Milovan Vidak

Milovan Vidak
Milovan Vidak
	Milovan Vidak slikar
Lični podaci
Datum rođenja	12. oktobar 1926.
Mesto rođenja	Stožišta, Kraljevina SHS
Datum smrti	22. mart 2003. (76 god.)
Mesto smrti	Beograd, Srbija i Crna Gora

Milovan Vidak (Stožišta kod Bosanskog Grahova, 12. oktobra 1926 — Beograd, 22. mart 2003) bio je srpski slikar.

Biografija[uredi | uredi izvor]

Milovan Vidak (1926—2003) je rođen u Stožištima, planinskom mjestu na Tromeđi (Like, Dalmacije i Bosanske krajine), koje pripada opštini Bosansko Grahovo. Kada su, početkom ratne 1942. godine, proleterske brigade iz Srbije stigle na Tromeđu Vidak, tada 16-godišnjak im se priključio kao borac Druge srpske proleterske brigade, učestvovao je u bitkama na Neretvi i Sutjesci. U Drugom svjetskom ratu je ranjavan, ostao je bez jednog oka. Iz rata je izašao sa podoficirskim činom. Sklonost ka slikanju nagoni ga da već 1950. godine počne da izučava slikarske veštine. Svoj profesionalni i etički odnos prema radu unosi 1952. godine u svoj etički i umetnički Kodeks po kome će se on ravnati sve do kraja svog života.

Pored Kodeksa, koga se doslovno pridržavao do kraja svog života, postojala je i jedna rečenica u koju je Milovan Vidak smestio ceo svoj životni i filozofski moto, rečenica koja glasi: Sudbina sveta zavisi od jednog kanarinca u Bosni. Za one koji ne vide poruku u ovoj njegovoj misli mogu je možda protumačiti u jednoj tibetanskoj izreci sličnog značenja, a ona glasi: Kada leptir zatreperi krilima u Tibetu, taj treptaj se do Rima pretvori u razorne oluje.

Umro je u Beogradu 22.03. 2003. bolestan i u bedi, a sahranjen je na Novom Bežanijskom groblju.^[1]

Umetnički kodeks[uredi | uredi izvor]

01. Čistoća i jasnoća subjektivnog viđenja polaže pravo na istraživački začetak
02. Istinsko vođenje dolazi iz samog predmeta
03. Osloboditi se straha i želje za oživljavanjem anahronizma i preživelog sveta
04. Srušiti Hegelov zid
05. Ovladati izvođačkom tehnikom do nestvarnog
06. Pri izučavanju i posmatranju objektivnog ne zanemariti svet rođen iz pokrenutih emocija i impulsa
07. Treba da budem trezan, usredsređen, budan i odgovoran sebi. Treba da shvatim prolaznost formalnog privida probuđenja realnosti. Ne smem izgubiti iz vida dolazak tehničke inteligencije, uslovljene zakonom i svetom destrukcije
08. Tražiti i prepoznavati mogući ključ večnog trajanja — žudnje ka univerzumu ljudskog duha
09. Proučavati i upoznavati sva područja koja otkrivaju, uključuju ili isključuju dati trenutak svog uobličenog postojanja ili nestanka, posrednog ili neposrednog bitka objektivnog života i smrti
10. Poštovati svaki stvaralački i istraživački rad uslovljen subjektivnim razlozima, tim pre ako služi ljudskom rodu
11. Oslobađati se rušilačkog i oplođavati graditeljski nagon
12. Prodreti do suštine imaginarnog impulsa ljudske prirode
13. Poimati i razjašnjavati materijalističko postojanje sveta i njegovo metafizičko otuđenje.

Kodeks je bio i kodeks grupe Mediala čiji je saosnivač bio i Milovan Vidak sa još nekoliko umetnika (Leonid Šejka, Miro Glavurtić, Siniša Vuković, Olja Ivanjicki...).

Slikarski opus[uredi | uredi izvor]

Stvaralački rad Milovana Vidaka je podeljen na četiri ciklusa:

Pred početak velikog suđenja

Prvi slikarski ciklus, Milovan Vidak je otpočeo 1959. godine nizom skica i crteža u kome se bavio ispitivanjem modelovanja forme, boje i igrom svetlosti. Sve to se najbolje vidi na njegovim slikama Kamenice iz 1956. godine i Škraplje iz 1957. godine. Svoj prvi ciklus on završava 1965. godine izlaganjem glavne slike ciklusa, Prolećni saziv u Galeriji grafičkog kolektiva u Beogradu. Slika je završena pred samu izložbu, a početak rada na slici je bio 1962. godine. Na izložbi su, pored slike bili i propratni crteži prvog ciklusa koji je kulminirao upravo slikom Prolećni saziv. Tom slikom Milovan Vidak okončava svoj prvi ciklus, mada ga, kako je i sam govorio nije završio jer nedostaju još tri saziva — Letnji, jesenji i zimski. U svom prvom ciklusu, slikom Prolećni saziv, Vidak je i doslovno i simbolično vratio dva glavna atributa njegovog slikarstva — Nebo i Zemlju.

Rađanje

Glavnu sliku ciklusa, Milovan Vidak je, uz još desetine skica, izložio 1974. godine u galeriji Grafičkog kolektiva. Glavnoj slici ciklusa prethodile su slike Vrata vulkana iz 1965—73. godine, Predvorje jona iz 1968. godine, Taktilon A iz 1969. godine, Gama naboj iz 1970. godine i Kataliza I, II, III, IV, sve iz 1974. godine. U ovom ciklusu, od 1965. godine do 1974. godine, Milovan Vidak u žižu svog interesovanja stavlja izabrani ikonografski repertoar čija se bit može nazreti i u nazivima slika, pa preko izbora usvojenih simbola dolazi do problema boje i svetlosti.

Raspeće^[2]
Bogojavljenje

Ciklus Bogojavljanje nikada nije završio. Sve vreme svog stvaralačkog rada živeo je i radio u Beogradu.

Slike Milovana Vidaka se čuvaju u kolekcijama Muzeja grada Beograda, Umetničkoj galeriji Nadežda Petrović^[3] u Čačku i u manastirskoj umjetničkoj zbirci Manastira Krka. Procenjuje se da mu se opus sastojao od oko 150 slika i crteža. Slikao je sporo i temeljno, tako da su mu svaki crtež ili slika bili urađeni do savršenstva.

Samostalne izložbe[uredi | uredi izvor]

1965. Galerija grafičkog kolektiva, Beograd
1970. Galerija grafičkog kolektiva, Beograd
1973. Galerija grafičkog kolektiva, beograd
1981. Galerija kulturnog centra, Beograd
1988. Narodni muzej, Beograd
1992. Moderna galerija, Valjevo
2011. Galerija HEXALAB Fondacija Plavo, Beograd Retrospektivna izložba slika povodom 85 godina rođenja:^[4]^[5]

O slikarstvu Milovana Vidaka[uredi | uredi izvor]

Milić od Mačve: Vidak je kao invalid iz rata, slikao samo jednim okom, ali to mu nije smetalo jer je, očigledno, imao — treće oko. Prva Vidakova slika bila je Čudesni svet gljiva. To su bile neke gljive iz njegovog bosanskog sveta, a što je bilo prilično bizarno 1955. godine kada su slikari uglavnom slikali ašove, čekiće, radne akcije, gradilišta, fabrike. Ubrzo, posle svojih gljiva, Vidak je napustio vojsku i objavljuje svoj čuveni Kodeks koji je sastavio još 1952. godine. Iz tog Kodeksa se i rađaju njegove fascinantne vanzemaljske slike kojima daje vizionarske naslove. Recimo, Impulsni oscilator, Polarizacija budizma, Zona epruveta Mirujuća plazma, Živa plazma, Kristali, Kibernetička punktura, Centralni cenzor čuvstva...
Leonid Šejka: Našao sam slikara koji je vojno lice!?’ Svi smo tada počinjali, uticali jedni na druge, vodili smo zajednički život i davali jedni drugima ogromnu moralnu podršku. S druge strane, bili smo toliko otvoreni da smo, eto, tražili svuda samislioce, pa i u JNA pedesetih godina. Vidak je likom podsećao na Teslu...
Nikola Kusovac: Kodeks i njegov dobar prijem snažno su obavezivali Vidaka i učvrstili ga u veri da je na pravom putu, da on, potom, nikad nije doveo u sumnju njegove nedorečenosti i nejasnoće. Zato, valjda, nije ni pokušavao da ga dopuni, pojasni i promeni nabolje. Ponavljao ga je neprestano, ne samo kao svoje trajno moralno i stvaralačko opredeljenje. Za takav odnos prema Kodeksu, kao večnoj i nepromenljivoj vrednosti, važna je bila činjenica da se Vidak njegovom suštinom uklopio u onu stvaralačku klimu koja je rezultovala pojavom Medijale…
Olja Ivanjicki: Dugo sam razmišljala šta njih dvojicu povezuje — Nikolu Teslu i njega? I pitala sam ga: Vidače, da li kod vas, tamo, u rodnom kraju, često sevaju munje? Odgovorio je: Seva i grmi svaki dan. Tada sam shvatila da su i Tesla i Vidak bili nabijeni elektricitetom, i da, samim rođenjem, poseduju posebno pročišćeno stanje svesti, da je i Tesli i Vidaku bilo sve jasno, odmah, samim rođenjem. Shvatila sam da su bili veoma blizu ne samo munja, već, i samog Boga...
Ljuba Popović: Za integralnom slikom je tragao pokojni Milovan Vidak, i napravio je samo nekoliko slika, i to s ogromnim naporom. Taj put ka integralnoj slici je u ono vreme mnogo značio. U Parizu sam taj izraz i teme malo upotrebljavao, iz prostog razloga što je u velikom svetu, o takvoj temi, teško i razgovarati. Ono što je bitno jeste da u XX veku postoji bar dvadeset slikara koji su ostali na sebi, na slici, bez obzira na sve pokrete koji su se pojavljivali u modernoj umetnosti...
Milovan Vidak

Ukrstio je svoju kičmu
I poglede i ruke
sa polugama gorostrasne sprave

Skida sa nje po vazdan
Slomljene nebeske grede
I glača je do besvesti

Stoji sa njom pod unakrsnom vatrom
Raznobojnih zrakova
Skamenjenih u letu

Gleda kako nad njom
Raste smrtonosno brdo

I vadi iz spleta zamajaca
Svoje veliko srce
I njime je brižno pokriva

30. novembar 1969, NIN, Vasko Popa

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

^ NIN / Rušenje Hegelovog zida, Pristupljeno 5. 4. 2013.
^ Milovan Vidak, SKUPINA MODELA IZ CIKLUSA RASPEĆE, 1980 Arhivirano na sajtu Wayback Machine (8. новембар 2013), Приступљено 5. 4. 2013.
^ Art Gallery — Nadežda Petrović Архивирано на сајту Wayback Machine (17. jun 2012), Pristupljeno 5. 4. 2013.
^ Najava za izložbu slika na sajtu www.probjave.com, Pristupljeno 13. 4. 2013.
^ Artinfo portal - likovna i primenjena umetnost : Milovan Vidak (1926-2003) - profil Arhivirano na sajtu Wayback Machine (8. novembar 2011), Pristupljeno 5. 4. 2013.

Literatura[uredi | uredi izvor]

Biljana Amidžić, IZ DNEVNIKA GALERIJE 107, Galerija 107, Zemun-Beograd, 2002,
M.Vidak; Lj.Popović, Milovan Vidak : Likovna galerija Kulturnog centra Beograda, 26. X - 8. XI 1981, Kulturni centar Beograda, Beograd, 1981,
Milovan Vidak: Izbor iz opusa, Moderna galerija, Valjevo, 1992,
Grupa autora, Urednik S. Bošnjak, Beogradski pogled na svet, Udruženje likovnih umetnika Srbije, Beograd, 1991,

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

[1] NIN / Rušenje Hegelovog zida, Pristupljeno 5. 4. 2013.

[2] Milovan Vidak, SKUPINA MODELA IZ CIKLUSA RASPEĆE, 1980 Arhivirano na sajtu Wayback Machine (8. новембар 2013), Приступљено 5. 4. 2013.

[3] Art Gallery — Nadežda Petrović Архивирано на сајту Wayback Machine (17. jun 2012), Pristupljeno 5. 4. 2013.

[4] Najava za izložbu slika na sajtu www.probjave.com, Pristupljeno 13. 4. 2013.

[5] Artinfo portal - likovna i primenjena umetnost : Milovan Vidak (1926-2003) - profil Arhivirano na sajtu Wayback Machine (8. novembar 2011), Pristupljeno 5. 4. 2013.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]