Mileta Jakšić

Mileta Jakšić
Mileta Jakšić, fotografija iz Orla za 1899. godinu
Datum rođenja	(1863-03-29)29. mart 1863.
Mesto rođenja	Srpska Crnja, Austrijsko carstvo
Datum smrti	8. novembar 1935.(1935-11-08) (72 god.)
Mesto smrti	Beograd, Kraljevina Jugoslavija

Mileta Jakšić (Srpska Crnja, 29. mart 1863 — Beograd, 8. novembar 1935) bio je pravoslavni sveštenik i srpski pesnik.

Život

Mileta Jakšić, sinovac Đure Jakšića, potiče iz banatske svešteničke porodice. Deda Dionisije i otac Jovan su bili sveštenici u Srpskoj Crnji. Majka Emilija je umrla kad je imao 7 godina. Osnovnu školu je završio u Srpskoj Crnji, pa ga je otac upisao u Veliku srpsku gimnaziju u Novom Sadu, koju je pohađao od 1880. do 1889. godine. Osmi razred i maturu je završio u Osijeku školske 1888/89. godine. Od sledeće, 1890, učio je bogosloviju u Karlovcima, i tada je bio potpredsednik pa predsednik književnog bogoslovskog društva "Sloga". Kada je završio bogosloviju 1893. godine, upisao se na Filozofski fakultet u Beču, na kome je kratko vreme slušao profesora Jagića, Minora i druge, ali je fakultet ubrzo napustio zbog materijalnih razloga. Konkurisao je bezuspešno juna 1894. godine za mesto đakona, u Velikom Bečkereku. Radio je od 1896. do 1899. godine kao nastavnik monaške škole u Hopovu u kojoj je predavao srpski jezik, istoriju i homeolitiku. Sam sebe je nazvao Lenski iz (H)Opova, dok je pisao stihove živeći na Fruškoj gori. Posle ukidanja monaške škole boravio je u Crnji od 1899. do 1901, pa je tražeći novo zaposlenje, iz Crnje otišao i Temišvar, na dužnost konzistorijalnog podbeležnika, gde je radio od 1901 do 1903. godine. U Temišvaru nije ostao dugo, pa se 1904. godine vratio u Crnju, primio kao pomoćnik parohiju preminulog oca. Potvrđen je za crnjanskog paroha 1907. godine i tu ostao do 1920. godine. Za vreme balkanskih ratova je skupljao priloge za srpski i crnogorski Crveni krst, zbog čega je 1915. godine osuđen na 15 dana zatvora.

Posle rata 1919. godine napustio je sveštenički poziv i otišao u Novi Sad, gde je radio kao bibliotekar Matice srpske. Maja 1921. godine postavljen je za suplenta katihetu u novosadskoj Muškoj gimnaziji. Kao narodni poslanik demokrata, istupio je juna 1921. godine iz Demokratske stranke, i prišao režimu. Bio je to veliki ideološki zaokret, jer je on od 1907. godine uz Vasu Stajića prednjačio među "kikindskim demokratama", okupljenih oko lista "Srpskog glasa". Početkom 1922. godine nakon što je podneo ostavku Matici srpskoj, otišao u Beograd, gde je radio kao sekretar Ministarstva socijalne politike. U Novom Sadu je 1928. godine sklopio građanski brak sa Vrščankom Zorkom Andrejević, tada učiteljicom u Klariji, u Banatu. Sa njom je imao ćerku Emiliju (1949. godine tragično poginula u saobraćajnoj nesreći). Jakšić je po molbi 1923. godine penzionisan. Primljena je tročlana porodica Jakšić za člana beogradske Opštine, marta 1932. godine. U Beogradu je živeo povučeno, gotovo siromaški, sa porodicom, daleko od očiju javnosti. Bolujući od šećerne bolesti ostao je u Beogradu do svoje smrti. Sahranjen je na Novom groblju u grobnici svog strica, a 1970. godine je postavljena ploča na rodnoj kući u Srpskoj Crnji.

Bibliografija

• Evo nam proleća (prva pesma objavljena u Zmajevom Nevenu 1884)
• Zvonce (prva pripovetka objavljena 1886. u Nevenu)
• prva zbirka pesama objavljena 1899. u Velikoj Kikindi
• prva zbirka priča objavljena 1900. u Mostaru
• Crno mače (pripovetka objavljena 1921. u Pančevu, uvrštena je u njegove tri zbirke)

Značajnija dela

• Pesme, Beograd 1922.
• Dečja zbirka pesama i proze, Novi Sad 1929.
• Sunčanica, Beograd 1929.
• Legende i priče za decu i odrasle, Beograd 1931.
• Mirna vremena, Beograd 1935.
• Deoba vrlika, Novi Sad b. g.
• Sveti apostol Pavle, život mu i rad, Novi Sad b. g.
• Velika tišina (zbirka izabranih pesama, objavljena za požarevačku ediciju Braničevo)
• Nečista kuća (zbirka od 22 pripovetke u kojoj se nalazi njegova pripovetka Misterije)
• Roman usamljenog čoveka (njegov autobiografski roman koji se nalazi u arhivi Matice srpske)
• Urok (drama za koju se do 2010. godine mislilo da je nedovršena. U pomenutoj godini celovita drama je prvi put objavljena.)

Uredio je knjige

• Dečja zbirka, J. J. Zmaja (Novi Sad, 1929)
• Dečja zbirka pesama, Vojislava Ilića (Novi Sad, 1929)

Saradnja u časopisima i listovima

• Neven (1884—1887)
• Javor (1891—1893)
• Stražilovo (1892—1894)
• Otadžbina (1892)
• Bosanska vila (1892—1895, 1910-1911, 1914)
• Delo (1894)
• Ženski svet (1894)
• Brankovo kolo (1895—1899, 1903, 1906—1909, 1914)

Kritika o njemu

O njemu je Isidora Sekulić zabeležila da je bio zaokupljen prirodom, a ne čovekom, u njegovim iskazima o prirodi, u njegovim pesničkim pejzažima nema čoveka. Isidora Sekulić je pisala da je on išao za prirodom kao mesečar za mesecom. Ljubomir Nedić je negativno ocenio Jakšićeve Pesme iz 1899. godine. Oni koji su Jakšića poznavali smatrali su da je Nedićeva kritika i bila povod za Jakšićevo trogodišnje ćutanje i usamljenost. Milan Kašanin je tumačio pesnikov odnos prema prirodi. On je smatrao da pri susretu sa prirodom Jakšića privlači njeno biće, kao i sudbina koja je slična njegovoj. Koliko je značajna ličnost bio Jakšić, govori i to da je Aleksa Šantić krajem decembra 1899. objavio u Brankovom kolu pesmu Mileti Jakšiću čiji je podnaslov Kad sam pročitao prvu knjigu njegovih pesama. Bogdan Popović svoju Antologiju završava pesmom Milete Jakšića, a Skerlić ga je do danas, pored Veljka Petrovića, smatrao najboljim pesnikom stare Vojvodine. Svoju prvu zbirku pesama objavljenu 1899. u Kikindi Jakšić je poslao Kostiću, Dučiću i Matošu. Matoš mu se zahvalio na knjizi i zamolio ga za malu pomoć. O njemu su još pisali i Dučić, Marko Car, Milorad J. Mitrović, Dragutin Ilić, Branko Lazović i drugi.

Spoljašnje veze

• Naši velikani
• Misterije
• RTS: Vremeplov (29.3.2010) (jezik: srpski)
• Mileta Jakšić: Hristos na putu na Antologiji srpske književnosti (.docx format)
• Mileta Jakšić (1863—1935) Arhivirano na sajtu Wayback Machine (1. decembar 2013)
• Monah ili boem – Mileta Jakšić (1863–1935) (1. jul 2016)