Pirej

Pirej Πειραιάς
Pirejska marina, Mikrolimano
Administrativni podaci
Država	Grčka
Periferija	Atika
Okrug	Pirej
Stanovništvo
Stanovništvo	‍
— 2011.	163.688
— gustina	15.065,62 st./km2
Geografske karakteristike
Koordinate	37° 56′ 35″ S; 23° 38′ 49″ I
Vremenska zona	UTC+2 (EET), leti UTC+3 (EEST)
Aps. visina	0-7 m
Površina	10.865 km2
Pirej Pirej na karti Grčke
Poštanski broj	185 xx
Registarska oznaka	Ζ

Pirej (grč. Πειραιάς, lat. Piraeus) grad je u Grčkoj i upravno središte okruga Pirej, u okviru Periferije Atike. Naselje je sastavni deo tzv. „Velike Atine“, sa njom fizički spojeno, a udaljeno svega 8 kilometara od njenog središta.

Pirej je poznat kao glavna luka Grčke i grada Atine. Po broju putnika (19 miliona godišnje, najviše turista) to je najuposlenija putnička luka u celoj Evropi.

Poreklo naziva

Naziv „Pirej“ na grčkom označava prolaz preko klanca ili kanala. Ovo je u vezi sa praistorijskim jezgrom Pireja, smeštenim na malom poluostrvu povezanim uskim zemljouzom sa kopnom.

Prirodni uslovi

Pirej i Atina - Snimak iz svemira

Luka u Pireju

Pirejski Sabor, Crkva Sv. Dionisija

Grad Pirej se nalazi u zapadnom delu grčkog poluostrva i istorijske pokrajine Atika. Grad je smešten na obali Saronskog zaliva. U pozadini se nalaze brda, na kojima je smeštena sama Atina. Duž pirejske obale smeštena su tri manja prirodna zaliva, koja su bila jezgro obrazovanja luke još od antičkog vremena.

Klima u Pireju je sredozemna, sa žarkim i dugim letima i blagim i kišovitim zimama.

Istorija

Prvi materijalni ostaci života na mestu Pireja vežu se za 2600. godinu p. n. e. Ovo poluostrvo je utvrđeno početkom vremena stare Grčke. U 6. veku p. n. e. Pirej osvajaju Atinjani pod vođstvo Hipije i tad Pirej, kao luka sa dubokim gazom, postaje glavno sidrište obližnje Atine. Međutim, Pirej je zadržao status nezavisnog gradskog naselja tokom budućeg razdoblja. 493. p. n. e. Pirej je ponovo utvrđen posle napada Persijanaca u Grčko-persijskim ratovima, što je bilo bitno u pobedi kod Salamine. 460. p. n. e. Pirej je utvrđenom vezom spojen sa Atinom. Međutim, propašću Atine tokom Peloponeskog rata Pirej gubi značaj glavne luke u Grčkoj u korist Rodosa. U 2. veku p. n. e. Pirej preuzimaju Rimljani, koji ruše sve zidine.

Potpuna propast Pireja pada posle upada Gota, tako da u predstojećem vizantijskom razdoblju postaje luka najnižeg ranga, udaljena od prestonice Carigrada. Čak i naselje gubi drevni naziv, pa ga 1318. godine, posle osvajanja od strane Krstaša, naziva nazivom „Porto Leone“. 1456. godine Pirej pada pod vlast Turaka i naselje postaje malo selo mesnih ribara.

Posle uspostavljanja savremene grčke države 1830. godine, grad je brzo napredovao zahvaljujući uspostavljanju obližnje Atine kao nove prestonice. 1835. godine Pirej je postao opština, ubrzo je započeta izgradnja savremene luke, da bi 1869. godine povezan železnicom sa Atinom. Ovo je bilo praćeno velikom izgradnjom građevina (upravnih, kulturnih, industrijskih). Posle Grčko-turskog rata mesno stanovništvo je udvojeno dolaskom brojnih Grka prebeglica iz Male Azije. Tda je Pirej dosegao 250.000 stanovnika, ali je brz rast naselja napravio mnogo teškoća ("getoizacija"). Novo razaranje desilo se u toku Drugog svetskog rata, ali su se tokom sledećih decenija luka i grad obnovili.

Stanovništvo

Demografija

2011.
163.688

Palini danas ima oko 180 hiljada stanovnika u gradu, a čak 466 hiljada sa prigradskim naseljima. Stanovništvo su uglavnom etnički Grci, mada se poslednjih decenija doselilo i mnogo stranaca. Na poslednja tri popisa broj stanovnika se kretao na sledeći način:

Godina popisa	Stanovništvo	Promena	Gustina naseljenosti -->
1981	196.389	-	18.075
1991	182.671	- 13.718	16.813
2001	175.697	- 6.974	16.171

Pirej je kao cela oblast „Velike Atine“ poznat po velikoj gustini naseljenosti, ali se ona poslednjih godina smanjuje seljenjem stanovništva u dalja predgrađa. To je izazvano velikim zagađenjem, gužvom i niskim komforom.

Privreda

Pirej je poznat kao najvažnija luka Grčke, ali je i jedna od najvažnijih u celoj Evropi. Po broju putnika (19 miliona godišnje) to je najuposlenija evropska putnička luka. Najbrojniji korisnici su turisti na relaciji Atina (aerodrom) - grčka ostrva. Tome pomaže umreženost Pireja u gradsku saobraćajnu mrežu Atine.

Grad je i značajno upravno i kulturno-obrazovno središte. Ti se nalaze sedišta većine grčkih pomorskih i brodarskih preduzeća. Nekadašnje brodogradilište nema više onakav značaj kao pre zbog ograničenog prostora.

Spoljašnje veze

• Zvanični veb-sajt