Mega duks
 | Ovaj članak sadrži spisak literature, srodne pisane izvore ili spoljašnje veze, ali njegovi izvori ostaju nejasni, jer nisu uneti u sam tekst. |
| Vizantijska mornarica | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||
| Rani period (395-610) | ||||||
|
||||||
| Srednji period (610-1081) | ||||||
|
||||||
| Kasni period (1081-1453) | ||||||
|
||||||
Mega duks, tj. veliki duks ili mega duka, tj. veliki duka (grč. μέγας δούξ [mégas doúks] — „veliki vojvoda“), bilo je jedno od najviših dostojanstava u vizantijskoj državnoj hijerarhiji od kraja 11. veka do samog kraja Vizantijskog carstva 1453. godine.
.jpg)
Vizantijski car Aleksije I Komnin je 1085. godine transformisao komandu nad vizantijskom flotom koja je do tada bila podeljena po tematskoj osnovi. Umesto više tematskih stratega, flotom je sada komandovao jedan visoki zapovednik sa titulom duks. Oko 1092. car je titulu admirala učinio pompeznijom i tada je kreirana titula veliki duks koju je prvi poneo Aleksijev šurak Jovan Duka. U 12. veku zapovednik flote se gotovo po pravilu birao među članovima aristokratske porodice Kontostefana.
Od 13. veka gubi se razlika između velikog duksa, zapovednika flote, i protostratora, vrhovnog zapovednika kopnene vojske, pošto se u izvorima povremeno pominje i kako veliki duks komanduje kopnenom vojskom i obratno. Latinski carevi Konstantinopolja su takođe prihvatili i donekle modifikovali upotrebu dostojanstva velikog duksa. Dostojanstvo je 1207. godine kao nasledno dodeljeno Đenovljaninu Filokalu Navigađozu zajedno sa posedom u vidu jednog od egejskih ostrva.
Nakon obnove vizantijske vlasti u Carigradu 1261. godine dostojanstvo velikog duksa se povremeno dodeljivalo i strancima. Najpoznatiji je svakako slučaj vođe Katalanaca Ruđera de Flora koji je svoj dolazak u službu cara Andronika II Paleologa 1302. uslovio dobijanjem dostojanstva velikog duksa. U poslednjem veku Vizantije veliki duks praktično postaje prvi ministar i najbliži saradnik cara. Veliki duks tako zamenjuje velikog logoteta kao vrhovni nadzornik carske administracije. Najpoznatiji veliki duks bio Luka Notaras, koji je služio poslednjeg vizantijskog cara Konstantina XI Dragaša.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Literatura[uredi | uredi izvor]
- The Oxford Dictionary of Byzantium, I-III, ed. A.P. Kazdhan, New York-Oxford 1991, str. 1330.