Peloponez (tema)
| θέμα Πελοποννήσου | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| oko 800.—1205. | |||||||||
 Vizantijska Grčka oko 900. godine | |||||||||
| Događaji | |||||||||
| Istorija | |||||||||
• Uspostavljeno | oko 800. | ||||||||
• Ukinuto | 1205. | ||||||||
| |||||||||
Tema Peloponez (grčki: θέμα Πελοποννήσου) je bila vojno-civilna provincija (tema) Vizantijskog carstva koja je obuhvatala poluostrvo Peloponez. Formirana je oko 800. godine, a postojala je do prvog pada Carigrada 1204. godine. Prestonica teme bio je Korint[1].
Istorija[uredi | uredi izvor]
Od 27. godine p. n. e. do kraja 6. veka Peloponez je u sastavu rimske provincije Ahaje čiji je centar bio u Korintu[2][3]. Od 580-ih godina Sloveni u svojim napadima dopiru do Peloponeza. Stanovništvo pojedinih gradova, kao što je Patras, prema Monemvasijevoj hronici, emigrira u Italiju. Pojedini srednjovekovni hroničari, poput Isidora Seviljskog i Konstantina Porfirogenita, pišu da je Grčka u to vreme bila potpuno preplavljena Slovenima. Peloponez je u naredna dva veka najverovatnije bio izvan kontrole Vizantijskog carstva[4][5]. Arheološki tragovi svedoče o dva velika talasa Slovena koja su pogodila Balkan. Jedan od njih je vrhunac dostigao 587. godine dok je drugi, još veći, pogodio Peloponez tokom vladavine cara Iraklija (610—641)[6]. Sloveni su uglavnom naselili zapadni deo poluostrva — Elidu, Meseniju, Ahaju i Arkadiju, dok je vizantijska vlast opstajala u planinskim istočnim delovima poluostrva i u pojedinim priobalnim gradovima, uključujući i Patras[7].
Između 687. i 695. godine sve vizantijske teritorije u južnoj Grčkoj okupljene su u temi Helada koja je bila značajna za vizantijsku mornaricu[8][9]. Oko 800. godine Helada je podeljena. Nova tema Helada obuhvatala je prostore današnje istočne Grčke i Tesalije, dok je Peloponez postao posebna tema sa centrom u Korintu[10]. Formiranje nove teme omogućeno je ponovnim nametanjem vizantijske vlasti nad slovenskim plemenima u ovim oblastima. Pobede nad Slovenima izvojevao je Sklir 805. godine. Prema Monemvasijevoj hronici, Sloveni su doživeli neuspeh prilikom opsade Patrasa. Car Nićifor (802—811) je nakon vojnih uspeha osvajao grčke teritorije i pokrštavao pokorene narode. Pojedini Sloveni su raseljavani u Malu Aziju[11][12].
Prvi poznati strateg Peloponeza bio je Lav Sklir, postavljen 811. godine. Verovatno je bio bliski rođak vojskovođe Sklira koji je 805. godine odneo veliku pobedu nad Slovenima[13][14]. Uloga peloponeskih stratega bila je da kontrolišu slovenska plemena i sprečavaju pobune. Pobune su u dva navrata dizala plemena Milinga i Jezerita[15][16]. Prvu je 842. godine ugušio Teokist Vrijenije, a drugu 923. godine Krinit Arotras. Ponovno osvajanje Krita 961. godine dovodi do napredovanja teme Peloponez. U 12. veku teme Helada i Peloponez podeljene su na niz manjih okruga. Peloponez je ostao pod vizantijskom kontrolom sve do početka 13. veka. Nakon pada Carigrada tokom Četvrtog krstaškog rata (1204), na Peloponezu je osnovana Kneževina Ahaja[13].
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Nesbitt & Oikonomides 1994, str. 62
- ^ Koder & Hild 1976, str. 50–51
- ^ Avramea 2012, str. 57–67
- ^ Avramea 2012, str. 135–145
- ^ Fine 1991, str. 59–60, 62
- ^ Avramea 2012, str. 146–166
- ^ Avramea 2012, str. 166–210
- ^ Avramea 2012, str. 69, 211ff..
- ^ Koder & Hild 1976, str. 57–58
- ^ Kazhdan 1991, str. 1620–1621
- ^ Fine 1991, str. 80–83
- ^ Koder & Hild 1976, str. 59
- ^ a b Kazhdan 1991, str. 1621
- ^ Pertusi 1952, str. 172–173
- ^ Herrin 2013, str. 16.
- ^ Curta 2011, str. 171–173
Izvori[uredi | uredi izvor]
- Avramea, Anna (2012). Η Πελοπόννησος από τον 4ο ως τον 8ο αιώνα: Αλλαγές και συνέχεια [The Peloponnese from the 4th to the 8th century: Changes and continuity.] (na jeziku: Greek). Athens: National Bank of Greece Cultural Foundation.
- Živković, Tibor (2000). „Sloveni Peloponeza u Žitiju Nikona Metanoita”. Zbornik Matice srpske za istoriju. 61-62: 9—26.
- Kazhdan, Alexander, ur. (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium. New York and Oxford: Oxford University Press.
- Koder, Johannes; Hild, Friedrich (1976). Tabula Imperii Byzantini, Band 1: Hellas und Thessalia (na jeziku: German). Vienna: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften.[mrtva veza]
- Komatina, Predrag (2009). „Osnivanje Patraske i Atinske mitropolije i Sloveni na Peloponezu”. Zbornik radova Vizantološkog instituta. 46: 27—52.
- Magdalino, Paul (2002). The Empire of Manuel I Komnenos, 1143–1180. Cambridge: Cambridge University Press.
- Nesbitt, John W.; Oikonomides, Nicolas, ur. (1994). Catalogue of Byzantine Seals at Dumbarton Oaks and in the Fogg Museum of Art, Volume 2: South of the Balkans, the Islands, South of Asia Minor. Washington, DC: Dumbarton Oaks Research Library and Collection.
- Ostrogorski, Georgije (1952). „Postanak tema Helada i Peloponez”. Zbornik radova Vizantološkog instituta. 1: 64—77.
- Pertusi, A. (1952). Constantino Porfirogenito: De Thematibus (na jeziku: Italian). Rome: Biblioteca Apostolica Vaticana.
- Ferluga, Jadran (1964). „O nekim aspektima izgradnje tematskog uređenja na Balkanskom poluostrvu”. Zbornik Filozofskog fakulteta. Beograd. 8: 131—143.
- Fine, John V. A. (1991) [1983]. The Early Medieval Balkans: A Critical Survey from the Sixth to the Late Twelfth Century. Ann Arbor, Michigan: University of Michigan Press.
- Herrin, Judith (2013). Margins and Metropolis: Authority across the Byzantine Empire. Princeton, New Jersey: Princeton University Press.
- Curta, Florin (2011). The Edinburgh History of the Greeks, c. 500 to 1050: The Early Middle Ages. Edinburgh: Edinburgh University Press.