Muzeji Beograda
Interesovanje za predmete muzejskog karaktera u Srbiji započelo je u prvoj polovini XIX veka za vladavine kneza Miloša Obrenovića. Za prve podatke o spomenicima kulture, velika zasluga pripada Vuku Stefanoviću Karadžiću, koji je 1821. godine poslao Jerneju Kopitaru prepis jednog rimskog spomenika iz Požege. Nešto kasnije 1826. objavio je u „Danici“ rad Početak opisanija srpskih manastira. Istovremeno i Joakim Vujić opisuje neke spomenike kulture.
Na stvaranje prvih muzejskih zbirki uticao je stav Miloša Obrenovića, koji je pratio sve izveštaje narodnih starešina u vezi sa pronalaženjem spomenika kulture i naređivao je da se, ako je bilo moguće, prenose u Kragujevac. Tako su pored obrazovanih ljudi i ljudi iz naroda počeli da se interesuju za predmete iz prošlosti.
Nastanak i razvoj prvih sistematskih zbirki mogu se pratiti preko arhivskih podataka. Prve dve zbirke bile su minerološka koju je 1837. knezu poklonio nemački geolog baron Herder i numizmatička koja je 1842. godine otkupljena od dr. Đorđa Mušickog, a sadržala je novac sa sremske teritorije. Sakupljanjem sistematskih zbirki stvoreni su uslovi za otvarnje prvog muzeja.
Prvi muzej u Srbiji otvoren je u Kragujevcu u kojem je pored raznih predmeta 1837, bila smeštena i pomenuta minerološka zbirka. Novine srbske pišu o Muzeju liceja u Beogradu 1841. i 1843, kojem su kasnije priključene zbirke iz kragujevačkog muzeja.
Muzej liceja je istovremeno bio i biblioteka, odnosno magacin starina, bez jasne koncepcije. Prvi muzejski inventar napisao je Jovan Sterija Popović u svom izveštaju o stanju Srbskog narodnog muzeuma klasifikujući predmete u pet grupa: 1. Povelje i diplome, 2. Knjige, 3. Pečati, 4. Stari srpski novci, 5. Bugarski novci.
Vremenom zbirke prvog Beogradskog muzeja, današnjeg Narodnog muzeja su uvećane toliko da su pojedine odvajane od matice i pretvarane u samostalne ustanove. Tako su nastali Etnografski, Vojni, a delimično i Vukov i Dositejev muzej.
U formiranju najstarijih beogradskih muzeja učestvovali su naši najbolji naučnici i književnici: Jovan Sterija Popović, Janko Šafarik, Stojan Novaković, Đuro Daničić, Sima Trojanović, Mihajlo Valtrović, Miloje Vasić, Vladimir Petković i dr. Iako je o muzejskim problemima, o smeštaju zbirki pisano, a pojedine zbirke su izlagane i u drugim zemljama i donosile javna priznanja našoj zemlji, sve do Drugog svetskog rata muzeji nisu imali značaj koji im pripada. Tek posle oslobođenja 1945. godine, menjaju svoju orijentaciju i od studijskih zbirki i depoa postaju naučne i kulturno-prosvetne ustanove, okrenute prema javnosti. Muzeologija je postala predmet koji se predaje na grupi za Istoriju umetnosti Beogradskog univerziteta.
U posleratnim godine obnove i napretka zemlje osnovan broj beogradskih muzeja rezličitih profila. Pri osnivanju podjednako se poklanja pažnja istoriji i proučavanju raznih oblsti umetničkog delovanja, poštovali su se istorijski događaji isto kao i ličnosti naučnika i umetnika. Tako je stvoreno više tipova muzeja. Prema domenu rada i materijala koji prikupljaju, obrađuju i izlažu, beogradski muzeji svrstavaju se šest grupa: 1. istorijske, 2. umetničke, 3. prirodnjačke, 4. specijalne, 5. tehničke i 6. memorijalne muzeje.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Borivoje Drobnjaković, Od minerološke zbirke u Konaku kneza Mikoša u Kragujevcu do svremenog muzeja u Beogradu (1887—1948), Muzeji 2, Beograd 1949, 41—51
- Beogradski muzeji, Godišnjak Muzeja grada Beograda I, Beograd 1954, 306—357.