Opština Babušnica

Opština Babušnica;
	; Zgrada skupštine opštine Babušnica
Osnovni podaci
Država	Srbija
Upravni okrug	Pirotski
Sedište	Babušnica
Stanovništvo
Stanovništvo	9.182 (2022)
Geografske karakteristike
Površina	529 km2
	;
Ostali podaci
Vremenska zona	UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Predsednik opštine	Slađana Nikolić (SNS)
Veb-sajt	www.babusnica.rs

Opština Babušnica je deo Pirotskog okruga. Okružena je gradom Pirotom i belopalanačkom opštinom sa severa, opštinom Dimitrovgrad i bugarskom granicom sa istoka, opštinama Vlasotince i Crna Trava sa juga i opštinom Gadžin Han sa zapada.

Prema preliminarnim podacima sa poslednjeg popisa 2022. godine u opštini je živelo 9.182 stanovnika^[1] (prema popisu iz 2011. bilo je 12.307 stanovnika).^[2]

Naselja[uredi | uredi izvor]

Sedište opštine je Babušnica, a čine je još 52 sela:

Geografija[uredi | uredi izvor]

Babušnica se nalazi na magistralnom putu M-9 od Leskovca ka Pirota koji povezuje auto-put E-75 (ka jugu Evrope) i auto-put E-80 (ka istoku Evrope). Udaljena je 65 km jugoistočno od Niša, 25 km jugozapadno od Pirota i 55 km severoistočno od Leskovca.

Opština[uredi | uredi izvor]

Babušnička opština je smeštena u dolini reke Lužnice i na obroncima okolnih planina. Reka Lužnica gradi Lužničku kotlinu koja ima nadmorsku visinu između 470 i 520 metara. Babušnica se nalazi na 485 m nadmorske visine. Lužničku kotlinu okružuje Suva planina na zapadu, planina Ruj na jugu i Vlaška planina na severoistoku. Suva planina počinje od sela Ljuberađa i proteže se ka severozapadu, a najviši vrh u Babušničkoj opštini je 1.535 m (dalje ka severozapadu je Trem, 1.810 m). Južno od sela Ljuberađa počinje gromadna planina Ruj sa najvišim vrhom 1.706 m. Ova planina se produžuje ka jugu u Vlasinsku planu, Čemernik, Besnu kobilu i dalje kroz Makedoniju.

Veoma upadljiv vrh istočno od Babušnice je Stolski kamen sa nadmorskom visinom od 1.239 m. On je obronak Vlaške planine čiji je najviši vrh visok 1.442 metra.

Rečica Lužnica[uredi | uredi izvor]

Položaj opštine Babušnica u Pirotskom okrugu

Reka Lužnica izvire na severu opštine blizu sela Radoševac. Neposredno pre sela Ljuberađa postaje znatno veća zbog nekoliko vrela i izvora koja se nalaze na vrlo malom prostoru. Ranije se na tom mestu reka uvećavala nekoliko puta, ali je sada najveći deo tih vrela i izvora iskorišćen za niški vodovod. Poznata osobina Suve planine je da na samoj planini skoro da nema izvora, tako da voda izvire u obliku vrela na njenim obroncima. Međutim, Ruj nije takva planina, tako da sa te strane dolazi reka Murgovica, sastavljena od mnogobrojnih planinskih potoka. U Ljuberađi se ova reka spaja sa Lužnicom, dalje teče pod imenom Lužnica do sela Svođe koje pripada Vlasotinačkoj opštini i tu se spaja sa rekom Vlasinom. Manji deo opštine zahvataju reke Jerma i Tegošnica.

Klima[uredi | uredi izvor]

Babušnica ima nešto hladniju klimu nego što bi se to očekivalo za njenu geografsku širinu i dužinu zbog nešto veće nadmorske visine, kao i zbog efekta temperaturne inverzije koji je karakteristika lužničke kotline, odnosno hladan vazduh pada noću na dno kotline tako da su noći prilično hladne (to je naročito upadljivo leti).

Demografija[uredi | uredi izvor]

Nacionalni sastav stanovništva opštine po popisu 2002. godine[uredi | uredi izvor]

Etnički sastav prema popisu iz 2002.‍^[3]

Srbi	14.141	89,88%
Bugari	1.017	6,46%
Romi	128	0,81%
Jugosloveni	56	0,36%
Makedonci	5	0,03%
Crnogorci	2	0,01%
Albanci	1	0,01%
Bošnjaci	1	0,01%
Vlasi	1	0,01%
Muslimani	1	0,01%
Nemci	1	0,01%
Rusi	1	0,01%
Hrvati	1	0,01%
neizjašnjeni	256	1,63%
nepoznato	113	0,72%

Nacionalni sastav stanovništva opštine po popisu 2011. godine[uredi | uredi izvor]

Etnički sastav prema popisu iz 2011.‍^[4]

Srbi	10.933	88,84%
Bugari	632	5,14%
Romi	244	1,98%
Jugosloveni	9	0,07%
Makedonci	5	0,04%
Nemci	3	0,02%
Rumuni	3	0,02%
Hrvati	2	0,02%
Albanci	1	0,01%
Bošnjaci	1	0,01%
Muslimani	1	0,01%
Crnogorci	1	0,01%
ostali	5	0,04%
regionalna pripadnost	2	0,02%
neizjašnjeni	336	2,73%
nepoznato	129	1,05%

Verski sastav stanovništva opštine po popisu 2011. godine[uredi | uredi izvor]

Verski sastav‍

Pravoslavci	11.576	94,06%
Protestanti	4	0,03%
Katolici	3	0,02%
Muslimani	2	0,02%
Ateisti	73	0,59%
ostali	2	0,02%
neizjašnjeni	486	3,95%
nepoznato	150	1,22%

Poginuli u ratovima[uredi | uredi izvor]

Poginuli u ratovima
I Balkanski rat	250
I svetski rat	468
Solunski front	322
II svetski rat	820
Poslednji ratovi	3

Turizam[uredi | uredi izvor]

Najznačajniji turistički centar u opštini Babušnica je Zvonačka Banja. Nalazi se na 28 km istočno od Babušnice. Otprilike isto toliko ima i od Pirota, odnosno 14 km putem ka Dimitrovgradu (to je put Niš — Sofija), a zatim još 14 km dolinom reke Jerme. Ova banja nalazi se na 680 m nadmorske visine na izuzetno atraktivnoj planinskoj lokaciji, a pre svega poznata je po svom blagotvornom uticaju na nervni sistem čoveka i pitkom lekovitom mineralnom vodom temperature 28°. Hotel Mir poseduje dva otvorena i jedan zatvoreni bazen. Zvonačka banja je bila lečilište još u doba Rimljana, o čemu svedoče i pronađeni ostaci rimskih termi. Prvi bazen koji je akumulirao toplu vodu, iskopan je 1903. g. Tu su žene topile svoje kudelje, a oni koji su bolovali od reume i išijasa potapali noge. Zvonačka banja je 1996. g. svrstana u red specijalizovanih zavoda za prevenciju invalidnosti i rehabilitaciju Republike Srbije. Lekovita voda je bistra, bez mirisa i boje, pripada grupi oligomineralnih i slabo sulfidnih hipotermi. Voda se u terapijske svrhe koristi kupanjem i pijenjem.

Trenutno se gradi malo veštačko jezero na Raljinskoj rečici koja je pritoka Murgovice. Planira se da jezero bude dugačko oko 200 m i široko oko 40 m. Brana je postavljena neposredno iznad niza vodopada na Raljinskoj rečici koji su poznati pod imenom skokovi. Jezero će biti oko 500 m udaljeno od sela Raljin koje se nalazi na putu od Babušnice ka Zvonačkoj banji.

Stolski kamen - Uzvišenje Stolski kamen izdiže se na 1239 m nadmorske visine na severoistočnom obodu Lužničke kotline, na samo 7 km od Babušnice. Južna strana je potpuno gola i kamenita sa siparima i točilima, dok je severna pod bukovom šumom a istočna pod pašnjacima. Stolski kamen je građen od koralskih krečnjaka i leži na ogromnim rezervoarima pijaće vode. Stolski kamen je idealan za planinarenje o čemu svedoče iskustva brojnih planinarskih udruženja koja organizuju uspone na ovu planinu tokom cele godine.

Privreda:[uredi | uredi izvor]

Tigar Tajpec
Lisca
D-Kompani
Patekc
DMD Fiore

Značajni ljudi[uredi | uredi izvor]

Legende[uredi | uredi izvor]

Za Babušničku opštinu i Lužničku kotlinu vezano je više legendi i narodnih verovanja:

Po jednoj legendi planina Stol, zvanično Golemi stol („Stolski kamen“ ili u lokalnom govoru „Stolski kamik“) je dobila ime zbog toga što, posmatrana iz daljine, izgleda kao sto (stol).
Po drugoj legendi planina Stol je zaravnjena jer je svojevremeno Marko Kraljević stao na tu planinu i bacio kamen čak na drugu planinu.
Po sličnoj legendi je Marko Kraljević sa susednog brda skočio na „Stol“ i od siline ga zaravnio. To mesto odakle je navodno Marko Kraljević skočio se zove „Skokovje“.
Po legendi jedan od izvora reke Lužnice u selu Ljuberađa nema dno. To mesto se zove „Komaričko vrelo“ ili „Komarički vir“. Na tom mestu u njega pada voda sa visine i izvire voda iz dubine tako da pored velike dubine voda ima nepravilno kretanje (kovitlanje). Osim toga u tom vrelu (viru) ima mnogo rastinja tako da se do dna klasičnim metodama ne može dopreti. Ljudi su, navodno pokušavali, motkama i konopcem na kome je vezan kamen, da dođu do dna ali nisu uspevali. Priča se da su se tu ranije mnogi kupači udavili zbog „lude hrabrosti“ i neopreznosti.
Reka Murgovica koja se u selu Ljuberađa uliva u reku Lužnicu je navodno dobila naziv po tome što je često mutna („murgava“) (zbog sastava zemljišta kroz koje protiče ova reka se i kod malih kiša zamuti).