Портал:Biologija/Biografija
Izabrane biografije [uredi izvor]
Januar[uredi izvor]
Gregor Mendel (1822 — 1884) je bio češki sveštenik, biolog, botaničar i matematičar koji se smatra začetnikom klasične genetike. Diplomirao je matematiku 1850. godine na Filozofskom fakultetu Univerziteta u Olomoucu i pokušao da se upiše na prirodne nauke (biologiju), ali nije položio prijemni ispit. Bez obzira na to, postao je poznat upravo u toj nauci, a znanje matematike mu je u tome pomoglo. Vrlo uspešno je povezao ove dve nauke i stvorio, i ne znajući da je to uradio, novu naučnu disciplinu — genetiku.
Eksperimente na baštenskom grašku započinje 1856. godine, da bi 1865. rezultate tih eksperimenata saopštio na zasedanju Prirodno-istorijskog naučnog društva u Brnu. Sledeće godine objavio je rad Eksperimenti sa biljnim hibridima (Experiments with Plant Hybrids) u zborniku društva. Kopiju svog rada šalje tadašnjem poznatom austrijskom botaničaru Negeliju, koji ne prepoznaje genijalnost i značaj ovog rada, pa Mendel, što iz razočarenja, a što i pritisnut obavezama samostanskog starešine, prestaje sa svojim eksperimentima.
Februar[uredi izvor]
Lin Margulis (rođena 1938) je biolog i profesor na državnom Univerzitetu Masačusets u gradu Amherst (University of Massachusetts, Amherst). Diplomirala je na Univerzitetu Čikago, a titulu doktora nauka dobila 1963. godine na Univerzitetu Kalifornija u Berkliju. 1966. godine, kao mlad član fakulteta Bostonskog univerziteta napisala je važan teorijski naučni rad „Poreklo eukatriotskih ćelija koje se dele mitozom".
Lin Margulis je najpoznatija po tome, što je 1981. godine predložila novu, endosimbiotsku teoriju, o postanku pojedinih eukariotskih organela od prokariotskih ćelija. Bila je prva supruga astronoma Karla Sagana; sa kćerkom iz tog braka, Dorion Sagan, Lin Margulis danas naučno sarađuje i zajednički objavljuje naučne radove.
Mart[uredi izvor]
Ernst Hekel (nem. Ernst Heinrich Philip Haeckel; 1834—1919) je bio nemački biolog, prirodnjak, filozof, fizičar, profesor i umetnik. Hekel je bio profesor zoologije na Univerzitetu u Jeni. Poznat je kao osnivač ekologije, nauke koju je definisao kao ekonomiju prirode, istraživanje totalnih odnosa organizama prema organskoj i neorganskoj okolini i kao učenje o kompleksnim međuodnosima. Bio je i veliki popularizator teorije evolucije.
U biološku nauku je uveo brojne termine, koje danas smatramo svakodnevnim: filogenija, ekologija, heterohronija, protisti, filum.
April[uredi izvor]
Alfred Edmund Brem (nem. Alfred Edmund Brehm; Rentendorf 2. februar 1829 - Rentendorf 11. novembar 1884) je bio nemački zoolog i pisac i sin ornitologa Kristijana Ludviga Brema. Preko naslova knjige Bremom život životinja (nem. Brehms Tierleben), njegovo prezime je postalo sinonim za popularnu zoološku literaturu.
Maj[uredi izvor]
Luj Paster (fr. Louis Pasteur; 27. decembar 1822 — 28. septembar 1895) bio je mikrobiolog i hemičar. Eksperimentalno je potvrdio da su bakterije izazivači bolesti. Pronašao je metodu za zaštitu namirnica poznatu kao pasterizacija. Postavio je osnove imunologije unapređenjem metoda vakcinacije i pronalaskom vakcine protiv besnila.
U oblasti stereohemije, otkrio je pojavu asimetrije kristala.
Jun[uredi izvor]
Čarls Robert Darvin (1809 - 1882) je bio britanski naučnik koji je postavio temelje moderne teorije evolucije po kojoj se svi životni oblici razvijaju putem prirodne selekcije.
Nakon završenih studija na Kembridžu 1831. Darvin se u svojoj dvadeset drugoj godini ukrcao na istraživački brod „Bigl" pridruživši se tako ekipi prirodnjaka na naučnom putovanju po svetu. U svojim geološkim opservacijama Darvin je bio najviše impresioniran posledicama delovanja prirodnih sila na Zemljinu površinu. U to doba većina geologa zastupala je teoriju kako su pojedine vrste životinjskog i biljnog sveta nastajale nezavisno jedna od druge, te da je svaka prošla kreacija uništena iznenadnom katastrofom, kao što je npr. zemljotres ili pucanje i uvijanje Zemljine kore. Nakon što se 1836. vratio u Englesku, Darvin u delu „Beleške o transmutaciji vrsta“ (engl. Notebooks on the Transmutation of Species) objavljuje svoje, za to vreme nove ideje o promenjivosti vrsta.
Darvinova teorija je u celosti objavljena 1859. godine pod naslovom O poreklu vrsta (engl. On the Origin of Species). Nazvana „knjigom koja je šokirala svet“, knjiga je rasprodana već prvog dana te je naknadno štampano još šest izdanja. Reakcija na Darvinovu knjigu bila je veoma brza...
Jul[uredi izvor]
Teodor Švan (nem. Theodor Schwann, 7. decembar 1810. − 11. januar, 1882) je nemački citolog, histolog, fiziolog i zoolog. Najveće zasluge Teodora Švana su zasnivanje ćelijske teorije i otkriće ćelija mijelinskog omotača nerava. Prema ćelijskoj teoriji sva tkiva i svi živi organizmi sastavljeni su iz ćelija. Ćelijska teorija je osnovno (fundamentalno) otkriće u biologiji.
Teodor Švan je bio profesor anatomije, fiziologije i embriologije na Lajdenskom i Liješkom univerzitetu, kao i član londonskog Kraljevskog društva, Francuske akademije nauka i Briselske akademije nauka.
Avgust[uredi izvor]
Ernst Majr (1904–2005), bio je jedan od vodećih evolucionih biologa 20. veka. U svom naučnom radu bavio se i taksonomijom, ornitologijom, istorijom nauke i prirodnjaštvom. Rad Ernsta Majra vodio je stvaranju savremene evolucione sinteze, u koju su upletene ideje genetike Gregora Mendela, teorije evolucije Čarlsa Darvina, savremenih sistematičara, kao i definisanju pojma vrste.
Septembar[uredi izvor]
Milutin Milanković (1879—1958) bio je inženjer, geofizičar, klimatolog i astronom. Osnivač je katedre za nebesku mehaniku na Univerzitetu u Beogradu i svetski uvažavan naučnik, poznat po teoriji ledenih doba, koja povezuje varijacije zemljine orbite i dugoročne klimatske promene. Ova teorija je poznata pod imenom Milankovićevi ciklusi.
Upravo je uspešnim objašnjenjem ciklusa klime na planeti Zemlji Milutin Milanković zadužio biološke nauke. Naime, pojedini od malih i masovnih izumiranja organizama na Zemlji objašnjeni su velikim promenama u klimi na koje organizmi nisu bili adaptirani. Smene jedne dominantne grupe organizama drugom, morfoloških i fizioloških osobina pojedinih organizama i brojne ekološke karakteristike faune i flore određenog geološkog razdoblja mogu se takođe objasniti Milankovićevim ciklusima.
Oktobar[uredi izvor]
Josif Pančić (5. april 1814 - 25. februar 1888) se rodio u bunjevačkoj porodici u selu Bribiru kao četvrto dete oca mu Pavla a matere Margarite. Prema predanju, Pančići su poreklom iz Hercegovine i od davnina su se doselili u selo Ugrine, koje se nalazi na severnim ograncima Velebita u sastavu opštine Bribir.
Josif Pančić bio je među prvim i najistaknutijim biolozima u Srbiji 19. veka.
Uglavnom se bavio botanikom - tokom svoga višegodišnjeg rada otkrio je 102 i opisao oko 2.500 biljnih vrsta, a objavio je više značajnih dela o flori Srbije. Godine 1855. Pančić je prvi put čuo da u Zapadnoj Srbiji postoji posebna vrsta četinara - omorika, koja je kasnije po njemu dobila ime Pančićeva omorika.
Novembar[uredi izvor]
Čarls Robert Darvin (1809 - 1882) je bio britanski naučnik koji je postavio temelje moderne teorije evolucije po kojoj se svi životni oblici razvijaju putem prirodne selekcije.
Nakon završenih studija na Kembridžu 1831. Darvin se u svojoj dvadeset drugoj godini ukrcao na istraživački brod „Bigl" pridruživši se tako ekipi prirodnjaka na naučnom putovanju po svetu. U svojim geološkim opservacijama Darvin je bio najviše impresioniran posledicama delovanja prirodnih sila na Zemljinu površinu. U to doba većina geologa zastupala je teoriju kako su pojedine vrste životinjskog i biljnog sveta nastajale nezavisno jedna od druge, te da je svaka prošla kreacija uništena iznenadnom katastrofom, kao što je npr. zemljotres ili pucanje i uvijanje Zemljine kore. Nakon što se 1836. vratio u Englesku, Darvin u delu „Beleške o transmutaciji vrsta“ (engl. Notebooks on the Transmutation of Species) objavljuje svoje, za to vreme nove ideje o promenjivosti vrsta.
Darvinova teorija je u celosti objavljena 1859. godine pod naslovom O poreklu vrsta (engl. On the Origin of Species). Nazvana „knjigom koja je šokirala svet“, knjiga je rasprodana već prvog dana te je naknadno štampano još šest izdanja. Reakcija na Darvinovu knjigu bila je veoma brza...
Decembar[uredi izvor]
Žak Iv Kusto (fr. Jacques-Yves Cousteau; 1910 — 1997) bio je francuski okeanograf, naučnik, izumitelj i avanturista. Njegova istraživanja velikog plavog inspirisala su mnoge ljude i ostavljala ih bez daha, a njegova inventivnost pomerila je granice ljudskih mogućnosti. Kroz svoje dokumentarce i knjige, Kusto je doprineo shvatanju okeana više nego bilo koja osoba u istoriji. Od 120 dokumentaraca koliko ih je ukupno snimio, najbitniji bio je „Podvodni svet Žaka Kustoa“, televizijska serija-dokumentarac, koja je počela sa emitovanjem krajem 60-ih godina 20. veka, i bila jedna od najpopularnijih serija toga toba.
Kako bi finansirao svoja putovanja producirao je mnoge filmove, od kojih su „Svet tišine“ (Le monde du silence, 1956.) i „Svet bez sunca“ (Le monde sans soleil, 1966.), dobili oskara za najbolje dokumentarce. Od knjiga koje je napisao najpoznatije su „Živo more“, „Delfini“ i „Svet okeana“. 1974. godine osniva Kustoovo društvo kako bi zaštitio okeanski svet. Kusto je nagrađen Medaljom slobode od strane Ronalda Regana 1985., a 1989. dobio je počasno članstvo na Francuskoj akademiji.