Plantaža
Plantaža je danas obično velika površina poljoprivrednog zemljišta na kojoj se uzgaja neka monokultura. Plantaže su se nekad vezivale za tropske i suptropske krajeve na kojima se uzgajao duvan, pamuk, kafa, šećerna trska ili tropska drva. [1] [2] Reč plantaža je u srpski došla od engleske reči plantation, a ona je u engleski došla iz latinskog od glagola plantare = saditi. [3] Ta se reč oko 1610. upotrebljavala za osnivanje kolonije u novoj zemlji[4], a kao imenica za veliku poljoprivrednu farmu na kojoj se uzgaja duvan ili pamuk prvi put 1706.[4] Španci su za istu stvar upotrebljavili reč hacienda. [4]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Plantaže su se počele pojavljivati od 18. veka, i to u evropskim kolonijama u Americi i Africi.[2] One su u suštini bile nova (stara) roba - vrlo slfundijama. Kako su velike latifundije tražile puno jeftinog robovskog rada, da bi bile ekonomične, tako su i plantaže počivale na robovskom radu[2], i bile najveći kupac robova. U ta vremena vrlo se malo roba isplatilo prevoziti u Evropu - osim začina i retkih dragocenih roba (zlato, drago kamenje, slonovača) prva kultura koja je doživela komercijalni uspeh bila je šećerna trska, koja se počela intezivno uzgajati na velikim površinama po španskim karipskim kolonijama.
Prva severnoamerička kultura koju se isplatilo eksportirati u Evropi bio je duvan, ali on je tražio veliku količinu ruku za berbu i dalju obradu - tako su nastale velike plantaže po južnim američkim državama. One su bile samostalne ekonomske jedinice sposobne da se same o sebi brinu[2], zahvaljujući brojnim robovima koji su živeli u krajnje jadnim uslovima. Nakon duvana otpočela je sadnja pamuka, riže, čaja i drugih kultura koje bi se pokazale ekonomski isplativima. Plantaže su nicale i po Brazilu, Africi i po svim delovima sveta gde su se evropski kolonisti uspeli dočepati velikih količina zemlje. One su uvek bile specijalizovane za samo jednu do dve kulture.
Nakon američkog građanskog rata i ukidanja ropstva, nestalo je velikih klasičnih plantaža po američkom jugu, dobar deo njih podeljen je na brojne manje farme, ali su neke nastavile raditi tako da su bivšim robovima dali zemlju u napolicu[2], pa je njihova eksploatacija nastavljena u drugom obliku. Velike plantaže zadržale su se do današnjeg dana, po čitavom svetu, iako ne u istom obliku - danas se za njihovo održavanje koristi mnogo manje radne snage - (većinom su to plaćeni radnici) iako se i danas kad treba puno jeftinog ljudskog rada kao kod berbe, koriste privremeni radnici imigranti, koji često rade ilegalno, bez ikakvih prava, pa to po mnogočemu podseća na ropstvo.
Danas plantaže postoje po čitavom svetu, kao ekonomičan način proizvodnje banana, ananasa, kikirikija, kafe, čaja, pamuka, paradajza, jabuka i brojnih drugih poljoprivrednih kultura.
Plantaže po jugoslovenskim prostorima[uredi | uredi izvor]
Prve plantaže u našim krajevima bile su veliki zasadi mandarina i narandža po crnogorskom primorju i neretvljanskoj dolini, podignuti krajem 1950-ih. [5] Nakon njih na isti način građeni su veliki vinogradi (Umag, Voloder, Popovo polje, Kutjevo, Negotino, Kavadarci, Kosovo polje), kasnije se tako počelo uzgajati jabuke, masline i brojne druge kulture.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Definition of plantation | Dictionary.com”. www.dictionary.com (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2019-10-05.
- ^ a b v g d „Plantation | agriculture”. Encyclopedia Britannica (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2019-10-05.
- ^ „Definition of plantation”. www.allwords.com (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2019-10-05.
- ^ a b v „plantation | Search Online Etymology Dictionary”. www.etymonline.com. Pristupljeno 2019-10-05.
- ^ „Počeci sadnje i razvoj uzgoja mandarina”. Agroklub.com (na jeziku: hrvatski). Pristupljeno 2019-10-05.
| Državne | |
|---|---|
| Ostale | |
