Pamfilija

Karta koja pokazuje položaj Pamfilije u Rimskom carstvu

Fotografija karte iz 15. veka koja pokazuje Pamfiliju

Pamfilija (antgrč. Παμφυλία [Pamphylía, moderno Pamfylía]) je drevni naziv za oblast na jugu Male Azije, između Likije i Kilikije, a koja se prostirala od Mediterana do planine Taurus (savremena Antalija u Turskoj). Na severu se graničila s Pisidijom te bila relativno mala, s obalom dužine 75 mi (121 km) i zaleđem od 30 mi (48 km). Pod rimskom upravom je izraz Pamfilija počeo podrazumevati i Pisidiju, odnosno sve oblasti do granice s Frigijom i Likaonijom, te ga kao takav koristi i Ptolemej.

Ime

Izraz Pamfilija (Pamphylia) doslovno znači „sva plemena“ (/pan/ „sve“ + /phylē/ „pleme“ ), koji su je kolonizirali. Postoji legendarni lik (Pamfil, Pamfilos, sin Eigimija) koji je to personifikovao.

Poreklo Pamfilijaca

Malo je sumnje da su Pamfilijci i Pisidijci bili jedan te isti narod, ali je Pamfilija zahvaljujući kolonizaciji iz Grčke i drugih zemalja, te većoj plodnosti, postala civiliziranija od svog suseda. Međutim, razlike između dve ovlasti postoje od ranije. Herodot, koji ne spominje Pisidijce, navodi Pamfilijce kao narode Male Azije, dok Efor navodi oba naroda, praveći razliku između onog na obali i u zaleđu. Rani Pamfilijci, kao i Likijci, imali su vlastiti alfabet, delimično pod grčkim uticajem, delimično pod azijskim, a od kojih je sačuvano nekoliko natpisa. Legenda koju citiraju Herodot i Strabon, poreklo Pamfilijaca dovodi u vezu s Amfilohom i Kalhom nakon trojanskog rata. S druge strane istoričari veruju da su Pamfilijci bili azijskog, odnosno mešanog porekla.

Istorija

Oblast Pamfilije se u istoriji prvi put spominje u hetitskim dokumentima. U ugovoru između velikog hetitskog kralja Tuthalije IV i njegovog vazala, kralja Tahuntasa, navodi se grad „Parha“ (Perga), i „reka Kastaraja“ (u klasično doba Kestros, u današnjoj Turskoj pod imenom Aksu).

Prvo navođenje „Pamfilijaca“ ih spominje kao narod pokoren od strane Mermnadskih kraljeva Lidije; kasnije su bili podanici persijskih i helenističkih monarha. Nakon poraza Antioha III Velikog godine 190. p. n. e. Rimljani su ih prepustili Eumenu od Pergama; ali nešto nakon toga su postali partneri Pisidijcima i Kilikijcima u piratskim pohodima, grad Side je postalo glavno piratsko središte. Pamfilija je kraće vreme bila pod vlašću Aminte, kralja Galatije, da bi nakon njegove smrti postala rimska provincija. Pamfilijci su u rimsko doba bili helenizirani, a iza sebe su ostavili impozante tragove civilizacije u Pergi, Aspendosu i Sideu.

Početkom 20. veka oblast se naselila izbeglicama iz Grčke, Krita i ostatka Balkana, a pogotovo nakon grčko-turskog rata početkom 1920-ih.