Pad Hercegovine pod tursku vlast predstavlja proces turskog osvajanja jedne od srpskih srednjovekovnih zemalja, Hercegovine Svetog Save (lat.Ducatus Sancti Sabbae), kojom je vladala dinastija Kosača. Osvajanje je započeto sredinom 1465. godine, a dovršeno je početkom 1482. godine. Uspostavljanje turske vlasti sprovedeno je putem postepenog zaposedanja teritorije, počevši od istočnih i središnjih oblasti, a okončano je osvajanjem zapadnih i primorskih krajeva. Neposredno nakon prvih velikih prodora, koji su izvršeni tokom 1465. godine, Turci su zaposeli istočne i središnje teritorije Herceštva, odnosno Vojvodstva Svetog Save, na kojima je obrazovan prvobitni "Vilajet Herceg", u sastavu Bosanskog sandžaka. Od tog vremena, postojale su dve "Hercegovine", srpska i turska, prva na preostalim, još uvek slobodnim područjima Vojvodstva Svetog Save sa prestonicom u Herceg Novom, a druga u unutrašnjosti, na zaposednutim područjima pod turskom vlašću. Turci su 1470. godine na području Vilajeta Herceg osnovali Hercegovački sandžak. Krajem 1481. godine, Turci su započeli sa konačnim osvajanjem primorskih oblasti države Kosača. Osvajanje je dovršeno tokom decembra 1481. i januara 1482. godine, nakon predaje srpske, a potom i ugarske posade u Herceg Novom, čime je označen kraj postojanja i srednjovekovne državnosti Vojvodstva Svetog Save.[1][2]
Nedugo nakon osvajanja Kraljevine Bosne (1463),[3] Turci su sredinom 1465. godine, na čelu sa bosanskim sandžak-begom Isom Isakovićem, preduzeli veliki pohod protiv hercega Stefana Vukčića Kosače, sa namerom da osvoje i unište njegovu državu, Vojvodstvo Svetog Save. Iako nisu uspeli da ostvare konačni cilj, Turci su tokom pomenutog pohoda zaposeli istočne i severne oblasti hercegove države u donjem Polimlju i gornjem Podrinju, a potom su izvršili prodor u središnje i zapadne oblasti. Tom prilikom, poharali su Humsku zemlju, stigavši sve do reke Neretve. Nakon turskih uspeha u unutrašnjosti, hercegova država je svedena na primorske oblasti, sa sedištem u Herceg-Novom. Nakon smrti hercega Stefana (1466), vlast u preostalim delovima Vojvodstva Svetog Save nasledio je njegov sin, herceg Vlatko Kosača, koji je tokom narednih godina uspeo da se održi u primorskim oblastima.[4][5][6]
Na zaposednutim područjima u unutrašnjosti, koja su Turci otrgnuli od hercegove države (1465), prvobitno je stvoren poseban „Vilajet Herceg” u sastavu Bosanskog sandžaka,[7] a nedugo potom, pomenuti vilajet je 1470. godine reorganizovan kao poseban „Sandžak Herceg”, odnosno Hercegovački sandžak.[8] Od tog vremena, postojale su dve „Hercegovine”, srpska i turska. Prva je obuhvatala preostale, još uvek slobodne (primorske) oblasti Vojvodstva Svetog Save, dok je druga obuhvatala zaposednuta područja u unutrašnjosti, koja su bila u sastavu turskog Vilajeta Herceg, odnosno Sandžaka Herceg.
Položaj Vojvodstva Svetog Save počeo je naglo da se pogoršava tokom 1479. godine, usled zaključenja veoma nepovoljnog mletačko-turskog mira i pada mletačkog Skadra u sultanove ruke, nakon čega je turska vojska sredinom iste godine po prvi put zaposela i susednu Zetu, čiji je vladar Ivan Crnojević potražio utočište u Italiji. Nakon (prvog) pada Zete pod tursku vlast, država hercega Vlatka je sve do obnavljanja države Crnojevića sredinom 1481. godine bila jedina još uvek slobodna srpska oblast. U međuvremenu, tokom 1480. godine, Turci su počeli da vrše pripreme za pohod na Vojvodstvo Svetog Save i susednu Dubrovačku republiku. Sultan je izdao zapovest da se dubrovačka teritorija podvrgne njegovoj vlasti, nakon čega je hercegovački sandžak-beg provalio u Konavle. Dubrovčani su odmah uputili poslanstvo sultanu, pristavši na znatno povećanje danka, čime su sačuvali svoju državu. Sledeća na redu bila je oblast hercega Vlatka. U nameri da se domognu Herceg-Novog, Turci su sredinom 1481. godine odlučili da započnu sa konačnim zaposedanjem poslednjih ostataka hercegove države. Uzdajući se u stranu (ugarsku i napuljsku) pomoć, herceg Vlatko je uspeo da organizuje odbranu, utvrdivši se u Herceg-Novom, ali grad je uspeo da se održi samo do decembra 1481. odnosno januara 1482. godine, kada su nakon predaje obe posade, prvo srpske, a potom i ugarske, i poslednji delovi Vojvodstva Svetog Save osvojeni od strane Turaka i priključeni Hercegovačkom sandžaku, čime je označen kraj postojanja ove srpske srednjovekovne države.[9][10][11][12][2]
Čar-Drnda, Hatidža (2005). „Oblast hercega Stjepana Kosače prema podacima popisa iz 1468/69”. Naučni skup: Herceg Stjepan Vukčić Kosača i njegovo doba. Mostar: BZK Preporod. str. 61—68.
.svg){kind=small}
