Nigerija

Uredi veze
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Savezna Republika Nigerija
Federal Republic of Nigeria  (engleski)
Krilatica: Јединство и снага, мир и напредак
(engl. Unity and Strength, Peace and Progress)
Himna: Устајте земљаци, поштујте зов Нигерије
(engl. Arise O Compatriots, Nigeria's Call Obey)
Položaj Nigerije
Glavni gradAbudža
Službeni jezikengleski[a]
Vladavina
Oblik državeSavezna predsednička republika
 — PredsednikMuhamadu Buhari
 — PotpredsednikJemi Osinbadžo
 — Predsednik SenataBukola Saraki
 — Predsednik Predstavničkog domaJakubu Dogara
 — Vršilac dužnosti predsednika Ustavnog sudaIbrahim Tanko Muhamad
Istorija
NezavisnostOd Ujedinjenog Kraljevstva
11. oktobra 1960.
Geografija
Površina‍
 — ukupno923.768 km2 (31)
 — voda (%)1,4
Stanovništvo‍
 — 2016.[2]221.989.640 (7)
 — gustina240,31 st./km2
Ekonomija
ValutaNaira
 — stoti deo valute‍100 кобоа‍
Ostale informacije
Vremenska zonaUTC +1
Internet domen‍.ng‍
Pozivni broj+234

Nigerija (engl. Nigeria), ili zvanično Savezna Republika Nigerija (engl. Federal Republic of Nigeria), je država u zapadnoj Africi.[3] Na jugu izlazi na Gvinejski zaliv, deo Atlantskog okeana. Dužina obale je 853 km, a kopnene granice 4047 km. Na zapadu graniči Beninom (773 km), severu Nigerom (1497 km), severoistoku Čadom (87 km), istoku Kamerunom (1690 km). Glavni grad je 1991. godine iz Lagosa premešten u Abudžu, novi grad izgrađen od 1976. do 1991. godine na mestu izabranom zbog centralnog položaja i zdrave klime 480 km zapadno od Lagosa. Nigerija je najmnogoljudnija zemlja Afrike , sa oko 221 miliona stanovnika i među 5 najmnogoljudnijih zemalja sveta je na sedmom mestu . Sastoji se iz 36 država i teritorije glavnog grada Abudže.[4]

Današnja Nigerija je bila lokacija brojnih kraljevstava i plemenskih država tokom milenijuma. Moderna država nastala je od britanske kolonijalne vladavine koja je počela u 19. veku, i spajanjem Južnog nigerijskog protektorata i Severnog nigerijskog protektorata 1914. godine. Britanci su uspostavili administrativne i pravne strukture dok su praktikovali indirektnu vladavinu kroz tradicionalne plemenske saveze. Nigerija je postala formalno nezavisna federacija 1960. godine, a utonula je u građanski rat od 1967. do 1970. godine. Od tada se prelazila između demokratski izabranih civilnih vlada i vojnih diktatura, dok nije postigla stabilnu demokratiju 1999. godine, a predsednički izbori iz 2011. godine se smatraju prvim relativno slobodnim i poštenim izborima.[5]

Nigerija se često naziva „Afričkim gigantom“, zbog svoje velike populacije i ekonomije.[6] Sa približno 221 miliona stanovnika, Nigerija je najnaseljenija zemlja u Africi i sedma najnaseljenija zemlja na svetu. Nigerija je jedna od najvećih mladih populacija na svetu.[7][8] Ona je višenacionalna država, pošto je nastanjena sa preko 500 etničkih grupa, među kojima su tri najveće Hausa, Igbo i Joruba; ove etničke grupe govore preko 500 različitih jezika, i identifikovane su sa širokim spektrom kultura.[9][10] Zvanični jezik je engleski. Nigerija je podeljena u približno dve polovine između hrišćana, koji uglavnom žive u južnom delu zemlje, i muslimana u severnom delu. Manji deo populacije praktikuje urođeničke religije Nigerije, kao što su izvorne religije Igbo i Joruba etničkih grupa.

U 2015. godini, Nigerija je bila 20. po veličini svetska ekonomija, vredna više od 500 milijardi i 1 biliona američkih dolara u pogledu bruto domaćeg proizvoda i pariteta kupovne moći respektivno. Ona je prevazišla Južnu Afriku i postala najveća ekonomija Afrike 2014. godine.[11][12] Godine 2013. dug-GDP odnos je bio 11%.[13] Svetska banka smatra Nigeriju tržištem u razvoju;[14] i ona je identifikovana kao regionalna sila na Afričkom kontinentu,[15][16][17] sila srednje jačine u međunarodnim pitanjima,[18][19][20][21] i kao globalna sila u razvoju.[22][23][24] Nigerija je član MINT grupe zemalja, koje se smatraju sledećim setom ekonomija poput „BRIC“ grupe. Nigerija se isto tako navodi među „sledećih jedanaest“ ekonomija koje će postati najveće na svetu. Nigerija je osnivački član Afričke unije, i član mnogih drugih međunarodnih organizacija, uključujući Ujedinjene nacije, Komonvelt nacija i OPEC.

Geografija[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Geografija Nigerije
Mapa Nigerije

Položaj[uredi | uredi izvor]

Države sa kojima se Nigerija graniči su: Benin, Niger, Čad, Kamerun. Površina države iznosi 923.768 km². Izlazi na Atlantski okean.

Geologija i reljef[uredi | uredi izvor]

Reljef uz okean nizije kao i u unutrašnjosti a na severu planine (najviši vrh Džos 2010 m). Planine se nalaze i na istoku (Adamove planine) Stepe, sa severa zemlje, a posebno izražene na severoistoku zemlje, ka jugu postepeno prelaze u savane koje ostaju dominantne i u centralnoj Nigeriji. Za ovaj deo zemlje, izuzev centralnog masiva sa oko 2000 m nadmorske visine i istočnih kamerunskih planina Mandara, karakteristična je visoravan sa prosečnom nadmorskom visinom od 400–600 m. U ovom delu zemlje izraženiji su kišni i sušni periodi a dalje ka jugu klima je dosta vlažnija i poprima karakter žarko tropske.

Vode[uredi | uredi izvor]

Na krajnjem južnom primorju rečna mreža je vrlo razgranata, preovlađuju tropske kišne šume i prodiru u unutrašnjost sve ušća reke Benue u Niger koji sa svojom ogromnom deltom jug zemlje čini polumočvarnim predelom.

Flora i fauna[uredi | uredi izvor]

Klima[uredi | uredi izvor]

Klima tropska i stepska uglavnom na severu. Južne delove Nigerije karakteriše ekvatorska klima, severna tropska. Karakteristične su visoke temperature i mala temperaturna kolebanja.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Istorija Nigerije
Jakubu Govon, nacionalni lider Nigerije

Prva poznata civilizacija na nigerijskom području bila je ona naroda Nok koji je od 500. p. n. e. do 200. godine živeo na visoravni Džosu, a po stepenu razvoja pripadao je gvozdenom dobu.[25][26][27][28]

Severnom je Nigerijom od 9. veka tokom više od 600 godina dominiralo trgovačko carstvo Kanem-Bornu sa sedištem oko jezera Čad. Svoju je moć temeljilo na prekosaharskoj trgovini sa severnoafričkim Berberima. Ife i Ojo, kraljevstva naroda Joruba u južnom Nigeriji, su postala značajna u 12,[29][30], odnosno 14. veku[31], a na jugoistoku carstvo Benin naroda Edo.[32]

Evropski trgovci su u razdoblju od 17. do 19. veka na obali uspostavili postaje za trgovinu robovima koje su transportirali na američki kontinent. Prvi Evropljani koji su videli obalu današnje Nigerije bili su članovi posade jedne portugalske lađe 1472.[33] godine. Godine 1786. u Nigeriji se mogao kupiti rob za 2 funte, a prodati u Americi za 65 funti. U tom je dobu godišnje prevoženo preko Atlantika i više od 100 000 robova.[33][34] The majority of those enslaved and taken to these ports were captured in raids and wars.[35] Još 1847, nakon što su mnoge države načelno zabranile trgovinu robljem,[36] iz Afrike je u celi svet odaslano preko 80.000 pripadnika roblja. U 19. su veku robovi kao glavna roba zamenjeni drugim dobrima, na primer palminim uljem. Robovanje u Nigeriji stavljeno je van zakona tek 1901. godine, a kućni robovi postojali su i ranih 1950-ih.[37] Početkom 19. veka islamski reformator Usman dan Fodio podvrgnuo je kontroli naroda Fulani velik deo nigerijskog severa.

Na prelazu 19. u 20. vek područje Nigerije kolonizovala je Ujedinjeno Kraljevstvo, ispočetka je podelivši na Severnu i Južnu Nigeriju. Obe su kolonije ujedinjene 1914. Britanci su lokalnim poglavarima ostavili značajna ovlašćenja, posebno na islamskom severu,[38] dok je jug hristijanizovan, a donekle i poevropljen, što je pogodovalo ekonomskom razvoju i učinilo jug bogatijim, a njegove stanovnike bolje obrazovanim. Lagos, stavljen pod britansku upravu tek 1906, imao je ranih 1950-ih 270.000 stanovnika. Od toga su tek 4.000 bili Evropljani, a u samome središtu grada živelo je 28.000 ljudi na 24 ha zemlje.

Piramide u Kanu, podvrgnutom britanskoj upravi tek 1903, odlikuju se time što svaka sadrži 767 t kikirikija. Iz Kana su Britanci održavali vazdušnu liniju za Meku, kako bi nigerijski muslimani hodočastili. Let je koštao 149 funti, a godine 1953. bilo je 1.159 putnika. Na islamskom severu Nigerije bila su potkraj kolonijalnog doba 52 emira, a svaki je godišnje dobivao 7.000 funti plate i 300 funti za svoje domaćinstvo. U pokrajini Sokoto tačno je 30 belaca uz pomoć 300 nenaoružanih crnih policajaca vladalo nad 1.500.000 stanovnika. Fulani su bili vladajuća klasa, a pripadnike naroda Hausa su držali kao kmetove pošto su ih 1800. pod vodstvom ratnika Osmana Dan Fodija podjarmili džihadom, te uspostavili svoje carstvo. U Severnoj Nigeriji zabeleženo je ranih 1950-ih čak 40.000 slučajeva gube, a bilharzija je već dosegla 80%.

Nakon Drugog svetskog rata Britanija je kao odgovor na rastući nigerijski nacionalizam započela prenos vlasti na domaće stanovništvo u okviru federalne strukture uslovljene antagonizmom velikog broja etničkih grupa i dve glavne religija, hrišćanstva i islama. Potkraj kolonijalnoga doba u Nigeriji su od oko 35.000.000 stanovnika tek 1.750 bili belci.[39] Godine 1960. zemlja je postala nezavisna federacija tri regije koje su zadržale velik stepen samouprave.[40] Od 1933. do 1954. nigerijski nacionalni dohodak je ušestostručen. Te godine zemlja je imala 509 lekara, 41 bioskop i 12 dnevnih listova. Samo oko 20.000 žitelja imalo je završenu srednju školu, a oko 95% je bilo nepismeno. Univerzitetski koledž u Ibadanu otvoren je 1952. godine, a posedovao je biblioteku od 100.000 knjiga. Postojala je samo 1.600 km duga željeznička pruga od Lagosa do Porto Harkorta.

U 1966. u zemlji su se dogodila dva uzastopna državna udara u kojima su dominaciju preuzeli vojni oficiri, prvo s juga, a onda sa severa zemlje. Nedugo nakon toga jugoistočna je regija u kojoj je većinu činio narod Igbo, izložen progonima na severu, proglasila je nezavisnost kao Republika Biafra,[41] čime je započeo troipogodišnji građanski rat; Biafra je uz velike ljudske žrtve pobeđena.[42][43][44] U Nigeriji je 1960-ih vođen građanski rat nakon kojeg je vlada generala Jakobua uspostavila mir podelivši zemlju na 12 saveznih država umesto na dotadašnje 4 potpuno veštačke pokrajine, ostavštinu kolonijalnog doba u kojem su belci iscrtali granice nimalo ne poštujući istoriju i etničku mapu kontinenta.[45] U sedamdesetima je u Nigeriji počelo vađenje nafte, ali prihodi od njene prodaje nisu značajnije doprineli poboljšanju životnog standarda većine stanovništva.

Od 1970. do 1998. na vlasti su se smenjivale vojne i korumpirane civilne vlade. Posebno je zloglasan bio režim generala Sanija Abača (1993—1998) za vreme kojeg su pogubljeni brojni politički protivnici, među njima i poznati novinar Ken Saro-Viva. Nakon Abačine smrti održani su slobodni predsednički izbori na kojima je pobedio predsednik Olusegun Obasanjo. Krajem maja 2007. godine, nakon održanih izbora, predsednik Nigerije postao je Umaru Jar'Adua.

Vlada[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Vlada Nigerije

U svojoj istoriji imala je više udara. Politički partije: Nacionalna partija Nigerije, Nigerijska narodna partija, Partija jedinstva Nigerije, i druge.

Administrativna podela[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Države Nigerije

Sastoji se iz 36 federativnih država i glavnog grada.

Stanovništvo[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Demografija Nigerije

Današnje nigerijske granice određene su dogovorima evropskih država u 19. veku i ne podudaraju se s etničkim, verskim ili jezičnim podelama tako da je Nigerija među etnički najraznovrsnijim zemljama sveta s oko 250 naroda. Najveće grupe su: na severu Hausa-Fulani (29%), uglavnom muslimani, na jugozapadu Joruba (21%) većinom hrišćani uz nešto muslimana i animista, te na jugoistoku Igbo (Ibo, 18%), hrišćani. Jezik Hausa pripada Afro-azijatskoj jezičnoj porodici čiji su članovi i npr. berberski i semitski jezici, dok su jezici Joruba i Igbo u Benue-kongoanskoj grupu Nigersko-kongoanske porodice.

Narod Igbo na istoku brojio je ranih 1950-ih oko 4.000.000 pripadnika, podeljenih na najmanje 2.000 zasebnih jedinica. Nisu imali poglavice, a vršili su obrezivanje žena. Neveste su kupovali blagom, medenim šipkama, radom, puškom ili gotovinom. Nisu poznavali poljubac u usta, a njihov izraz za voditi ljubav doslovce preveden znači „gledati u oči“. Greh je voditi ljubav po danu ili na novo pooranoj zemlji. Još 1945. događali su se pojedini slučajevi kanibalizma u zemlji Iboa. U njihovoj tradiciji postojali su ljudi-leopardi, ubice iz verskih pobuda, koji se oblače u leopardova krzna i sakate žrtve čeličnim kukama-kandžama. Godine 1947. 70 od ovih ubica bilo je uhvaćeno, osuđeno i smaknuto.

Narod Joruba odlikuje se mnogim jedinstvenim običajima. Na primer, očevo imanje nasleđuje sin, a majčino kći. Cene gotovo 400 bogova, a najvažniji je Olorum, čije ime znači „vlasnik nebesa“. Jedno manje božanstvo je „bi“, bog malih boginja (kozica). Do 1900. bio je običaj da se glava nižeg poglavice, kad umre, pošalje oniju od Ife kao znak poštovanja. Američki antropolog Vilijam T. Baskom opisuje kako su neki potomci robova iz plemena Joruba na Kubi zadržali svoje stare običaje. Hrane se i žrtvuju životinje kao Jorube, a verovanja u neka svoja božanstva pomešali su s hrišćanstvom. Za njih je Jovan Krstitelj bog Ogun, a pesme na mešovitom jorupsko-španskom su emitovane na havanskom radiju.

Najbrojnija verska zajednica u zemlji su hrišćani (49%); a od toga 12% katolika, 26% Protestanti, 9% Afrički hrišćani i 2% Kopti, muslimani (45%) i ostatak su pripadnici domaćih vera.

U poslednjih nekoliko godina verske su razlike izbile u prvi plan, posebno na severu gde je u nekim federalnim jedinicama uveden u celosti ili delomično islamski šerijatski zakon.

Privreda[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Privreda Nigerije

Ima veliki uticaj stranog kapitala, ali sve više pokušava zakonima da održava barem određeni udeo. Imaju veliko rudno blago. Sve više opada poljoprivreda. Naftni sektor još uvek čini 20% BDP-a, učestvuje sa oko 95% u ukupnom izvozu i doprinosi 65% proračunskih prihoda. Uglavnom nekomercijalni poljoprivredni sektor ne može se nositi sa povećanjem broja stanovnika pa je Nigerija uvoznik hrane.

BDP je za 2004. procenjen na 1.000 dolara po stanovniku (mereno po PPP-u).

Poljoprivredni resursi: kikiriki, uljne palme, kafa, proso, kukuruz, slatki krompir, paradajz. Industrija: mašinska, obojena metalurgija, rafinerija nafte, hemijska, drvna, obuće, tekstilna...

Rude: nafta, boksit, azbest, kameni ugalj, olovo, zlato. Za industriju kao i za rude sve veći uticaj želi imati država kako bi ih „zaštitila“ od stranog kapitala.

Galerija[uredi | uredi izvor]

  • Glavni grad Nigerije Abudža
    Glavni grad Nigerije Abudža
  • Priroda Nigerije
    Kamen Zuma u Nigeriji
  • Grad Lagos u Nigeriji
    Grad Lagos
  • Nacionalna Džamija Abudže
    Nacionalna Džamija Abudže
  • Pangolin je životinja sa staništem u Nigeriji
    Pangolin
  • Nigerijsko jelo Fufu
    Jelo Fufu

Napomene[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Ostali jezici: hausa, igbo i joruba.[1]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „Languages of Nigeria”. Ethnologue. Pristupljeno 12. 9. 2010. 
  2. ^ „Nigeria Population (2016) – ESA”. Arhivirano iz originala 19. 09. 2016. g. Pristupljeno 14. 03. 2018. 
  3. ^ „United Nations Statistics Division - Standard Country and Area Codes Classifications”. Arhivirano iz originala 13. 07. 2011. g. Pristupljeno 10. 04. 2014. 
  4. ^ „Nigerian Constitution”. Nigeria Law. Pristupljeno 17. 7. 2015. 
  5. ^ Nossiter, Adam (16. 4. 2011). „Nigerians Vote in Presidential Election”. The New York Times. Pristupljeno 17. 4. 2011. 
  6. ^ Nigeria: Giant of Africa, by Peter Holmes 1987
  7. ^ The CIAWorld Fact Book 2014. Skyhorse Publishing, Inc. 2013. ISBN 978-1-62636-073-0. 
  8. ^ Library of Congress – Federal Research Division (2008). „Country profile: Nigeria” (PDF): 9. Pristupljeno 28. 12. 2011. 
  9. ^ „Ethnicity in Nigeria”. PBS. 2007. Pristupljeno 9. 5. 2015. 
  10. ^ Otite, O. „Nigeria's Identifiable Ethnic Groups”. OnlineNigeria. Pristupljeno 9. 5. 2015. 
  11. ^ „Nigeria becomes Africa's largest economy”. Pristupljeno 5. 4. 2014. 
  12. ^ „Nigerian Economy Overtakes South Africa's on Rebased GDP”. Bloomberg. 7. 4. 2014. Pristupljeno 20. 4. 2014. 
  13. ^ „UPDATE 2-Nigeria surpasses South Africa as continent's biggest economy”. Reuters. Arhivirano iz originala 16. 10. 2015. g. Pristupljeno 26. 4. 2014. 
  14. ^ „Nigeria”. World Bank. Pristupljeno 28. 11. 2013. 
  15. ^ „Nigeria is poised to become Africa's most powerful nation”. Arhivirano iz originala 3. 12. 2013. g. Pristupljeno 28. 11. 2013. 
  16. ^ „Nigeria”. West Africa Gateway. Arhivirano iz originala 3. 12. 2013. g. Pristupljeno 25. 8. 2013. 
  17. ^ „Nigeria” (PDF). Pristupljeno 28. 11. 2013. 
  18. ^ Cooper, Andrew F.; Antkiewicz, Agata; Shaw, Timothy M. (2007). „Lessons from/for BRICSAM about South-North Relations at the Start of the 21st Century: Economic Size Trumps All Else?”. International Studies Review. 9 (4): 673—689. doi:10.1111/j.1468-2486.2007.00730.x. 
  19. ^ Meltem Myftyler and Myberra Yyksel, 'Turkey: A Middle Power in the New Order', in Niche Diplomacy: Middle Powers After the Cold War, edited by Andrew F. Cooper (London: Macmillan, 1997).
  20. ^ Mace G, Belanger L (1999) The Americas in Transition: The Contours of Regionalism (p 153)
  21. ^ Solomon S (1997) South African Foreign Policy and Middle Power Leadership Arhivirano 2015-04-26 na sajtu Wayback Machine, ISS
  22. ^ „Nigeria, an Emerging African Power”. BET. 20. 7. 2011. Arhivirano iz originala 13. 05. 2019. g. Pristupljeno 27. 4. 2015. 
  23. ^ „MINT Countries: Nigeria Now Listed Among Emerging World Economic Powers!”. The Street Journal. 7. 1. 2014. Arhivirano iz originala 13. 05. 2019. g. Pristupljeno 27. 4. 2015. 
  24. ^ „The Mint countries: Next economic giants?”. BBC. 6. 1. 2014. Pristupljeno 27. 4. 2015. 
  25. ^ Nicole Rupp, Peter Breunig & Stefanie Kahlheber, "Exploring the Nok Enigma", Antiquity 82.316, June 2008.
  26. ^ B. E. B. Fagg, "The Nok Culture in Prehistory", Journal of the Historical Society of Nigeria 1.4, December 1959.
  27. ^ Kleiner & Mamiya 2009, str. 194
  28. ^ „Nok Terracottas (500 B.C.–200 A.D.) | Thematic Essay | Heilbrunn Timeline of Art History | The Metropolitan Museum of Art”. Metmuseum.org. 2. 6. 2014. Pristupljeno 16. 7. 2014. 
  29. ^ Falola & Heaton 2008, str. 23
  30. ^ Laitin & 1986, str. 111.
  31. ^ MacDonald et al. 2000, str. 385.
  32. ^ Metz, Helen Chapin (1991). „Nigeria: A Country Study – The Slave Trade”. Library of Congress Country Studies. Pristupljeno 28. 5. 2011. 
  33. ^ a b Gordon 2003, str. 44–54
  34. ^ Falola & Genova 2009, str. 328
  35. ^ Falola & Paddock 2012, str. 78.
  36. ^ „10 things about British slavery”. BBC News. 2005. Pristupljeno 28. 5. 2011. 
  37. ^ „Slavery – Historical survey – Slave societies”. Encyclopædia Britannica's Guide to Black History. Encyclopædia Britannica. 2011. Pristupljeno 28. 5. 2011. 
  38. ^ Garba, Safiya J., "The Impact of Colonialism on Nigerian Education and the Need for E-Learning Technique for Sustainable Development", Journal of Education and Social Research, MCSER-Mediterranean Center of Social and Educational Research (Rome; Vol. 2 (7) October 2012); pp. 56 (ISSN 2239-978X)
  39. ^ John Gunther-Nepoznata Afrika, Zora, Zagreb (1966). pp. 22., 531.67.
  40. ^ Udofia, O. E. (1981). „Nigerian Political Parties: Their Role in Modernizing the Political System, 1920–1966”. Journal of Black Studies. 11 (4): 435—447. JSTOR 2784073. S2CID 143073983. doi:10.1177/002193478101100404. 
  41. ^ Murray, Senan (30. 5. 2007). „Reopening Nigeria's civil war wounds”. BBC News. Pristupljeno 28. 5. 2011. 
  42. ^ Metz, Helen Chapin (1991). „Nigeria: A Country Study – Civil War”. Library of Congress Country Studies. Pristupljeno 28. 5. 2011. 
  43. ^ „The Biafra War and the Age of Pestilence”. Litencyc.com. Arhivirano iz originala 20. 08. 2018. g. Pristupljeno 28. 7. 2014. 
  44. ^ Shadows : Airlift and Airwar in Biafra and Nigeria 1967–1970, by Michael I. Draper
  45. ^ Basil Davidson - Afrika u povijesti: teme i osnove razvoja, Globus/Zagreb, 1984.

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Нигерија&oldid=27781403”