Milan Jovanović Morski
| Milan Jovanović, „Morski” | |
|---|---|
.jpg) | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 24. april 1834. |
| Mesto rođenja | Jarkovac, Banat, Austrijsko carstvo |
| Datum smrti | 6. jun 1896. (62 god.) |
| Mesto smrti | Beograd, Kraljevina Srbija |
| Prebivalište | Kraljevina Srbija |
| Nacionalnost | Srbin |
| Naučni rad | |
| Polje | Higijena |
| Institucija | Velika škola u Beogradu |
| Poznat po | Osnivač srpske higijene |
Milan Jovanović, „Morski” (Jarkovac, 24. april 1834 — Beograd, 6. jun 1896) bio je srpski lekar, akademik SKA, književnik i nacionalni radnik, svetski putnik i putopisac.[1]
Zbog čestih pomorskih putovanja na brodu (kao brodski lekar za putnike) na Istok i Indiju prozvan je Morski i Bombajac. Objavio je mnogo stručnih i popularnih knjiga, pozorišnih dela i putopisa. U Srbiji je bio: redovni član Odseka jestastveničkog, matematičarskog i Odseka umetničkog Srpskog učenog društva, sekretar Srpskog lekarskog društva, predavač i lekar, dopisni a potom i pravi član Akademije umetnosti, i urednik časopisa „Otadžbina” i učesnik mnogih kulturno-nacionalnih poduhvata.
Život i karijera[uredi | uredi izvor]
Rođen je 24. april 1834. godine u militarskom selu austrougarske Vojne granice Jarkovcu, u Banatu, u tom periodu u sastavu Austrijskog carstva, u porodici trgovca Lazara Jovanovića. Još od rane mladosti Milan je bio nemirnog i sveznadarskog duha, poput svog velikog književnog pretka i zemljaka Dositeja Obradovića. Uspeo je da svrši gimnaziju u školama u Vršcu, Temišvaru i Pešti, u kojoj je 1854 – položio maturski ispit.[1]
Diplomira je medicinu na bečkom Univerzitetu 1865. godine, uz finansiju podršku spahije Jagodića. U toku studija bio je prvi predsednik bečkog udruženja srpskih studenata iz Vojvodine, „Zora”,[2] osnovanog 1863. godine.
Godine 1867. promovisan je za doktora medicine u Lajpcigu.[3]
Kao čovek nemirnog i istraživačkog duha proveo je izvesno vrema na brodskim linijama bečkog „Lojda”. Na ovim putovanjima nastale su njegove tri vredne zbirke putopisa i novela. Zbog čestih pomorskih putovanja na brodu (kao brodski lekar za putnike) za Kinu, Indiju i druge zemlje Istoka, prozvan je „Morski" i „Bombajac".
Po povratku u Kraljevinu Srbiju od 1865–1869. godine bio je predavač sudske medicine i honorarni predavač dijetetike (higijene) na beogradskoj Velikoj školi. Istovremeno bio je i profesor fizike, hemije, dijetetike i zemljopisa u Višoj ženskoj školi. U Novom Sadu je član književnog odbora i podpredsednik Matice srpske. Jedan je od pokretača novosadskog časopisa "Javor" 1874. godine.[4]
Menjajući neprestano radna mesta i gradove Obavljao je i druge dužnosti poput ovih:
- upravitelja Novosadske gimnazije i privatnog lekar u Novom Sadu (1871—1875)
- opštinskog lekara (fizikusa) u Herceg Novom (1875–1876),
- lekar kneževe porodice na Cetinju — pridvornog lekara porodice knjaza Nikole Petrovića i vaspitača prestolonaslednika Danila (1876–1879),
- profesora dijetetike sa domaćim lekarstvom i lekara Bogoslovije (1865—1869 )
- brodskog lekara Austrijskog parobrodskog društva Lojd (1879—1881)
- lekara na izgradnji srpske železnice (1882—1884)
- rezervnog sanitetskog kapetana II klase, pukovskog lekara Šumadijskog konjičkog puka (1885—1886)
- profesora vojne higijene na Vojnoj akademiji, gde je predavao i nemački i francuski jezik, i istovremeno kao lekar brinuo o zdravlju pitomaca (1888—1896)
Preminuo je u Beograd, 6. juna 1896. godine u 62 godini života.[3]
Delo[uredi | uredi izvor]
Milan Jovanović je bio prvi profesor Higijene u Srbiji,[a] i to u periodu razvoja medicine, kada se ni na stranim univerzitetima higijena nije smatrala zasebnom naukom. Jedan od njegovig đaka, dr Jovan Danić, kasnije urednika Srpskog arhiva za celokupno lekarstvo, 1896. godine o tome je napisao:
Nećemo nikada zaboraviti njegova predavanja, i može se slobodno reći da je u to doba on bio jedan od najomiljenijih profesora.
Milan Jovanović Morski je autor nekoliko univerzitetskih udžbenika i pisac tri vredne zbirke putopisa i novela. Bavio se i slikarstvom i tako postao autor većeg broja zanimljivih akvarela sa motivima Sredozemlja, zahvaljujući kojima je postao član Akademije umetnosti SKA.
- Patriotizam Milana Jovanovića
U prvoj pobuni srpskog naroda u zemlji Hercegovoj, pod vođstvom vojvode Luke Vukalovića i popa Bogdana Zimonjića koja je trajala od 1852. do 1862. godine, pokrenute i primerom borbe za ujedinjenje koju je u Italiji vodio Garibaldi, u Herceg Novi je došao Milana Jovanović za opštinskog lekara i u njemu vodio brigu o ranjenicima i prognanicima.[1]
Kao dete ravnice poreklom iz militarske varoši austrougarske na Vojnoj Granici, ovaj srpski patriota kao lekar stavio se na raspolaganje i hercegovačkim ustanicama, kada je, 1875. godine buknula „Nevesinjska puška”.Tada je Jovanović učestvovao i u zdravstvenom zbrinjavanju veliko broja staraca, žena i dece koji su se sklonili ispred turskog zuluma u Herceg Novi i njegovu okolinu.[3]
Književna dela[uredi | uredi izvor]
Književnim radom Jovanović se bavio od studentskih dana – pisao je pripovetke, drame, komedije, putopise, književne, pozorišne i muzičke kritike, uređivao je i izdavao časopise. Za života, Jovanović je objavio veći broj dela od kojih su značajnija u sledećim oblastima:
- Putopisne zbirke
- "S mora i sa suva" (SKZ)
- “Tamo amo po Istoku” (SKZ)
- “Gore-dole po Napulju” (SKZ)
- "Ljubavna pisma" i "Galebovi" (Javor)
- Teški dani (Otadžbina)
- Iz daleka (Kolo)
- Noviji putopisi (Delo i Brankovo kolo)
- Drame
- “Kraljeva Seja”,
- “Demon”,
- “San i java”
- “Nesuđeni”,
- Kritike
Jovanović je autor većeg broja književnih, muzičkih i likovnih kritika.
- Prevodi
- Šekspirove komedije “Mera za meru”,
- Brojnih literarnih tekstova sa engleskog, nemačkog i ruskog jezika.
Napomene[uredi | uredi izvor]
- ^ Rane prirodne nauke koja se bavi isključivo sa zakonima održavanja fizičkog i duševnog zdravlja čovekovog, kako je Jovanović govorio
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v Pašić, Slobodan. „Milan Jovanović – Morski: Spojio Banat i Hercegovinu”. Slobodna Hercegovina, 23. 8. 2015. Pristupljeno 21. 2. 2018.
- ^ Todor Stefanović Vilovski: "Svetli i tamni dani", Beograd 1985.
- ^ a b v Jelena Jovanović Simić VELIKANI SRPSKE MEDICINE - 19. VEK I PRVA POLOVINA 20. VEKA, Srpska akademija nauka i umetnosti, Muzej nauke i tehnike, Srpsko lekarsko društvo, Beograd 2016
- ^ "Branik", Novi Sad 1896.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
Mediji vezani za članak Milan Jovanović Morski na Vikimedijinoj ostavi
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Ostale | |
