Muzej pčelarstva u Radovljici (Slovenija)

Muzej pčelarstva
Muzej pčelarstva, Radovljica, Slovenija
Opšte informacije
Mesto	Radovljica
Država	Slovenija

Muzej pčelarstva u Sloveniji nalazi se u slikovitom gradiću Radovljici, blizu Bleda. Muzej predstavlja bogatu tradiciju slovenačkog pčelarstva, koje je u 18. i 19. veku bilo važna poljoprivredna delatnost. Tehnički deo muzeja prikazuje najtipičnije košnice i pčelarsko oruđe, biološku sobu života i rada kranjske medonosne pčele (živi u posmatračkoj košnici leti), a likovni deo predstavlja fenomen slovenačke narodne kulture – oslikavanje košnica.

U ovom jedinstvenom muzeju posetioci mogu videti kako su se tretirale pčele još u vrlo davna vremena kada su pčelari oslikavali košnice postavljajući pločice na njih sa izuzetno interesantnim slikovnim sadržajem, jer se smatralo da će tako pčele lakše prepoznati svoj „dom“ kada se vraćaju sa ispaše.

Bogata pčelarska tradicija

Slike na košnicama

Muzej pčelarstva, prve košnice

Nekada, dok ljudi još nisu poznavali šećer, skoro nije bilo slovenačkog domaćinstva koje pored drugih domaćih životinja nije imalo i pčele. Med je bio jedini zaslađivač, a vosak neophodna sirovina za sveće. Pčele su gajene u niskim drvenim košnicama, koje su slagane jedna uz drugu, u nekoliko dugačkih redova. Za njih su u voćnjaku gradili i kućicu, gde su sva pčelinja društva bila pod jednim krovom i zaštićena zimi od snega i mraza, a leti od prejakog sunca. Slovenački biolog Janez Gregori čak opisuje svoje sunarodnike kao „narod pčelara“. Još od 8. pa do 19. veka su pravili košnice od šupljih stabala ali negde od 15. veka, kada su otvorene prve pilane, počeli su praviti košnice od dasaka. Zbog proizvodnje zaslađivača i voska, i vlasti su bile zainteresovale za ovu delatnost. Kada su u 16. veku zemljoradnici počeli da seju heljdu, pčele su imale zalihe hrane i u jesen, što je uticalo na povećanje proizvodnje.

Medni kolači

Seoske galerije

Sredinom 18. veka na području današnje Slovenije, koje je tada pripadalo Austro-Ugarskoj, pojavila se jedinstvena umetnost oslikavanja prednjih delova košnica. Slike su predstavljale istorijske prizore, prizore iz Svetog pisma i iz svakodnevnog života. Motivi nekih slika su porodični odnosi. Pčelari su smatrali da različite živopisne slike služe pčelama kao putokaz. Pored toga, razvila se svojevrsna umetnost, koja se prenosila s kolena na koleno i sačuvala do današnjih dana. Umetnice, na primer iz okoline Škofje Loke, od mešavine meda, ražanog brašna i dodatka bibera, cimeta, karanfilića i drugih dodataka, prave razne oblike mednog hleba, sa raznim ukrasima.

Okvir sa pčelama

Učitelj pčelarstva

Anton Janša, učitelj pčelarstva rodio se 1734. godine u selu Breznica, blizu Bleda. Kao dečak, bavio se gajenjem pčela i slikarstvom. Želja za obrazovanjem odvela ga je u Beč, gde je 1769. godine uspešno završio slikarsku školu. Janši tada nije bilo suđeno da postane slikar. Austrijska kraljica Marija Terezija u to vreme je formirala pčelarsku školu u Augartenu i Janša je postao njen prvi pčelarski učitelj. Pročuo se kao odličan teoretičar i praktičar u ovoj oblasti, napisao dve knjige, ali ga je preduhitrila rana smrt u 39. godini.

Siva pčela

Teritorija Slovenije je domovina sive pčelinje rase – kranjske pčele (Apis mellifera carnica). Ima svetlosive dlačice na prstenovima zatka, a poznata je po svojoj mirnoći, vrednoći, skromnosti i odličnom osećaju za orijentaciju. Kada su pčelari drugih naroda, najpre u srednjoj Evropi, gde je bila zastupljena tamna rasa (Apis mellifera mellifera), saznali za nju, počela je živa trgovina pčelama. Do 1. svetskog rata izveženo je na desetine hiljada pčelinjih društava. Danas, njihovo delo nastavljaju odgajivači matica, koji svake godine prodaju oko 30 000 matica.

Svetski dan pčela

Slovenački pčelari su predložili Ujedinjenim nacijama da se izjasne o određivanju 20. maja kao o Svetskom danu pčela – to je bio dan kada se rodio Anton Janša. Slovenci su ga prvi put obeležili 2018. godine. Predloženi datum odgovara najvećoj prolećnoj izgradnji pčelinjih zajednica, najvećoj potrebi za oprašivanjem na severnoj hemisferi i sakupljanju plodova košnica na južnoj hemisferi.