Nikola Kole Rašić
| Nikola Rašić | |
|---|---|
 Nikola Kole Rašić | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 1839 |
| Mesto rođenja | Niš, Osmansko carstvo |
| Datum smrti | 6. avgust 1898. |
| Mesto smrti | Niš, Kraljevina Srbija |
Nikola Kole Rašić (Niš, 1839 — Niš, 6. avgust 1898[1]) je niški četnički vojvoda i jedan od rukovodilaca organizacije Niškog komiteta (odbora) iz perioda Srpsko-turskih ratova (1876—1878), a kasnije i političar u vreme mira.
Niški komitet i zavera[uredi | uredi izvor]
Kao niški trgovac, imao je dobre trgovačke veze u Srbiji i Niškom ejaletu, što mu je pomoglo u delovanju na prostorima pod Turcima kao predstavniku Odbora. Na području Donje Toplice, Dobriča i oko Morave je obilazio sela, uspostavljao kontakte i pripremao seljake na ustanak. Nakon odluke Svetoandrejske skupštine u stanovništvu su se pojavile nade za skoro oslobođenje. Iako je ustanak temeljito pripreman, ipak nije došlo do oružanog narodnog otpora 1860. godine.[2]
Bio je vođa i jedan od organizatora zavere 1874. godine zajedno sa Todorom Stankovićem, Taskom i Đorđem Uzunovićem, Mihajlom Božidarcem, Petrom Ikonomovićem i drugima. Oni su kupili zastavu pod kojom je 24. februara 1874. godine niški paroh Petar Ikonomović izvršio zakletvu zaverenika u kući Mihajla Božidarca sa verom na skoro oslobađanje, kako bi se pobedonosna zastava razvila na Niškoj tvrđavi.[3]
Kole Rašić i zaverenici nisu pomagali samo borbu za oslobođenje i ujedinjenje sa Srbijom u Nišu i okolini, nego i leskovačkom[4], u pirotskom, vranjskom, brezničkom i trnskom kraju, sve u dogovoru sa nacionalnim radnikom Milošem Milojevićem.[5]
Srpsko-turski ratovi 1876/1878.[uredi | uredi izvor]
Pre rata bio je trgovac, a u ratu rukovodio je četama između Niša i Leskovca pri čemu je sam obrazovao četu od 300 ljudi. Njegov zadatak je bio da probije put vojsci i olakša dalje prodiranje na jug. U Prvom srpsko-turskom ratu, zajedno je sa Todorom Stankovićem i nekim drugim istaknutijim rukovodiocima Niškog Komiteta pomogao srpskoj vojsci.[6]
U Drugom srpsko-turskom ratu, najpre je 9. decembra na čelu kombinovanog odreda srpske vojske i dobrovoljaca oslobodio sela Kočane, Pukovac i most na Moravi kod Čečine, što je bilo od velikog strateškog značaja, jer je time Niš bio odsečen prema jugu.[7]
Privremena uprava Leskovca je preko delegacije uspostovila veze sa Koletom Rašićem, nakon čega je ugovoren ulazak njegovog dobrovoljačko-ustaničkog odreda[4].
Prvi je, sa svojim odredom i prethodnicom srpske vojske, ušao 11. decembra 1877. godine u Leskovac[4] i držao govor oslobođenom narodu. Po nalogu Vrhovne komande nastavio je sa organizovanjem ustanka u pravcu Vlasotinca, Rudara i Turekovca. Kola Rašića, koji je sa dobrovoljcima krenuo iz oslobođenog Leskovca, dočekali su vlasotinački ustanici koji su prethodno razoružali 170 Turaka.[4]
Varoško predstavništvo Leskovca poslalo je 31. decembra 1877. godine deputaciju knezu Milanu koja je trebalo da ga pozdravi kada prvi put uđe u Niš. Deputaciju su činili četovođa Kole Rašić, pet Leskovčanina i jedan Vlasotinčanin.[8]
Tokom višenedeljnih borbi za oslobođenje Niša, pored Vojske Kneževine Srbije, učestvovalo je i 6.000 dobrovoljaca i ustanika sa tek zauzetih teritorija od Osmanskog carstva. Njih je prevodio Kole Rašić.[9]
Posleratni period[uredi | uredi izvor]
Nakon srpsko-turskih ratova, uključio se u politički život Niša. Kao predstavnik Liberalne stranke, pobedio je na prvim izborima za Narodnu skupštinu varoši Niša i postao poslanik varoši Niš.[10] Takođe je pobedio na trećim skupštinskim izborima, 7. septembra 1883. godine, ali je nakon poništenja rezultata tih izbora, pobedu odneo naprednjak Jovan Mitić.[11]
Za zasluge u nacionalnom radu i oslobodilačkom pokretu odlikovan je Takovskim krstom sa prsima V stepena.[9]
Sahranjen je na Starom groblju u Nišu.[12]
Zanimljivosti[uredi | uredi izvor]
Današnja Palata pravde u Nišu izgrađena je 1909/10. kao Sreski sud na mestu kuće Nikole Koleta Rašića.[13]
Vojvoda Živojin Mišić smatrao je Rašića za čuvenog junaka.[14]
Danas jedna osnovna škola u Nišu nosi po njemu naziv, kao i po jedna ulica u Beogradu (Bele Vode), Nišu i Leskovcu.
Prikazan je na severnoj strani Spomenika oslobodiocima Niša sa protom Petrom Ikonomovićem gde se vidi zaklinjanje i dizanje Nišlija na ustanak 1874. godine.[15]
Galerija[uredi | uredi izvor]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Istorija Niša/Nikola Kole Rašić
- ^ Dr. Živan Stojković, Dr. Slobodanka Stojičić, Hransilav Rakić, Istorija Leskovca, Beograd 1992 - pp. 112.
- ^ Borbe za oslobođenje Niša: 1809-1944, Niš 1952 (Zavera Nikole Kole Rašića), Pristupljeno 15. 4. 2013.
- ^ a b v g Dr. Živan Stojković, Dr. Slobodanka Stojičić, Hransilav Rakić, Istorija Leskovca, Beograd 1992 - pp. 117, 118, 119, 120
- ^ Bruno Lovrić, Istorija Niša, Niš 1928. (Oslobođenje Niša, Zavera Kole Rašića i drugova), Pristupljeno 15. 4. 2013.
- ^ Istorijski arhiv Niš, prof. dr Borislava Lilić: „Znamenita ličnost Srbije, nacionalni radnik i narodni poslanik, Todor Stanković“ Arhivirano na sajtu Wayback Machine (9. mart 2014), Pristupljeno 15. 4. 2013.
- ^ Istorija Niša I. str. 303, Gradina i Prosveta Niš, 1983.
- ^ Dr. Živan Stojković, Dr. Slobodanka Stojičić, Hransilav Rakić, Istorija Leskovca, Beograd 1992 - pp. 126.
- ^ a b Istorija Niša I. str. 304, Gradina i Prosveta Niš, 1983.
- ^ Narodni muzej Niš: „Niš u Prvom svetskom ratu“, Pristupljeno 15. 4. 2013.
- ^ Istorijski arhiv Niš, Mica Đenić: „Izborni plakati u Nišu od 1878. do 1941. godine“ Arhivirano na sajtu Wayback Machine (9. mart 2014), Pristupljeno 15. 4. 2013.
- ^ Večernje novosti: „Istorija Niša na izvolte satanistima“, Pristupljeno 15. 4. 2013.
- ^ Niški grafit: „Stari Niš - Vremeplov“ Arhivirano na sajtu Wayback Machine (21. novembar 2010), Pristupljeno 15. 4. 2013.
- ^ Živojin Mišić, Moje uspomene, Beogradski izdavačko-grafički zavod, treće izdanje, Beograd (1981). str. 158.
- ^ Univerzitetska biblioteka „Nikola Tesla“: „Spomenik oslobodiocima Niša“[mrtva veza], Pristupljeno 15. 4. 2013.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
