Nematerijalno kulturno nasleđe
Nematerijalno kulturno nasleđe, nematerijalno kulturno dobro ili nematerijalna kulturna baština, po definiciji UNESKO-a, predstavlja praksu, prezentaciju, izražavanje, kao i udružena znanja i neophodne veštine, koje zajednice, grupe, i u nekim slučajevima, pojedinci prepoznaju kao deo svog kulturnog nasleđa.[1]
Opšte informacije[uredi | uredi izvor]
Nematerijalno kulturno nasleđe, koje se ponekad naziva i živa kulturna baština, manifestuje se, između ostalog, u sledećim oblastima:
- usmena tradicija i jezik,
- scenska umetnost, društvena praksa,
- rituali i praznici,
- znanje i primena znanja o prirodi i univerzumu,
- tradicionalna umetnost.
Prenošeno s generacije na generaciju, konstantno obnavljana u društvenim zajednicama i grupama, kao reakcija na okolinu, kao interakcija s prirodom i istorijskim uslovima postojanja, nematerijalno kulturno nasleđe izaziva osećaj identiteta i kontinuiteta.[traži se izvor]
Poseban značaj ovog nasleđa ogleda se u tome što se ono ekskluzivno ne vezuje za svojstvo starosedelačkih kultura ili manje razvijenih zajednica i manjina u razvijenijim društvima. Već ono doprinosi osećanju pripadnosti pojedinca kako zajednici iz koje potiče, tako i čovečanstvu uopšte, jer povezuje ljudsku prošlost, sadašnjost i budućnost u jedinstveni niz.[2]
Nematerijalno kulturno nasleđe je urbano isto toliko koliko je i ruralno.
UNESKO identifikuje pet oblasti u kojima se manifestuje nematerijalna (živa) kulturna baština i to:
- usmenu tradiciju i jezik.
- scensku (izvođačku) umetnost (muziku, igru, ples i raznovrsne inscenacije/scenografiju, poput etnoteatra, pantomime ili pozorišta).
- društvenu praksu, rituale i praznike (običaje, verovanja, mitove, svetkovine).
- znanja i veštine vezane za prirodu i univerzum (praktična znanja o prirodi, lekovitom bilju, narodnoj medicini, paganske narodne kalendare).
- tradicionalnu umetnost (zanati, rukotvorine).
Treba napomenuti da pojedinačni izraz nematerijalnog nasleđa ne može da se svede na jednu oblast kako je to napred navedeno, već jedno nasleđe istovremeno spada u nekoliko oblasti.[2]
Materijalno i nematerijalno nasleđe[uredi | uredi izvor]
Elementi, u sadržaju materijalnog nasleđa stalno se prepliću sa nematerijalnim elementima, i obrnuto, a nematerijalnu baštinu prate i čine materijalni predmeti koji su njen produkt. A kako svako materijalno dobro ima istoriju, poruku, kontekst, ambijent koji su deo materijalnog nasleđa; kreativnost, mitologiju, verovanja, usmenu istoriju, tradicionalne zanatske veštine, to isto ima i nematerijalno nasleđe.[2]
Prema tome treba imati u vidu da nematerijalno nasleđe ne predstavlja krajnji proizvod, već ceo proces, sva znanja i veštine, uključene u proces stvaranja krajnjeg proizvoda, kao i proces prenošenja tih znanja.[2]
Primeri:
Zlakuska lončarija je zaštićena zbog veštine i umeća, tehnike pravljenja lonaca, a ne zbog zemljanih posuda kao krajnjeg proizvoda.
Isti je slučaj i sa raznim starim zanatima (pirotsko ćilimarstvo, filigranski zanat, klesarski zanat) ili gastronomijom (peglana kobasica, pirotski kačkavalj, pazarske mantije i dr.)
Značaj[uredi | uredi izvor]
Značaj nematerijalnog kulturnog nasleđa je u tome što je, važan činilac u očuvanju svetske kulturne raznolikosti, koji promoviše, održava i razvija kulturni diverzitet i ljudsku kreativnost.
Razumevanje neopipljivog kulturnog nasleđa različitih zajednica olakšava interkulturni dijalog i podstiče međusobno poštovanje drugih načina života. Značaj ove kulturne baštine se ogleda i u samoj kulturnoj manifestaciji ali i u bogatstvu znanja i veština koje se prenose kroz generacije.[2]
Ako se neki običaj ne upražnjava i održava, ili ga čak više i nema u kolektivnom sećanju, on prestaje da bude deo nematerijalnog kulturnog nasleđa, kao nečega što je živo.[2]
Turistički značaj[uredi | uredi izvor]
Svetska turistička organizacija smatra da je turizam izuzetno značajan za nematerijalno kulturno nasleđe, jer kroz svoj razvoj on istovremeno doprinosi identifikaciji, zaštiti i očuvanju nematerijalnog kulturnog nasleđa.
Korišćenje ovog „živog“ nasleđa u turističke svrhe može da pruži i mogućnost zapošljavanja, doprinesi smanjenju siromaštva, sprečava migracije iz ruralnih krajeva, naročito mladih i nezaposlenih, i doprinese negovanju osećaja ponosa među zajednicama.[2]
Galerija slika nematerijalnog kulturnog nasleđa čovečenstva[uredi | uredi izvor]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- „Nacionalni registar nematerijalnog kulturnog nasleđa”. Etnografski muzej. Pristupljeno 1. 12. 2017.
- UNESCO - Cultural Heritage
