket full of eyes from Serbs came from Drinjaèa. This basket was found by Italian war journalist, Curzio Malaparte, at Ante Pavelic’s desk during a late-summer visit to Zagreb in 1941, (an episode which he described in his autobiographical war novel Kaputt). The Ustashe had sent these as a ‘present’ to their leader (Ivanisevic, Hronika naseg groblja, p.23). See Malaparte, Kaputt, p. 221-28”
  19. ^ NIOD 2002, str. 32: „Among the crimes most shocking to the Serbs in this part of eastern Bosnia were the massacres in the village of Rasica Gaj, near Vlasenica, which occurred after the German army left the town on 21 June 1941. Even today, local Serbs refer to these events as one of the worst Ustashe crimes in the region at the beginning of the war”
  20. ^ NIOD 2002, str. 33: „In July 1995, for instance, Rasica Gaj was one of the sites where Muslim captives from the safe area of Srebrenica were executed by Mladic’s forces, a choice of location that may have been more than mere coincidence. At least 21 Muslims were killed here.”

Literatura[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Масакри_у_Рашића_Гају&oldid=27694511”