Napad NOVJ na Brač septembra 1944.
| Napad NOVJ na Brač septembra 1944. | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Deo Drugog svetskog rata | |||||||
| |||||||
| Sukobljene strane | |||||||
.svg){kind=small} NOVJ |
 Nemački Vermaht | ||||||
| Komandanti i vođe | |||||||
|
Božo Božović Franjo Kluz † |
 Hubert Lamaj | ||||||
| Uključene jedinice | |||||||
|
Osmi dalmatinski korpus (26. dalmatinska divizija) Prva eskadrila | 118. lovačka divizija | ||||||
| Žrtve i gubici | |||||||
| nepoznato | 113 poginulih, 583 zarobljenih | ||||||
Otpočinjući operaciju oslobađanja Dalmacije, 26. dalmatinska divizija oslobodila je tokom septembra 1944. Brač, Hvar i Šoltu. Najteže borbe vođene su na Braču i trajale su od 12. do 17. septembra 1944.
Nemci su teško utvrdili mesto Sumartin sa okolinom na istočnoj obali Brača, sa namerom da ga odsudno brane. Ovo mesto bilo im je veoma važno zbog kontrole plovidbe Bračkim kanalom između Brača i dalmatinske obale.
Nemačka posada Supetra (ojačan 3. bataljon 738. puka 118. lovačke divizije) se nakon borbe 12. septembra povukla prema Splitu, dok su za Sumartin vođene četvorodnevne teške borbe. Konačno je 17. septembra pred mrak uporište osvojeno, a tokom sledeće noći sprečeni su pokušaji probijanja posade iz okruženja i evakuacije na kopno.
Tu je uništen 2. bataljon 738. puka zajedno sa četom 118. izviđačkog bataljona i artiljerijskim delovima. Nemački ljudski gubici na Braču iznosili su 113 poginulih i 583 zarobljena vojnika.[1][2]
Na Brač se, osim delova 26. dalmatinske divizije, iskrcao i britanski 43. odred komandosa, kao i znatne artiljerijske snage. Komandosi nisu uvođeni u borbu, a saveznička artiljerija pružala je neposrednu podršku jedinicama 26. divizije u borbama.
U operaciji su učestvovale i savezničke pomorske i vazduhoplovne snage. Tokom napada u cilju vazdušne podrške 14. septembra poginuo je Franjo Kluz, komandant Prve eskadrile NOVJ.
Rezultat napada[uredi | uredi izvor]
Brač je u toj fazi rata bio od velikog značaja za nemački položaj. Držanje Brača Nemcima je omogućavalo nesmetanu plovidbu Bračkim kanalom. Zbog toga je Komanda jugoistoka nakon pada Brača, 18. septembra, zahtevala izjašnjenje štaba Druge oklopne armije „zašto je bez naređenja evakuisano ostrvo Brač“.[3]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Nikola Anić: DVANAESTA DALMATINSKA UDARNA BRIGADA (PRVA OTOČKA) Arhivirano na sajtu Wayback Machine (12. septembar 2011), Pristupljeno 9. 4. 2013.
- ^ Mirko Novović i Stevan Petković, Prva dalmatinska proleterska NOU brigada Arhivirano na sajtu Wayback Machine (7. decembar 2013), Pristupljeno 9. 4. 2013.
- ^ Ratni dnevnik komande Jugoistoka, Nacionalna arhiva Vašington, T311, rolna 190, prevod u Zborniku NOR-a, tom XII, knjiga 4, dokument 219, 18. septembar 1944., Pristupljeno 9. 4. 2013.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Zbornik dokumenata i podataka o Narodnooslobodilačkom ratu, tom V, knjiga 33, Vojnoistorijski institut, Beograd
- Zbornik dokumenata i podataka o Narodnooslobodilačkom ratu, tom XII, knjiga 4 Arhivirano na sajtu Wayback Machine (7. mart 2011), Vojnoistorijski institut, Beograd
- Mirko Novović, Prva dalmatinska proleterska NOU brigada Arhivirano na sajtu Wayback Machine (7. decembar 2013), Vojnoistorijski institut, Beograd 1986.
- Naša Prva dalmatinska, sjećanja boraca Arhivirano na sajtu Wayback Machine (7. decembar 2013), Slobodna Dalmacija, Split 1982.
- Anić, Nikola (1984). DVANAESTA DALMATINSKA UDARNA BRIGADA (PRVA OTOČKA). Supetar: Domicil 12. dalmatinske NOU brigade. Arhivirano iz originala 12. 09. 2011. g. Pristupljeno 22. 08. 2012.
- Parker, John: Commandos: The inside story of Britain's most elite fighting force. London: Bounty Books. 2000. ISBN 978-0-7537-1292-4