Politički status Gibraltara
Gibraltar, britanska prekomorska teritorija na krajnjem jugu Iberije, subjekat je formalnih zahteva za reintegraciju u okvir Španije koja ovo područje smatra kolonijom. Velika Britanija je ovu teritoriju okupirala 1704. godine u periodu rata za špansko nasleđe (1701–1714). Španska monarhija je 1713. godine permanentno predala teritoriju pod britansku upravu kroz paragraf X Sporazuma u Utrehtu pri čemu se ova odredba odnosila na nešto užu teritoriju od današnjeg teritorija Gibraltara. Španija je u predstojećem periodu pokušala ponovo da osvoji Gibraltar vodeći opsade 1727. i u periodu od 1779. do 1783. godine. Britanski suverenitet nad Gibraltarom potvrđen je kroz ugovore u Sevilji 1729. i Parizu 1783. godine. Pozicija Ujedinjenih nacija po pitanju političkog statusa Gibraltara definisana je time što se teritorija još od 1946. godine nalazi na listi teritorija bez samourpavnog statusa i kao takva spada u grupu teritorija u kojima postoji obaveza da se provede proces dekolonizacije.
Povratak Gibraltara pod špansku vlast postao je službeni cilj vladine politike za vreme vladavine diktatorskog režima Franciska Franka, a zadržale su ga i vlasti kroz i nakon perioda demokratske tranzicije zemlje. Stanovništvo Gibraltara u velikoj meri odbacuje zahteve Španije pa na teritoriji ne postoji niti jedna politička partija koja bi podržavala ideju ujedinjenja sa Španijom. Britanske vlasti su vremenom prenele deo svojih ovlašćenja na lokalnu Vladu Gibraltara koju biraju stanovnici teritorija koji imaju britansko državljanstvo. Na referendumu o podeljenom suverenitetu iz 2002. godine koji je jednostrano organizovala Vlada Gibraltara nakon postizanja inicijalnog međidržavnog sporazima o podeli suvereniteta, čak 98.97% gađana Gibraltara glasovalo je protiv podele suvereniteta sa Španijom i uz izlaznost od 87.9%. Britanske vlasti od tada odbijaju pregovore o suverenitetu nad ovim teritorijem koji kao stranu u pregovorima ne bi uzimali i eksplicitno izraženu volju stanovnika teritorija.
Poslanici u lokalnom parlamentu Gibraltara su 2000. godine potpisali deklaraciju jedinstva u kojoj se istakli da narod Gibraltara nikada neće da pristane na kompromis, predaju ili trgovinu sa suverenitetom ili svojim pravom na samoopredeljenje kao i da Gibraltar želi konstruktivne evropske odnose sa Španijom. Deklaracija je istakla i kako Gibraltar pripada narodu Gibraltara i da niti Španija niti Britanija to pravo ne mogu da dovode u pitanje[1] Status Gibraltara i kontrole granica ponovo su postale važno političko pitanje nakon što su građani Ujedinjenog Kraljevstva 2016. godine glasovali za izlazak iz Evropske unije. Velika većina stanovnika Gibraltara je na referendumu glasovala za ostanak u EU, a teritorija je isključena iz sporazuma EU i UK uz odluku da se do postizanja posebnog sporazuma za Gibraltar na ovo poluostrvo primenjuju neformalni dogovori.[2]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ „Political development”. Pristupljeno 21. 11. 2022.
- ^ „Poseban status: Gibraltar postao britanski grad sa zakašnjenjem od 180 godina”. 29. august 2022. Pristupljeno 21. 11. 2022. Proverite vrednost paramet(a)ra za datum:
|date=(pomoć)