Petrikivsko slikarstvo
| Petrikivsko slikarstvo | |
|---|---|
 | |
| Svetska baština Uneska | |
| Zvanično ime | Petrikivsko slikarstvo |
| Mesto | Ukrajina |
| Kriterijum | Nematerijalno kulturno nasleđe: |
| Referenca | 893 |
| Upis | 2013. (8. sednica) |
| Veb-sajt | https://ich.unesco.org/en/RL/petrykivka-decorative-painting-as-a-phenomenon-of-the-ukrainian-ornamental-folk-art-00893 |
Petrikivsko slikarstvo (ukr. Петриківський розпис) je tradicionalna ukrajinska dekorativna umetnost nastala u 18. veku. Najranite poznati primeri ovoga stila datiraju još iz 17. veka. Danas se ovaj stil i dalje razvija kao moderna umetnička forma.[1] Nastalo je u ukrajinskom selu Petrikivka (Dnjepropetrovska oblast), čiji stanovnici ukrašavaju svoje kuće, nameštaj, muzičke instrumente i druge predmete slikama koje karakterišu apstraktni cvetni motivi i drugi elementi iz prirode, osmišljeni na osnovu pažljivog posmatranja lokalne flore i faune. Smatra se jednom od najznačajnijih jedinstvenih pojava u ukrajinskom slikarstvu.[2]
Godine 2012. Ministarstvo kulture Ukrajine priznalo je petrikivskoto slikarstvo kako deo nematerijalnog kulturnog nasleđa Ukrajine, a od 2013. godine nalazi se na Uneskovu listu nematerijalnog kulturnog nasleđa čovečanstva.[3] Petrikivsko slikarstvo postalo je i brend ukrajinske popularne kulture, a „Petrikivka” zaštićena trgovačka marka.[1]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Iako petrikivsko slikarstvo datira iz 18. veka, ono ima drevne paganske korene. Pre dolaska hrišćanstva stanovnici ovih oblasti verovali su da u cvetnim ukrasima leži magična moć da zaštite ljude od zlih sila i nesreće, pa su ovakve slike služile kao zaštita i često su slikane na oružju i kućama Zaporoških kozaka.
Istorija ovog stila počela je u 18. veku kada su prvi doseljenici stigli u malo selo petrikivka u Dnjepropetrovskoj oblasti. Među stanovnicima je nastao običaj da žene oslikavaju zidove kića šarenim cvetnim motivima. Slikali su posebnim četkicama napravljenim od mačje dlake, ili jednostavno prstima. Ovi Murali u početku su rađeni prirodnim bojama dobijenim iz biljaka. Na primer, pigment crvene boje pravio se od soka od višnje, a plave od visibabe.[4] U 19. veku prirodne boje zamenile su vodene i uljane. Žene su za svoje slike počele da prave skice i da ukrašavaju ne samo fasade, već i unutrašnjost doma, nameštaj, pa čak i pribor za jelo. Amaterska umetnost se postepeno transformisala u dekorativno slikarstvo, stvorivši mnoge profesionalne slikare među kojima su najpoznatije Tetjana Pata, sestre Pavlenko, Nadija Bilokin i dr. Posle Drugog svetskog rata, ove slikarke su započele proizvodnju petrikivskih slika za kijevsku fabriku suvenira.
Iz generacije u generaciju tradicionalni motivi petrikivskog slikarstva postaju sve rafiniranijei. Moderni ornament zasniva se na pažljivom proučavanju stvarnih oblika flore i veštoj interpretaciji jarkih boja. Godine 2013. petrikivsko slikarstvo uvršteno je na Uneskovu listu nematerijalnog kulturnog nasleđa čovečanstva.[5]
Karakteristike[uredi | uredi izvor]
Glavna karakteristika ovih slika su motivi fliore i faune, naročito cvetnih motiva, zatim posebna tehnika poteza četkicom i tradicionalna bela pozadina (savremeni slikari često rade i na crnoj, zelenoj, crvenoj ili sivoj).[1] U narodnom verovanju ove slike štite ljude od tuge i zla. Cvetni motiv se tradicionalno sastoji od tri velika cveta u sredini, oko kojih su manji cvetovi, pupoljci, lišće i stabljike.[5] Motivi bogati simbolikom: petao označava vatru i duhovno buđenje, ptice predstavljaju svetlost, harmoniju i sreću i td.[3]
Glavni elementi[uredi | uredi izvor]
Najjednostavniji i najčešći element petrikivske slike je semenka. Element je tako nazvan jer podseća na semenku jabuke ili kruške, odnosno na kapljicu. Uz pomoć samo ovog elementa može se nacrtati razno cveće, lišće, ptice, pejzaž i drugo. Semenke na jednoj slici mogu biti raznih veličina, ali kada se od njih stvaraju simetrični motivi važno je da budu iste i na jednakoj udaljenosti jedna od druge.
Za formiranje semenke koriste se mekane četkice za akvarel sa tankim vrhom. Boja treba da bude dovoljno gusta da potez ispadne izražajan sa dobro definisanom konturom. Crta se tako što se tankim vrhom četkice dodirne podloga, a zatim se spusti i široki deo. Za duža zrna četkica se lagano povlači preko podloge nekoliko milimetara i tek onda se spusti širi deo. Za veće semenke koriste se veće četkice. Mogu biti prave ili zakrivljene – zakrivljeno seme, zavisno od oblika koji se želi dobiti njihovim kombinovanjem. Crtanjem semenki jedne pored drugih dobijaju se različiti složeni oblici, od cvetova, lišća i grančica do životinja, pejzaža pa i ljudskih figura. Mnogi elementi petrikivske slike mogu se slikati i bez četkice – samo prstom. Za izradu slike može se prvo napraviti skica, ali iskusni umetnici rade bez olovke, direktno bojom, imajte na umu celu sliku.[6]
Najpopularniji kod iskusnih majstora je prelazni potez, kada se cela četkica umoči u glavnu boju, a njen vrh u drugu boju ili nijansu. Nakon poteza takvom četkicom dobia se lep prelaz iz jedne boje u drugu.
Kod izrade ovih slika koriste se uglavnom primarne boje. Mešaju se vrlo retko, najčešće samo da bi se dobila svetlija ili tamnija nijansa odabrane boje.[6]
Savremeni umetnici koji koriste ovu tehniku za izradu svojih slika koriste različite podloge: papir, metal, staklo, keramiku i drvo.[7]
Motivi[uredi | uredi izvor]
- Floralni elementi su najčešći motivi na petrikivskim slikama. Neki od motiva su cveće, lišće, bobice, olistale grančice, klasovi žita i drugi. Slikaju se živim bojama.
- Ptice zauzimaju važno mesto u motivima petrikivskih slika. Paunovi, petlovi, kukavice i druge ptice su živih boja i po pravilu zauzimaju centralno mesto u kompoziciji.
- Pejzaži su takođe česti motivi ovih slika. Mnogi majstori petrikivskog slikarstva vrlo su zanimljivi i uspešni u slikanju pejzaža na kojima prikazuju drveće, grmlje, cveće, kuće, ljude, nebo, oblake na nebu, životinje, ptice itd.
- Ljudi su još jedan od motiva petrikivskog slikarstva. Figure ljudi uglavnom su postavljene u statičkoj dinamici. Likovi su prikazani u profilu ili an fas. Tako, na primer, na slikama Nadije Bilokine figure žena postavljene su u profilu. Vrlo su mirne i monumentalne, gotovo zaleđene i podsećaju na ljudske figure na egipatskim crtežima. Nasuprot njihovoj statičnosti, pozadina koju čine različiti elementi iz prirode odiše unutrašnjim pokretom.
Kompozicija slika uglavnom prati isti princip - valovita linija duž koje se nalaze elementi slike. Kružne kompozicije se koriste kod oslikavanja ukrasnih tanjira, kutija i drugih predmeta. Posebnost ovih slika je u tome što senj motivi kombinuju tako da se izbegavaju prave linije. Glavni elementi postavljaju se u središte buduće slike, a ostali se postavljaju okolo, čime se kompozicija dopunjuje od sredine prema ivici u jedinstvenu celinu. Elementi se postavljaju tako da prate zakrivljene oblike već naslikanih kao da teku oko njih.[6]
-
Cvetovi kao motiv na kutiji za nakit -
Floralna kopozicija na vazni -
Kružna kompozicija na ukrasnom tanjiru -
Paun kao centralni motiv kompozicije
Primena[uredi | uredi izvor]
Petrikivski motivi mogu se naći širom Ukrajine, kako na prepoznatljivim suvenirima, tako i na različitim upotrebnim predmetima, uskršnjim jajima, sve do fasada.[6] Ime „Petrikivka” je brendirano i postalo je zaštitni znak ove umetnosti, a motivi su postali simbol Ukrajine, našavši svoje mesto i na poštanskim markama.
Petrikivsko slikarstvo danas[uredi | uredi izvor]
U ovu narodnu umetničku tradiciju posebno su uključene žene svih uzrasta. U svakoj porodici bar jedna žena slika, što petrikivsko dekorativno slikarstvo čini sastavnim delom svakodnevnog života zajednice. Slikarska tradicije i simbolika ornamentalnih elemenata prenose se, obnavljaju i unapređuju kroz generacije.
Nekada je u selu Petrikivka postojala fabrika sa više od devedeset radnika u kojoj su radile dve radionice. U okviru fabrike otvoren je i muzej. Fabrika ne radi decenijama, ali je početkom 90-ih u selu otvoren umetnički centar „Petrikovka” koji sarađuje sa 40-ak slikara. U centru se nalazi i stalna izložbena postavka, a organizuju se i slikarske radionice za decu i odrasle.[6]
Lokalne škole, na svim nivoima počevši od predškolskog uzrasta, podučavaju osnove petrikovskog dekorativnog slikarstva i sva deca imaju priliku da ga uče. Ova tradicija dekorativne i primenjene umetnosti doprinosi obnovi istorijskog i duhovnog pamćenja i definiše identitet čitave zajednice.[3]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v „Iložba na petrikivskoto slikarstvo: Dela od Galina Nazarenko pred makedonskata publika”. Republika online. 6. 6. 2019. Arhivirano iz originala 08. 06. 2019. g. Pristupljeno 9. 3. 2022.
- ^ „Petrikivsko slikarstvo”. Hrvatski fokus. 13. 1. 2016. Pristupljeno 8. 3. 2022.
- ^ a b v „Petrykivka decorative painting as a phenomenon of the Ukrainian ornamental folk art”. Intangible cultural heritage. UNESCO. Pristupljeno 8. 3. 2022.
- ^ „Antropologija: cveće i njihova jedinstvena značenja u ruskoj kulturi”. yoair.com. Pristupljeno 9. 3. 2022.[mrtva veza]
- ^ a b „Kratka istorija slikarstva petrikivka”. worldtourismgroup. Pristupljeno 8. 3. 2022.[mrtva veza]
- ^ a b v g d „Glavni elementi petrikovskog slikarstva za djecu. Enciklopedija tehnologija i tehnika. Dekorativna slika "Buket cvijeća"”. iia-rf.ru - Portal rukotvorina. Pristupljeno 10. 3. 2022.
- ^ „Enciklopedія tehnologій і metodik - petrikіvsьkiй rozpis (Petrikіvka)”. koshachek (na jeziku: ukrajinski). Pristupljeno 10. 3. 2022.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- „Posjet ukrajinskoj izložbi”. Osnovna škola "Slava Raškaj" Ozalj. 16. 12. 2015. Pristupljeno 9. 3. 2022.
- „Iložba na petrikivskoto slikarstvo vo Muzej na Republika Severna Makedonija”. Ekran. 6. 6. 2019. Pristupljeno 9. 3. 2022.[mrtva veza]
| Normativna kontrola: Državne |
|---|