Orahovac

Orahovac
Orahovac;
	Panorama Orahovca
	; (Republika Kosovo) Grb
Administrativni podaci
Država	Srbija
Autonomna pokrajina	Kosovo i Metohija
Upravni okrug	Prizrenski
Opština	Orahovac
Stanovništvo
Stanovništvo	‍
— 2011.	15.892
— gustina	57,17 st./km2
Geografske karakteristike
Koordinate	42° 23′ 58″ S; 20° 39′ 17″ I / 42.3994° S; 20.6547° I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina	477 m
Površina	278 km2
	Orahovac Orahovac na karti Srbije
Poštanski broj	21000
Pozivni broj	+381 (0)29
Registarska oznaka	PZ
Veb-sajt
	kk.rks-gov.net/rahovec

Orahovac (alb. Rahovec, Rahoveci) je gradsko naselje i sedište istoimene opštine u Srbiji, koje se nalazi u jugozapadnom delu Kosova i Metohije i pripada Prizrenskom upravnom okrugu. Prema popisu iz 2011. bilo je 15.892 stanovnika.^[b]

Atar naselja se nalazi na teritoriji katastarske opštine Orahovac površine 4894 ha.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Prvi pisani pomen o Orahovcu je iz 1348. godine, u povelji srpskog kralja i cara Stefana Dušana. Godine 1405. naselje je priloženo manastiru Hilandaru na Svetoj gori. Sačuvan je jedan crkveni zapis u kome stoji da „6. aprila 1898. Arnauti opljačkaše oraovačku crkvu”.

Tako je i bilo ali se po njih na kraju loše završilo. Odneli su tada bezbožnici provalivši kroz crkvena vrata: plaštanicu, krst od srebra, tri putira, svete darove, felon, račicu, bakarni sud za vodicu, nekoliko kandila i svećnjake na žrtveniku i časnoj trpezi i druge sitnije stvari. Zločin je prijavljen crkvenim i carskim vlastima, a crkva je sa svoje strane nudila 2 turske lire onome ko vrati crkvene predmete. U roku od dve godine loše su prošli pobornici svetotatstva; jedan poginuo, drugi se telesno razboleo, treći umno poremetio. Brat ubijenog lopova Arnautina je rešio da vrati ukradeno i to tajno. Preko posrednika je dogovorio sa sveštenikom da vrati a da dobije za uzvrat pet pari vunenih čarapa. Kod primopredaje decembra 1899. godine, nije međutim sve vratio, jer se zakleo tada da ostalo i nije bilo kod njega. Vratio je jedinu plaštanicu koju je hram imao, ali srebrni krst su pljačkaši već bili pretopili u srebro.^[1]

U Orahovcu su srpsku knjigu Plač Stare Srbije kupili 1864. godine meštani: pop Ilija paroh i Toma Simić.^[2]

Usred naselja, u gornjem delu Orahovca se nalazi crkva Uspenja Presvete Bogorodice, a ispred nje nalazi se trg. Podignuta je 1859. godine na starijim temeljima hrama. Crkva je solidno očuvana građevina od tesanog kamena, sa naglašenim portalom i zvonikom. Na fasadi je uzidano nekoliko reljefa u kamenu. U varoši se nalazi i konak manastira Pećke patrijaršije, podignut 1848. godine. U orahovačkom vinogradištu na mestu Dubljane sačuvani su ostaci skromne crkve i nekoliko starih srpskih grobova sa nadgrobnim pločama.

Srpska narodna škola je radila u periodu 1866—1889. godine, pa posle prekida obnovila rad.^[3]

Vladika raško-prizrenski i kasniji Patrijarh srpski Pavle u svom izveštaju Svetom Arhijerejskom Sinodu SPC, pored ostaloga, navodi podatak da je na srpskom pravoslavnom groblju u Orahovcu, 16. novembra 1984, srušeno 6 mermernih spomenika.^[4] Avgusta i decembra 2023. su oskrnavljeni srpski nadgrobni spomenici i drveni krstovi. Zbog bezbednosnih razloga Srbi nisu sahranjivani na groblju od 1998. do 2014. godine, već je to vršeno u crkvenom dvorištu.^[5]

Demografija[uredi | uredi izvor]

Prema popisu iz 1981. grad je bio većinski naseljen Albancima. Nakon rata 1999. većina Srba je napustila Orahovac. Pred NATO bombardovanje Jugoslavije u Orahovcu je živelo preko dve hiljade Srba, dok ih je 2012. godine bilo oko četiri stotine, okupljenih u mahali oko crkve Uspenje Presvete Bogorodice. Orahovac je grad u kome su Srbi najpre od svih mesta na Kosovu i Metohiji doživeli pogrom albanskih ekstremista. Ni danas nisu otkriveni zemni ostaci svih kidnapovanih i ubijenih.

Etnički sastav prema popisu iz 1961.^[6]‍

Albanci	5.450	73,9%
Srbi	1.761	23,9%
Crnogorci	96	1,3%
Ukupno: 7.373

Etnički sastav prema popisu iz 1981.^[7]‍

Albanci	10.515	80,1%
Srbi	2.037	15,5%
Crnogorci	141	1,1%
Jugosloveni	113	0,9%
Ukupno: 13.134

Etnički sastav prema popisu iz 2011.^[8]‍

Albanci	15.467	97,3%
Aškalije	186	1,2%
Srbi	85	0,5%
Romi	62	0,4%
Ukupno: 15.892

Broj stanovnika na popisima:

Demografija^[9]
Godina	Stanovnika
1948.	5.600
1953.	6.411
1961.	7.373
1971.	10.080
1981.	13.134
1991.	18.296

Poznate ličnosti[uredi | uredi izvor]

Lazar Kujundžić, srpski četnički vojvoda
Jovan Grković Gapon, srpski revolucionar i pravoslavni monah
Bora Spužić, srpski pevač narodne muzike
Nedžmije Pagaruša, jugoslovenska i albanska pevačica i glumica
Pavlina Radovanović, srpska pevačica i humanitarac

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Napomene[uredi | uredi izvor]

^ Republika Kosovo (alb. Republika e Kosovës) jednostrano je proglašena država na teritoriji Republike Srbije, protivno Ustavu Srbije i Rezoluciji 1244 Saveta bezbednosti Ujedinjenih nacija. Prema Rezoluciji 1244, cela teritorija Kosova i Metohije, pravno gledano, nalazi se u sastavu Srbije dok ne bude postignuto konačno rešenje. Srbija ne priznaje jednostrano otcepljenje, po međunarodnom pravu, njene teritorije, preciznije autonomne pokrajine pod privremenom upravom Ujedinjenih nacija (UNMIK). Vlada sa sedištem u Prištini ima defakto vlast nad većinom teritorije, dok pojedine strukture Srbije funkcionišu na severu i u srpskim enklavama.
^ Popis iz 2011. na Kosovu i Metohiji su sproveli organi samoproglašene Republike Kosovo. Ovaj popis je bio bojkotovan od strane velikog broja Srba, tako da je realan broj Srba na Kosmetu znatno veći od onog iskazanog u zvaničnim rezultatima ovog popisa.

Reference[uredi | uredi izvor]

^ "Carigradski glasnik", Carigrad 1900. godine
^ Serafim Ristić: "Plač Stare Srbije", Zemun 1864. godine
^ "Carigradski glasnik", Carigrad 1904. godine
^ Stojčević, Pavle (2019). Pravoslavlje, br.1247, 1. mart, Tekst: Sa raspetog Kosova i Metohije. Beograd: SPC. str. 4.
^ Tanjug (2023-12-19). „Oskrnavljeno srpsko groblje u Orahovcu”. Euronews.rs (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2023-12-20.
^ Nacionalni sastav stanovništva FNR Jugoslavije 1961. godine pod2.stat.gov.rs
^ Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1981. godine pod2.stat.gov.rs
^ Etnički sastav stanovništva Kosova i Metohije 2011. godine pop-stat.mashke.org (jezik: albanski)
^ Savezni zavod za statistiku i evidenciju FNRJ i SFRJ: Popis stanovništva 1948, 1953, 1961, 1971, 1981. i 1991. godine.

Literatura[uredi | uredi izvor]

Ivanović, Milan (2013). Metohija: spomenici i razaranja. Novi Sad; Beograd: Prometej; Službeni glasnik.

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

[1] Republika Kosovo (alb. Republika e Kosovës) jednostrano je proglašena država na teritoriji Republike Srbije, protivno Ustavu Srbije i Rezoluciji 1244 Saveta bezbednosti Ujedinjenih nacija. Prema Rezoluciji 1244, cela teritorija Kosova i Metohije, pravno gledano, nalazi se u sastavu Srbije dok ne bude postignuto konačno rešenje. Srbija ne priznaje jednostrano otcepljenje, po međunarodnom pravu, njene teritorije, preciznije autonomne pokrajine pod privremenom upravom Ujedinjenih nacija (UNMIK). Vlada sa sedištem u Prištini ima defakto vlast nad većinom teritorije, dok pojedine strukture Srbije funkcionišu na severu i u srpskim enklavama.

[2] Popis iz 2011. na Kosovu i Metohiji su sproveli organi samoproglašene Republike Kosovo. Ovaj popis je bio bojkotovan od strane velikog broja Srba, tako da je realan broj Srba na Kosmetu znatno veći od onog iskazanog u zvaničnim rezultatima ovog popisa.

[3] "Carigradski glasnik", Carigrad 1900. godine

[4] Serafim Ristić: "Plač Stare Srbije", Zemun 1864. godine

[5] "Carigradski glasnik", Carigrad 1904. godine

[6] Stojčević, Pavle (2019). Pravoslavlje, br.1247, 1. mart, Tekst: Sa raspetog Kosova i Metohije. Beograd: SPC. str. 4.

[7] Tanjug (2023-12-19). „Oskrnavljeno srpsko groblje u Orahovcu”. Euronews.rs (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2023-12-20.

[8] Nacionalni sastav stanovništva FNR Jugoslavije 1961. godine pod2.stat.gov.rs

[9] Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1981. godine pod2.stat.gov.rs

[10] Etnički sastav stanovništva Kosova i Metohije 2011. godine pop-stat.mashke.org (jezik: albanski)

[Савезни_завод_за_статистику_СФРЈ-11] Savezni zavod za statistiku i evidenciju FNRJ i SFRJ: Popis stanovništva 1948, 1953, 1961, 1971, 1981. i 1991. godine.

[a]

[b]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

Normativna kontrola
Međunarodne	VIAF
Državne	Izrael Sjedinjene Države