Morovićki

Morovićki su bili ugarska srednjovekovna velikaška porodica čiji su pripadnici obavljali funkciju mačvanskog bana u 14. i 15. veku. Najpoznatiji pripadnik porodice bio je Ivan Morovićki.

Istorija

Porodica Morovićki potiče od ugarskog plemićkog roda Gut-Keled. Rod Gut-Keled svoje poreklo vuče od nemačkih vitezova koji su tokom 11. i 12. veka došli u Ugarsku. Velikaške porodice u Ugarskoj često su nosile imena po svom glavnom, matičnom posedu. Takav je slučaj i sa Morovićkim koji su nazvani po Moroviću u Sremu (tadašnja Vukovska županija). Začetnik ovog roda je Mihailo Morovićki. Njegov sin zvao se Stjepan. U vreme Mihaila, Stefana i Stefanovih sinova porodica je dobila svoje osnovne posede u Vukovskoj županiji. Od vremena delovanja Stefanovih unuka porodica Morovićki igra značajniju ulogu u Ugarskom kraljevstvu. Grana Morovićkih može se pratiti od 1263. godine kada mladi kralj Stefan V, daruje Mihailu posed Borotk u Vukovskoj županiji. Mihailov sin Stefan po prvi put se u izvorima javlja 1275. godine. Kralj Ladislav oslobodio je njegove podanike plaćanja dažbina banu. U povelji se Stefan pominje kao iuvenis (mladi vitez) na kraljevom dvoru. Istakao se 1291. godine u borbi protiv austrijskog vojvode Alberta, budućeg nemačkog cara. U ovim borbama teško je ranjen. Učestvovao je 1294. godine u opsadi Adorjana. Za vojne zasluge, kralj Andrija III Mlečanin je izuzeo 1298. godine Stefana i njegove podanike iz jurisdikcije vukovskog župana. Ovu povlasticu kralj Karlo Robert je potvrdio 1319. godine na molbu Stefanovog sina Mihaila. Stefan je 1292. godine proširio svoju vlast nad zemljama svog rođaka Tomasa koji je umro bez naslednika.

Stefanov sin bio je Mihailo. Takođe je bio iuvenis na kraljevom dvoru. U borbama sa pobunjenim plemstvom teško je ranjen. Vršio je dužnost kastelana u županiji Komarom. Kralj Karlo Robert nagradio je Mihaila za vernu službu dodeljivanjem njemu i njegovoj braći, Klementu i Stefanu, patronatsko pravo nad benediktanskim manastirom Svetog Krsta u Sremu. Kralj je Mihailu 1324. godine potvrdio i povelju za Morović koju je 1263. godine dobio njegov deda Mihailo.

Jedan od najpoznatijih pripadnika porodice Morovićkih bio je Ivan Morovićki, Mihailov mlađi brat. Ivan je u građanskom ratu koji je izbio nakon smrti Lajoša I 1382. godine podržao kraljicu Mariju i njenu majku Jelisavetu. Učestvovao je na strani Žigmunda Luksemburškog u borbama protiv braće Horvat. Istakao se i u ratu sa Osmanlijama. Suzbio ih je 1391. godine kod Manđelosa. Nosio je titulu mačvanskog bana od 1397. do 1410. godine i ponovo, od 1427. do 1428. godine. Takođe je kao župan vladao nad nekoliko ugarskih županija. Ratovao je na strani Žigmunda u bici kod Doboja 1415. godine u kojoj je zarobljen. Bio je i jedan od prvih pripadnika prvog razreda viteškog reda Zmaja.

Ivanov sin Ladislav bio je mačvanski ban od 1441. do 1443. godine. Morovićki su imali velike posede tokom njegove vladavine. Ladislavov sin Matija takođe je bio mačvanski ban. U izvorima se kao ban pominje od 1469. godine do svoje smrti, 1476. godine. Matija je bio u braku sa Margaretom, ćerkom Osvalda Silađija. Osvald je bio brat Jelisavete, majke Matije Korvina. Matija i njegov brat Ludovik bili su na strani Matije Korvina u trenutku izbijanja pobune na čelu sa Nikolom Iločkim i Ladislavom Gorjanskim. Cilj pobune bio je dolazak Fridriha III na vlast u Ugarskoj. Smrću Ladislava 1476. godine porodica Morovićki izumrla je u muškoj liniji. Poslednji član bila je Magdalena, ćerka Matijinog brata Ludovika. U izvorima se pominje do 1500. godine.

Izvori

• Marija Karbić; Morovićki iz plemićkog roda Gut-Keled: Godišnjak nemačke narodnosne zajednice; Hrvatski institut za povijest, Zagreb, 2008, 13-22