Mojsinjska Sveta gora
Mojsinjska Sveta gora predstavlja geografsku celinu u Centralnoj Srbiji za koju je vezano bogato istorijsko i religijsko nasleđe.
Geografske odrednice[uredi | uredi izvor]
Mojsinjska planina obuhvata prostor u Centralnoj Srbiji, u trouglu tri Morave i puta Kruševac – Deligrad, a zbog činjenice da su, još od vremena starih civilizacija, tu prolazili glavni putevi koji spajaju sever i jug Evrope, u geografskom smislu je označena kao "vrata Srbije". Planina se nastavlja na Jastrebački masiv i sužava u obliku trougla ka Stalaću gde se dve reke spajaju u Veliku Moravu. To je prostor od oko 150 kilometara kvadratnih, a pripada opštinama Ćićevac, Kruševac i Ražanj. Sami vrhovi Mojsinjske planine predstavljaju mesta sa kojih se pruža pogled na veliki prostor ovog dela Srbije. Sa njih se mogu videti sve okolne doline, kao i planinski vrhovi Kopaonika, Željina, Goča, Juhora, Rtnja, Jastrebca… Postojanje života, sva događanja i istorijska zbivanja na ovim prostorima uslovljeni su samim geografskim položajem koji predstavlja centar Balkanskog poluostrva… [1]
Sakralni spomenici[uredi | uredi izvor]
Prema predanju, na Mojsinjskoj gori se nekada nalazilo 77 crkava i manastira, a sada ih je ostalo 28, od kojih su pet zaštićeni kao kulturno- istorijski spomenici. Postojanje velikog broja sakralnih objekata na tako malom prostoru vezuje se za dolazak grupe monaha sa Sinajske gore u XIV veku. Svetogorski monasi, pripadnici asketskog reda Sinaita, povlačeći se pred najezdom Turaka, naseljavaju Mojsinjske planine, obnavljaju manastire, podižu crkve i isposnice, pa otuda čitav ovaj kraj nosi naziv "Mala srpska Sveta Gora". Poreklo neobičnog imena Mojsinjska Gora, po legendi, potiče iz vremena cara Dušana Silnog, kada je vojvodi Mojsilu naloženo da se zidanjem crkava, iskupi za grehove. Pored planine i jedno selo nosi ime po ktitoru. [2]
Istorija i nalazišta[uredi | uredi izvor]
Pored srednjevekovnih manastira, na Mojsinjskim planinama su i praistorijska nalazišta iz doba neolita, stara oko 7.000 godina i pripadaju starčevačkoj kulturi. Prisutni su i tragovi kulture Rimskog carstva, jer je preko Južne Morave prelazio glavni put, koji su Rimljani obezbeđivali. Grad Stalać je nastao još u antičko vreme i bio je, sudeći po lokalitetima, važna postaja i komunikacija za obezbeđivanje glavnog rimskog puta. U vreme kneza Lazara, grad je obnovljen i bio je zaštita na ulazu u zapadnomoravsku kotlinu. Od srednjovekovnog utvrđenja danas se mogu videti delovi temelja i upola srušena kula, nazvana po vojvodi Prijezdi. On je bio poslednji branilac Stalaća, a kada nije mogao grad da odbrani od turske vojske, skočio je u Moravu. Ispod kule se nalazi izvor za koji se veruje da je čudotvoran. [3]
Priroda[uredi | uredi izvor]
Cela Mojsinjska planina bogata je podzemnim vodama i izvorima koji imaju lekovita svojstva i bila je predmet proučavanja naučnika još 30-ih godina prošlog veka. Blago zatalasani predeli ispresecani su duboko usečenim potocima koji se pružaju u svim pravcima. Često su zbog različite tvrdoće podloge preko koje se prelazi, tokovi ovih potoka kaskadni, a strane veoma strme. Na mestima gde su otpornije stenske mase ostali su stenjaci koji na pojedinim delovima predstavljaju vidikovce sa kojih se može sagledati dolina Južne Morave, kao što je slučaj sa selom Mojsinjem.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Mojsinjska sveta gora”. Serbian out dor klub. Pristupljeno 6. 12. 2019.
- ^ „Mojsinjska Sveta gora i klisura Južne Morave”. Central medija. Pristupljeno 6. 12. 2019.
- ^ Mojsinjska Sveta gora vrata Srbije, katalog urednika Dragana Čapkunovića, izdaje Skupština opštine Ćićevac, štampa: Sigraf u tiražu od 500 primeraka