Poledica

S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Poledica
Znak upozorenja za zaleđeni trotoar u Kvebeku, Kanada

Poledica je vrsta niske padavine koja se javlja tokom zime. Nastaje kada sitne prehlađene kapi vode, padaju na tlo ili predmete čija je temperatura ispod 0 °C. Tom prilikom one se odmah smrzavaju i stvara se tanka ledena kora. Poledica stvara velike probleme na putevima širom sveta jer otežava i često potpuno onemogućava odvijanje normalnog saobraćaja.

Definicije[uredi | uredi izvor]

Izraz „crni led“ u Sjedinjenim Državama Nacionalna meteorološka služba definiše kao „neravnomeran led na putevima ili drugim saobraćajnim površinama koji se ne može lako videti. Često je proziran (ne beo) sa crnom površinom puta vidljivom ispod. On je najrasprostranjeniji tokom ranih jutarnjih sati, posebno nakon što otapanje snega na kolovozima ima šansu da se ponovo zamrzne preko noći kada temperatura padne ispod nule. Crni led se takođe može formirati kada su kolovozi klizavi od kiše i temperature padnu ispod nule preko noći."[1]

Definicije crnog leda Svetske meteorološke organizacije su:[2][3]

  • Popularna alternativa za termin „glazura”. Tanak sloj leda, relativno tamnog izgleda, može da se formira kada slaba kiša ili kiša padne na površinu puta koja je na temperaturi ispod 0 °C ili, alternativno, kada se voda koja je već na površini puta naknadno zamrzne kada njena temperatura padne ispod tačka mržnjenja. Takođe se može formirati kada se prehlađene kapljice magle presretnu sa zgradama, ogradama i vegetacijom.
  • Tanak, novi led na neslanoj ili slanoj vodi, koji izgleda tamne boje zbog svoje providnosti, što je rezultat njegove stubaste strukture zrna. Na jezerima, crni led je takođe obično prekriven belim ledom formiranim od ponovo zamrznutog snega ili bljuzgavice.
  • Pomorski izraz za strašni oblik zaleđivanja, koji je ponekad dovoljno težak da prevrne mali brod.

Formiranje[uredi | uredi izvor]

Na putevima i trotoarima[uredi | uredi izvor]

Rečnik meteorologije Američkog meteorološkog društva uključuje definiciju crnog leda kao „tanak sloj leda, relativno tamnog izgleda, [koji] se može formirati kada slaba kiša ili kiša padne na površinu puta koja je na temperaturi ispod 0 °C (32 °F).”[4]] Pošto predstavlja samo tanku akumulaciju, crni led je veoma providan i stoga ga je teško videti u poređenju sa snegom, smrznutom bljuzgavicom ili debljim slojevima leda. Pored toga, često je isprepleten sa mokrim kolovozom, koji je po izgledu skoro identičan. Ovo stanje čini vožnju vozilom, vožnju biciklom ili hodanje po pogođenim površinama izuzetno opasnim. Odleđivanje solju (natrijum hlorid) je efikasno do temperatura od oko −18 °C (0 °F). Druga jedinjenja, kao što su magnezijum hlorid ili kalcijum hlorid, korišćena su za ekstremno niske temperature jer je depresija tačke smrzavanja njihovih rastvora niža.

Na niskim temperaturama (ispod −18 °C [0 °F]), crni led može da se formira na kolovozima kada se vlaga iz izduvnih gasova automobila, kao što su motocikli i automobili, kondenzuje na površini puta.[5] Takvi uslovi su izazvali višestruke nesreće u Minesoti kada su temperature pale ispod −18 °C (0 °F) tokom dužeg vremenskog perioda sredinom decembra 2008. godine.[6] Neefikasnost soli pri topljenju leda na ovim temperaturama otežava problem. Crni led može da se formira čak i kada je temperatura okoline nekoliko stepeni iznad tačke smrzavanja vode od 0 °C (32 °F), ako se vazduh naglo zagreje nakon dužeg hladnog perioda dok površina kolovoza ostaje znatno ispod temperatura tačke smrzavanja, 32 stepena Farenhajta.

Dana 1. decembra 2013, gust saobraćaj posle Dana zahvalnosti naišao je na crni led na autoputu I-290 u zapadnom pravcu u Vusteru, Masačusets. Došlo je do lančane reakcije serijom sudara, u kojima su učestvovale tri poluprikolična kamiona i preko 60 drugih vozila. Led se iznenada formirao na dugoj padini, iznenađujući vozače koji su dolazili preko vrha brda, i koji nisu mogli da vide slupana vozila ispred sebe sve dok nije bilo prekasno da se zaustave na klizavom kolovozu.[7]

Dana 11. februara 2021, zaleđivanje u Dalasu i Fort Vortu u Teksasu doprinelo je sudaru na I-35W koji su vlasti nazvali „događajem masovnih žrtava“. Preko 100 automobila je bilo uključeno u gomilanje, i prijavljeno je više smrtnih slučajeva.[8]

Na mostovima[uredi | uredi izvor]

Znak upozorenja za most na američkom autoputu

Mostovi i nadvožnjaci mogu biti posebno opasni. Crni led se prvo formira na mostovima i nadvožnjacima jer vazduh može da cirkuliše i iznad i ispod površine uzdignutog kolovoza kada temperatura okoline padne, što dovodi do bržeg pada temperature kolovoza mosta.[9] U Sjedinjenim Državama, znaci upozorenja na putevima sa savetodavnom oznakom Most može biti zaleđen ukazuju na potencijalno opasne puteve iznad mostovskih konstrukcija.

Slični putokazi postoje širom Kanade, ali upozorenja se ponekad pojavljuju bez reči u skladu sa dvojezičnim zahtevima. Kanadski znak prikazuje vozilo sa tragovima proklizavanja i pahuljama snega. Zvanični i neotkriveni opis istog znaka je definisan kao „Klizav pločnik kada je mokar“.[10]

Studija slučaja u Minesoti[uredi | uredi izvor]

bridge painted green seen from the Mississippi bank
I-35W Most na reci Misisipi gledan odozdo 2006

Most I-35W na reci Misisipi u Mineapolisu, Minesota, bio je dobro poznat po svom crnom ledu pre nego što se 2007. srušio u reku Misisipi. To je izazvalo nekoliko nagomilavanja tokom njegovog 40-godišnjeg veka postojanja. Dana 19. decembra 1985. temperatura je dostigla −34 °C (−29 °F). Automobili koji su prelazili most nailazili su na crni led, a na mostu na severnoj strani bila je ogromna gomila slupanih vozila. U februaru i decembru 1996. godine, most je identifikovan kao pojedinačno najopasnije mesto za hladno vreme u lokalnom sistemu autoputeva, zbog tankog sloja crnog leda koji skoro da nema trenja a koji se redovno formirao kada su temperature padale ispod nule. Blizina mosta vodopadu Svetog Antonija značajno je doprinela problemu zaleđivanja, a mesto je bilo poznato po čestim proklizavanjima i sudarima.[11][12]

Do januara 1999. godine, Mn/DOT je počeo da testira rastvore magnezijum hlorida i mešavine magnezijum hlorida i nusproizvoda prerade kukuruza kako bi utvrdio da li će bilo koji od njih umanjith prisustvo crnog leda koji se pojavljiovao na mostu tokom zimskih meseci.[13] U oktobru 1999. godine, država je ugradila mlaznice koje se aktiviraju padom temperature u palubu mosta da bi poprskale most rastvorom kalijum acetata, kako bi se površina kolovoza održala bez zimskog crnog leda.[14][15] Sistem je počeo sa radom 2000. godine.[16][17]

Na vodi[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Kongelacioni led
Crni led na kanalu u Holandiji

Kada je temperatura ispod nule i vetar je miran, na primer pod visokim atmosferskim pritiskom noću u jesen, tanak sloj leda će se formirati iznad otvorene vode jezera. Ako je dubina vodenog tela dovoljno velika, njegova boja je crna i može se videti kroz led, te se stoga i zove crni led.

Led se takođe može formirati prskanjem morske vode i smrzavanjem vodene pare pri kontaktu sa nadvodnom strukturom plovila kada je temperatura dovoljno niska. Led formiran na ovaj način poznat je kao rajm.[18] Kako formiranje napreduje, težina iznad ploče se povećava i može na kraju dovesti do prevrtanja. Štaviše, kameni led može da ometa pravilno funkcionisanje važnih navigacionih instrumenata na brodu, kao što su radari ili radio instalacije. Koriste se različite strategije za uklanjanje takvog leda: odsecanje leda ili čak upotreba vatrogasnih creva u pokušaju da se ukloni led.

U planinama[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Gololed

Crni led predstavlja značajnu opasnost za penjače i skramblere. Hladno vreme je uobičajeno na velikim nadmorskim visinama, a crni led se brzo formira na površinama stena. Gubitak vučne sile je iznenadan i neočekivan kao na trotoaru ili putu, ali može biti opasan ako je stena na izloženom položaju sa padom ispod. Cepin i dereze su neophodno potrebni u takvim okolnostima, jer će pomoći da se spreči pad, a uže za osiguranje će pomoći da se zaustavi pad.

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ National Weather Service. „Ice Storms”. Pristupljeno 13. 2. 2021. 
  2. ^ International Cloud Atlas (WMO-No. 407), online edition. „Black Ice”. UNTERM. Pristupljeno 14. 2. 2021. 
  3. ^ International Meteorological Vocabulary, WMO - No. 182. „Black Ice”. UNTERM. Pristupljeno 14. 2. 2021. 
  4. ^ „AMS Glossary: Black ice”. Amsglossary.allenpress.com. Pristupljeno 28. 11. 2013. 
  5. ^ „Is there really such a thing as black ice?”. Pristupljeno 22. 12. 2008. 
  6. ^ „Black ice causes treacherous driving conditions in metro”. Pristupljeno 6. 7. 2022. 
  7. ^ Abel, David (2. 12. 2013). „On busy travel day, black ice led to massive pileup in Worcester”. Boston Globe. Pristupljeno 3. 12. 2013. 
  8. ^ Rachel Treisman (11. 2. 2021). „At least 5 people dead after Texas Interstate Crash involving at least 75 vehicles.”. Pristupljeno 11. 2. 2021. 
  9. ^ Jeffrey Selingo (13. 12. 2001), „How it works: Black ice”, The New York Times 
  10. ^ „Driver's Handbook”. Pristupljeno 23. 12. 2016. 
  11. ^ Blake, Laurie. (February 3, 1996) Star Tribune February deep freeze. Black ice makes I-35W bridge treacherous. Section: news; Page 10A.
  12. ^ von Sternberg, Bob. (December 27, 1996) Star Tribune Minnesota is one big deep freeze. What is the sound of a cold record shattering? It's the sound of silence from dead motors, of crumpling metal on icy roads, of resigned grumbling. But take heart — it will warm up. Section News; page 1A.
  13. ^ Blake, Laurie. (January 21, 1999) Star Tribune State hopes to speed up north-metro lane project. But it clashes with Met Council over whether addition to interstate should be for car pools. Section news; Page 2B.
  14. ^ Blake, Laurie. (October 19, 1999) Star Tribune I-35W bridge getting de-icer system. Unit will target ice before it can form. Section news; Page 1A.
  15. ^ „I-35W & Mississippi River Bridge Anti-Icing Project” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 5. 10. 2011. g. 
  16. ^ Blake, Laurie. (January 13, 2000) Star Tribune Met Council will survey our citizens' travel habits. Study will include trip numbers and times, speed of drivers and waits at ramp meters. Section news; Page 2B.
  17. ^ Blake, Laurie. (February 3, 2000) Star Tribune Richfield may face traffic challenges; How will I-494 accommodate Best Buy's 5,000 commuters? Section news, page 2B.
  18. ^ National Weather Service. „Rime ice”. NOAA. Pristupljeno 28. 11. 2013. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Poledica na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Поледица&oldid=27556925”