Napad na selo Jabuka
Masakr u MZ Jabuka predstavlja ratni zločin protiv čovečnosti i protiv civilnog stanovništva koji su 23. jula 1992. godine počinile muslimanske snage iz Goražda. Mjesna zajednica Jabuka bila je u sastavu opštine Foča sve do Dejtonskog sporazuma kada je pripala opštini Foča-Ustikolina, Bosansko-podrinjski kanton Goražde. Dana 23. jula 1992. godine muslimanske snage iz Goražda izvršile su napad na MZ Jabuka i okolnih 18 sela. U napadu na Jabuku je ubijeno 43 lica srpske nacionalnosti - 36 civila i sedam zarobljenih branilaca sela. Među žrtvama je bilo devet žena, dvoje dece a dvadeset i sedam lica je bilo starije od šezdeset godina. Žrtve su ubijene spaljivanjem, masakriranjem (hladnim oružjem i maljevima) i streljanjem a dve žene su pre smrti i silovane.
Tok događaja[uredi | uredi izvor]
Muslimanske snage uz snažnu artiljerijsku podršku napale su položaje 1. fočanske brigade, VRS u rejonu MZ Jabuka 23. jula 1992. godine. Borbenu liniju u tom pravcu obezbjeđivali su 2. fočanski i ustikolinski bataljon (ukupne jačine oko 1000 boraca). Dio boraca bio je na redovnom odmoru. Budući da borci 2. fočanskog bataljona nisu imali do tad skoro nikakvog iskustva u direktnoj borbi, posljedica iznenadnog napada bila je da se na tom dijelu linije raspala odbrana koju je obezbjeđivao pomenuti bataljon. Brzom reakcijom komandanta TG "Foča-Drina", pukovnika Marka Kovača muslimanski napad je odbijen, ali uz velike ljudske žrtve. Zbog nepreduzimanja mjera za pravovremeno pregrupisanje snaga u odbrani zone odgovornosti smijenjen je tadašnji komandant 1. fočanske brigade[1].
Po nekim mišljenjima ova akcija bila je jedna od najobimnijih muslimanskih akcija na ovom dijelu BiH[2]. U Jabuci, do tada najvećoj fočanskoj mjesnoj zajednici samo u jednom danu sa lica zemlje zbrisano je 18 srpskih sela: Slavčići, Ljaljice, Božanovići, Jamići, Tauljići, Račići, Modro Polje, Soćevići, Kutorina, Stojkovići, Draževo, Marisalići, Podgrađe, Hodžići, Podrid, Kolakovići, Lokve i Jabuka. Posljedice ovog muslimanskog oružanog poduhvata za lokalno srpsko stanovništvo bilo je ravno katastrofi, prije svega zbog velikog broja ljudskih žrtava[3], ali i materijalnih gubitaka. Srpska pokretna imovina, prva tek prikupljena ljetina i stoka opljačkani su, a sve ostalo je spaljeno i razoreno[4].
Razaranje pravoslavne crkve[uredi | uredi izvor]
Pripadnici muslimanske vojske su 23. jula 1992. u napadu na Jabuku opljačkali, minirali i potpuno razorili pravoslavnu crkvu Preobraženja Gospodnjeg. Od crkve ostalo je sačuvano samo crkveno zvono koje su srpski borci sačuvali i transportovali u Foču, koje je tek 2005. godine opet zazvonilo jabučkom dolinom sa novoizgrađene crkve Preobraženja Gospodnjeg. Prema izjavama svedoka, zločinci su lomili ikone, čupali krstove, uništavali svete predsmete. Devastirano je i srpsko pravoslavno groblje kao i spomen kosturnica žrtvama iz Prvog i Drugog svetskog rata.
Najmlađa žrtva bio je Elez (Spasoja) Novo rođen 1979. godine dok je najstarija žrtva bila slepa starica Milka Kovač, rođena 1910. Imena stradalih Jabučana nalaze se na spomeniku u porti nove crkve.
Poslijeratni egzodus[uredi | uredi izvor]
Osim masakra počinjenog 1992. godine, Srbi Jabuke su završetkom rata doživjeli novo stradanje. Dejtonskim sporazumom tadašnjoj enklavi Goražde otvoren je koridor ka Sarajevu i prilikom crtanja novih mapa Jabuka je pripala Federaciji BiH. Iz Jabuke se iselilo oko 400 domaćinstava. Najviše ih je u Foči, Istočnom Sarajevu, Palama, Aranđelovcu[5]...
Spisak žrtava masakra u MZ Jabuka 23. jula 1992. godine[6][uredi | uredi izvor]
- Golubović ( ) Pejka ( 1911)
- Elez ( ) Veljko ( 1919)
- Elez (Spasoja) Novo (1979)
- Kovač (Neđeljka) Milka (1910)
- Simović (Janka) Zorka (1926)
- Skakavac (Jova) Milovan (1921)
- Skakavac (Nikole) Marija (1933)
- Stojanović ( ) Joka (1938)
- Trivun (Jova) Anđelka (1925)
- Šarović (Ilije) Jakov (1909)
- Šarović ( ) Milka (1918)
- Šarović (Ilije) Nikola (1914)
- Bilinac (Neđa) Predrag (1972)
- Vuković (Nikole) Miloš (1920)
- Golubović (Mikaila) Milan (1963)
- Draško (Stojana) Sreto (1965)
- Drinjak (Milana) Jovanka (1960)
- Dubovina (Đorđa) Pero (1928)
- Đurović (Mlađena) Momir (1955)
- Đurović (Đorđa) Radivoje (1938)
- Đurović (Mlađena) Spasoje (1949)
- Elez (Šćepana) Milorad (1933)
- Elez (Spasoja) Dragan (1967)
- Ikonić (Spasoja) Miladin (1922)
- Kovač (Miloja) Benko (1965)
- Kovač (Mitra) Ilija (1945)
- Kapuran (Mirka) Milanko (1961)
- Mastilo (Trivka) Radislavko (1956)
- Mastilo (Sima) Rade (1936)
- Mastilo (Milana) Marko (1930)
- Mastilo (Relje) Milenko (1964)
- Stojanović (Žarka) Drago (1938)
- Savić (Stojana) Njegoš (1970)
- Simović (Gruja) Ranko (1967)
- Simović (Spasoja) Lazar (1913)
- Skakavac (Neđa) Rade (1928)
- Skakavac (Janka) Mitar (1948)
- Trivun (Nikole) Miloš (1919)
- Trivun (Pera) Radivoje (1934)
- Ćosović (Neđa) Miladin (1925)
- Ćosović (Koste) Ostoja (1930)
- Ćosović (Tadije) Mirko (1932)
- Ćosović (Save) Borivoje (1927)
- Ćosović (Save) Obren (1932)
- Šolaja (Milana) Dragoljub (1974)
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Kovač, V. Marko, Teški zločin-genocid ABiH nad srpskim narodom u opštini Foča 1992.-1995., Kragujevac, 2018., str. 61-67
- ^ Ivanišević, Milivoje, Polja nesreće, prva antologija ubijanja Srba u BiH (1992—1995), Vukotić media, Beograd, 2015., str. 150-151.
- ^ Stanojević, Simo, Gdje smo, što nas nema, Foča, 2011., str. 180-181.
- ^ Stanojević, Simo, Gdje smo, što nas nema, Foča, 2011., str. 129.
- ^ Grupa autora, Monografija poginulih boraca i civila Odbrambeno-otadžbinskog rata u opštini Foča 1991-1995., Boračka organizacija Foča, Centar za kulturu i informisanje Foča, Foča, 2014., str. 281-283.
- ^ Grupa autora, Monografija poginulih boraca i civila Odbrambeno-otadžbinskog rata u opštini Foča 1991-1995., Boračka organizacija Foča, Centar za kulturu i informisanje Foča, Foča, 2014., str. 69-85, 267-268.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Grupa autora, Monografija poginulih boraca i civila Odbrambeno-otadžbinskog rata u opštini Foča 1991-1995., Boračka organizacija Foča, Centar za kulturu i informisanje Foča, Foča, 2014.
- Ivanišević, Milivoje, Polja nesreće, prva antologija ubijanja Srba u BiH (1992—1995), Vukotić media, Beograd, 2015.
- Kovač, V. Marko, Teški zločin-genocid ABiH nad srpskim narodom u opštini Foča 1992.-1995., Kragujevac, 2018.
- Stanojević, Simo, Gdje smo, što nas nema, Foča, 2011.