Opsada Beograda (1382)

Opsada Beograda
Deo Srpsko-ugarski ratovi
Vreme posle 1382. godine Mesto Beograd Ishod osvajanje i razaranje grada
Sukobljene strane
Kraljevina Ugarska	Moravska Srbija
Komandanti i vođe
Nikola Gorjanski Stariji	Lazar Hrebeljanović
Jačina
nepoznato	nepoznato
Žrtve i gubici
nepoznati	nepoznati

Opsadu Beograda izvršio je, prema nekim srpskim letopisima, moravski knez Lazar Hrebeljanović nakon smrti ugarskog kralja Lajoša Anžujskog. Završna je osvajanjem i razaranjem grada.

Uvod

Beograd je još od smrti kralja Dragutina i raspada Sremske zemlje nakon proterivanja Dragutinovog sina Vladislava od strane Stefana Dečanskog bio jabuka razdora u odnosima Srbije i Ugarske. Tokom turbulentnog 14. veka, Beograd će prelaziti iz ruku jednih u ruke drugih gospodara. Tokom vladavine cara Dušana, Srbi su čvrsto držali svoje pozicije na Dunavu. Međutim, nekoliko godina nakon smrti moćnog cara i dolaska njegovog mladog sina Uroša na carski presto, otpočinje proces raspadanja Srpskog carstva, iz kojeg su susedi srpske države izvukli najviše koristi. Isti je slučaj i sa ugarskim kraljem Lajošem koji je brzo uspostavio kontrolu nad Beogradom. Na severu Srpskog carstva došlo je do sukoba dvojice vlastelina od kojih se jedan, pripadnik porodice Rastislalića, obratio za pomoć najpre caru Urošu, a potom i Lajošu. Uz učešće ugarske vojske Lajoš je odneo pobedu. On se početkom 1361. godine pominje kao gospodar Braničeva. Ugarski kralj je tom prilikom prodro duboko u srpske krajeve. Sredinom 1359. godine Ugari se povlače. Srbija je izgubila Braničevo, a verovatno i Kučevo. Rastislalići su tim teritorijama upravljali kao Lajoševi vazali.

Opsada

Smrću kralja Lajoša 1382. godine otpočinje period opadanja moći Ugarskog kraljevstva. Ugarska zapada u građanski rat, usled nepostojanja naslednika iz dinastije Anžujaca (koja je Ugarskom vladala od 1310. godine). Takvom situacijom pokušao je da se okoristi srpski knez Lazar. Nakon Maričke bitke i smrti Vukašina i Uglješe Mrnjavčevića, kao i izumiranja dinastije Nemanjića te iste 1371. godine, Lazar se ističe kao najmoćniji srpski vladar. Tokom Lajoševe vladavine, srpski vladari, pogođeni prodorom Turaka, nisu mogli ništa učiniti kako bi povratili nekadašnje teritorije na severu, uključujući i Beograd. Međutim, povoljne okolnosti nastupile su 1382. godine. Oko Beograda su u prethodnom periodu vođene česte borbe, te Jovanka Kalić (u knjizi "Beograd u srednjem veku") pretpostavlja da je druga polovina 14. veka bio period opadanja grada, odnosno period kada Beograd nije mogao "doživeti neko značajnije povećanje. Naprotiv, ne bi bilo neobično da je došlo i do izvesnog osipanja gradskog stanovništva u periodu teških ratova".

Informacija o opsadi Beograda od strane vojske kneza Lazara dolazi iz nekih srpskih letopisa. U prvom redu tu je Tronoški letopis. Najverovatnije je iz sličnih izvora podatke preuzeo dubrovački pisac Mavro Orbin, autor "Kraljevstva Slovena". Do opsade je došlo posle smrti kneza Lazara, dakle posle 1382. godine. Precizniju hronološku odrednicu nije moguće dati. Lazar je, po letopisima, napao Beograd i razorio ga, što znači da ga je prethodno i osvojio, moguće uz pomoć opozicije novim vladarima. Ugarski presto je nakon Lajoševe smrti zauzela njegova udovica Jelisaveta, u ime ćerke Marije. Oslonac joj je bio palatin Nikola Gorjanski Stariji. Opoziciju Gorjanskom i Jelisaveti činili su Ivan Paližna, braća Horvat (Ivaniš i Ladislav), zagrebački biskup Pavle i dr. Njihov cilj bio je dovođenje Karla Napuljskog, pripadnika dinastije Anžujaca, iz Italije.

Literatura

• Kalić, Jovanka (1967). Beograd u srednjem veku. Beograd: Srpska književna zadruga
• Mihaljčić, Rade (1975). Kraj Srpskog carstva. Beograd: Srpska književna zadruga.
• Mišić, Siniša (2014). Istorijska geografija srpskih zemalja od 6. do polovine 16. veka. Beograd: Magelan Pres.