Pređi na sadržaj

Patrijarh srpski Josif (Rajačić)

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Josif (Rajačić)
Lični podaci
Datum rođenja(1785-07-20)20. jul 1785.
Mesto rođenjaLučane kod Brinja, Habzburška monarhija
Datum smrti13. decembar 1861.(1861-12-13) (76 god.)
Mesto smrtiSremski Karlovci, Austrougarska, danas Srbija
Arhiepiskop i mitropolit karlovački
Godine(1842—1861)
PrethodnikStefan (Stanković)
NaslednikSamuilo (Maširević)
Patrijarh srpski
Godine(1848—1861)
PrethodnikVasilije (Brkić)
NaslednikSamuilo (Maširević)
Potpis

Josif Rajačić (Lučane kod Brinja, 20. jul 1785 — Sremski Karlovci, 13. decembar 1861) bio je srpski pravoslavni arhiepiskop i mitropolit karlovački od 1842. do 1861. godine, a počevši od 1848. godine i patrijarh srpski. Tokom 1849. godine obavljao je i dužnost carskog komesara. Zaslužan je za stvaranje Srpske Vojvodine (1848-1849) i Vojvodstva Srbije i Tamiškog Banata (1849-1860), kao i za uzdizanje Karlovačke mitropolije na stepen Patrijaršije (1848).[1][2][3]

Biografija[uredi | uredi izvor]

Rođen je u Lučanima kod Brinja (Lika) od oca Luke, sveštenika - prote, i majke Vasilije rođ. Čudić. Njegovo svetovno ime je Ilija.[4] U Brinju je pohađao nemačku školu, a zatim se školovao u Zagrebu, Sremskim Karlovcima i Segedinu gde je završio prvu i drugu godinu filozofije. Studije je nastavio u Beču gde je učio pravne nauke, latinski jezik i lepu umetnost. Studije nije završio jer je 1809. stupio u đački bataljon u odbranu Austrije od Napoleonove Francuske u ratu.

Po završetku rata, Francuzi su vladali njegovim zavičajem, odbio je da se stavi u njihovu službu i odlučio je da služi svom narodu, pa se zbog prekinutih studija stavio na raspolaganje svom nadležnom episkopu gornjokarlovačkom Mojsiju Miokoviću koji ga je zamonašio 10. aprila 1810. godine u manastiru Gomirju. Sa pozicije arhimandrita gomirskog i administratora eparhija karlovačke i pakračke, postavljen je 1829. godine za episkopa dalmatinskog.[5]

U Sremskim Karlovcima ga je 24. juna 1829. godine hirotonisao mitropolit karlovački Stefan. Na mestu episkopa dalmatinskog ostao je do 1833. godine. Za to vreme otvorio je Klirikalnu školu (bogosloviju) u Šibeniku i posebno vodio borbu sa pokušajima unijaćenja pravoslavnih Srba u Dalmaciji. Nije podlegao pritisku da se lica koja su prešla na uniju brišu iz pravoslavnih matičnih knjiga, jer je smatrao da to nisu činili dobre volje nego po pritisku. U Šibeniku mu je sekretar bio Spiridon Popović, učitelj srpskog jezika i ćirilice, Nikole Tomazea. [6][7]

Odlukom Dvorske kancelarije premešten je 5. jula 1833. za episkopa vršačkog. U Vršcu se susreo sa epidemijom opake bolesti - kolere. Lično je sa sveštenstvom obilazio obolele, često i napuštene i krepio ih i hrabrio zdrave da peru ruke i vode računa o hrani i tako spasio mnoge od sigurne smrti. Dao je prilog od 3600 forinti gimnazijskom fondu u Vršcu, gde se starao o unapređenju bogoslovskog obrazovanja.[8]

Mantija i mantoros Patrijarha Josifa

Posle smrti mitropolita Stefana Stankovića u avgustu 1842. biran je novi mitropolit karlovački na Narodno-crkvenom saboru. Josif Rajačić je dobio veliku većinu, ali dvojica episkopa nisu hteli da odustanu od svoje kandidature i da uvaže nacionalne i verske interese, njima je lični interes bio ispred opšteg, tako da odluka nije mogla biti jednoglasna. Carski komesar je saopštio ukoliko se sabor ne složi oko jednog kandidata da će car lično imenovati novog mitropolita. Prvi put u istoriji Karlovačke mitropolije austrijski car je tada imenovao mitropolita, upravo Josifa Rajačića 1842. Iako je želeo da postane mitropolit, Josif Rajačić je bio nezadovoljan ovakvim ishodom. Bolela ga je pohlepa i neshvatanje od strane pojedinih episkopa koji su služili tuđem interesu. Upozoravao je da je to breme preteško i ne može ga svako poneti. Rajačić je molio da se nikad više ne ponovi takvo gloženje, ali nije vredelo, nesloga je bila češća pojava. Ovaj presedan ponovio se kasnije još jednom kada je car 1881. imenovao za patrijarha Germana Anđelića.

Revolucija 1848. i izbor za patrijarha[uredi | uredi izvor]

Proglašenje Srpske Vojvodine, slika Pavla Simića

U vreme kada je postao mitropolit došlo je zaoštravanja odnosa između Nemaca i Mađara, kao i Južnih Slovena i Mađara u Austrijskom carstvu. Talas revolucije se 1848. preneo iz Francuske i zahvatio Mađare, Srbe i Hrvate. Josif Rajačić je dugo čekao da se mađarski nacionalisti osveste i da ne ugrožavaju prava Srba na narodnost, jezik i veru. Formirao je savez sa Hrvatima i Austrijom u nameri da se odbrani od nasrtaja i politike Mađarske revolucije. Stao je na čelo narodnog pokreta, kojeg su predvodili mladi i školovani ljudi, mnogi i njegovi stipendisti, koji su iz evropskih metropola prenosili revolucionarne demokratske tekovine i zahtevali prava za svoj narod. Rajačić je sazvao Majsku skupštinu Srba u Sremskim Karlovcima 1848. Na toj Skupštini po prvi put, posle propasti srpske države i pada pod moćne carevine, okupile su se delegacije iz svih tih carevina i kneževine Srbije, na kojoj je mitropolit Rajačić proglašen za srpskog patrijarha, a ustanovljena je i Srpska Vojvodina. Za predsednika Glavnog odbora-vlade izabran je patrijarh Rajačić, za potpredsednika i vođu vojske izabran je Đorđe Stratimirović, a za vojvodu Stevan Šupljikac.[9]

Rajačić je tražio načina da izbegne direktan vojni okršaj s Mađarima i preduzimao diplomatske korake i pokušavao dogovorom rešiti probleme i zbog toga je kao i zbog odobrenja Odluka Majske skupštine otišao Caru u Beč. Međutim, mladi, obrazovani i odlučni Stratimirović, iako zamoljen od Rajačića da ne naseda provokacijama, na jedan brutalni napad Mađara na Karlovce odgovorio je vatrom i tako je započeo za nedovoljno spremljene Srbe težak oružani sukob u koji su se uključili dobrovoljci iz Srbije na čelu s vojvodom Knićaninom. Vojvoda Šupljikac prvog dana preuzimanja funkcije iznerviran mnogim stvarima pao je od kaplje u Pančevu, prilikom obilaska bojišta. Tako da je Rajačić kao predsednik Glavnog odbora, morao preuzeti i tu funkciju i donositi složene i odgovorne odluke.

Donošenjem prvog Ustava Austrijske carevine od 4. marta 1849. godine, ozvaničena je namera bečkog dvora da se Srpska Vojvodina uredi kao posebna administrativna oblast (72. član Ustava), nakon čega je patrijarh Rajačić već u aprilu imenovan za privremenog carskog komesra za područje županija Sremske i Bačko-bodroške, kao i za područje zapadnog Banata (županija Torontalska i Vršački distrikt županije Tamiške). U isto vreme, za vojnog zapovednika novostvorenog VII vojnog distrikta, koji je obuhvatao južnu Ugarsku, postavljen je general Ferdinand Majerhofer koji je imao stvarnu vlast, tako da su Rajačićeva komesarska ovlašćenja u praksi bila znatno ograničena.[10]

Kada je Mađarska revolucija, ugušena uz pomoć ruske vojske, austrijske vlasti nisu imale više potrebe činiti ustupke Srbima, ni Hrvatima, pa su u novembru 1849. godine, na području Srpske Vojvodine formirale novu administrativnu jedinicu pod nazivom Vojvodstvo Srbija i Tamiški Banat, na čelu sa generalom Ferdinandom Majerhoferom. Vojvodstvo Srbija i Tamiški Banat je ukinuto 1860. godine. Patrijarh je mnogo negodovao i zahtevao od Cara da to ne čini na Blagoveštanskom saboru, koji je tim povodom sazvao, ali car nije mnogo mario za sva dela dobročinstva koja su Srbi u krvi podneli za Cara i Carevinu.

Period posle 1849.[uredi | uredi izvor]

Portret Josifa Rajačića

Rajačić je sve svoje znanje i moć i svu svoju energiju trošio da pomogne da Vojvodina dođe pod upravu srpskog naroda. Prilike su se promenile i njegova politička tvorevina 1918. godine donela je odluku o prisajedinjenju Vojvodine i Srema matici Srbiji. Srpski narod ga pamti kao osnivača Vojvodine Srpske, srpske patrijaršije pod nazivom Srpska, koje ime nose od tada svi srpski patrijarsi. Uspeo je da se srpski narod u Monarhiji i Evropi naziva svojim imenom a ne Raci i Vlasi kako su Srbe tada nazivali, te da njegov crkva bude priznata a ne šizmatična, grkonesjedinjena i sl. nego Srpska pravoslavna crkva, osnovao je crkvu u Beču i Trstu i tako pravoslavlje predstavio Evropi i Zapadu. Uveo je jednoobraznu liturgiju u hramove, uniformisanost sveštenstva, dao uglazbiti srpska crkvena pojanja i svoj narod i crkvu predstaviti kao dostojne i uzvišene u Evropi. Osnovao je arhiv, pokrenuo osnivanje muzeja i univerziteta u Karlovcima, uveo protokol u svoj dvor, i dao napisati Prvi srpski kuvar. Osnovao je botaničku baštu, bolnicu, štampariju (Litografiju) i još mnogo toga. Izgradio je mnoge škole, crkve i stipendirao veliki broj đaka i studenata na tadašnjim evropskim učilištima. Bio je tajni savetnik bečkog Cara, ali i veliki prijatelj srpskog kneza i celog srpskog naroda.

Josif Rajačić je pomagao prosvetni razvoj Srba u Austriji. U vreme dok je bio karlovački mitropolit otvoreno je mnogo novih srpskih škola, pomogao je da se gimnazije u Sremskim Karlovcima i Novom Sadu uzdignu u rang punih gimnazija. Takođe je otvorio patrijaršijsku biblioteku i štampariju u Sremskim Karlovcima. Pokušao je da 1854. godine u Sremskim Karlovcima otvori univerzitet, ali u tome nije uspeo.

Zbog zasluga za austrijsku državu car mu je dodelio baronstvo, sa predikatom „Brinjski”, po njegovom zavičaju.[11] Umro je u Sremskim Karlovcima 1/13. decembra 1861. godine i sahranjen u Sabornoj crkvi.

Odlikovan je austrijskim Ordenom Leopolda i Ordenom gvozdene krune prvog reda.[12]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Radonić 1951.
  2. ^ Vuković 1996, str. 259-261.
  3. ^ Mikavica 2017, str. 67-95.
  4. ^ "Srpski sion", Sremski Karlovci 6. jun 1899.
  5. ^ Vlačić 1934, str. 164-178.
  6. ^ Tomanović 2018, str. 518.
  7. ^ Zorica 2017, str. 35-48.
  8. ^ Stojanović 2017, str. 49-56.
  9. ^ Dimić 2017, str. 109-166.
  10. ^ Gavrilović 1981, str. 93-96.
  11. ^ "Školski list", Novi Sad 1866. godine
  12. ^ Acović, Dragomir (2012). Slava i čast: Odlikovanja među Srbima, Srbi među odlikovanjima. Belgrade: Službeni Glasnik. str. 77. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]


episkop dalmatinski
1829 — 1833
episkop vršački
1833 — 1842
mitropolit karlovački
1842 — 1861
patrijarh srpski
1848 — 1861
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Патријарх_српски_Јосиф_(Рајачић)&oldid=27789153”