Портал:Istorija/Izabrani 2008.
Izabrani članci [uredi izvor]
01. nedelja[uredi izvor]
Crvena armija (rus. Красная Армия) je skraćeno ime za Crvenu armiju radnika i seljaka (rus. Рабоче-Крестьянская Красная Армия), oružanu snagu koju su stvorili boljševici tokom Ruskog građanskog rata 1918. Ova organizacija je postala vojska Sovjetskog Saveza nakon njegovog osnivanja 1922. Crvena boja u imenu se odnosi na boju krvi koju je prolila radnička klasa u svojoj borbi protiv kapitalizma. Iako je Crvena armija 1946. promenila ime u Sovjetska armija, ljudi sa zapada su i dalje koristili termin „Crvena armija“ i kasnije, na primer, tokom Hladnog rata.
...dalje...
02. nedelja[uredi izvor]
Spartakov ustanak, Gladijatorski ustanak ili Treći ustanak robova bio je ustanak robova koji se desio između 73. i 71. godine pre n. e. i poslednji u nizu neuspelih i međusobno nepovezanih ustanaka koje su dizali robovi protiv Rimske republike, poznat pod zajedničkim imenom Ustanci robova. Spartakov ustanak je bio jedini ustanak koji je direktno pretio Italiji i koji je bitno zabrinuo Rimljane zato što su ustanici u početku imali dosta uspeha u borbama s rimskom vojskom. Ustanak je na kraju ugušen zahvaljujući vojnim naporima jednog jedinog komandanta, Marka Licinija Krasa, ali su se posledice ovog ustanka još dugo nakon njegovog gušenja osećale u rimskoj politici.
Spartakov ustanak je imao velikog značaja na razvoj rimske istorije, uglavnom zbog efekta koji je imao na uspon dvojice vojskovođa, Pompeja i Krasa. Njih dvojica su iskoristili uspeh u gušenju ovog ustanka kako bi utvrdili svoje političke karijere. Zapretili su svojim legijama i time uspeli da izbore za senat koji su se održali 70. godine pre n. e. okrenu u svoju korist. Njihov rad kao konzula doprineo je potkopavanju rimskih političkih institucija što je kasnije dovelo do prelaska Rimske republike u Rimsko carstvo.
...dalje...
03. nedelja[uredi izvor]
Zalivski rat je sukob između Iraka i koalicionih snaga približno 30 država pod mandatom Ujedinjenih nacija i vođstvom Sjedinjenih Država.
Uvod u rat je bila iračka invazija Kuvajta 2. avgusta 1990. godine, prateći nedokazanu optužbu Iraka da Kuvajt nelegalno crpi naftu iz izvora duž iračke granice. Invazija je bila suočena sa trenutnim ekonomskim sankcijama protiv Iraka od strane Ujedinjenih nacija. Neprijateljstva su počela u januaru 1991, a je ishod bila odlučna pobeda koalicionih snaga, koje su isterale iračke snage iz Kuvajta sa minimalnim gubicima u ljudstvu. Kopnene i vazdušne bitke su vođene u Kuvajtu, Iraku i u graničnim delovima Saudijske Arabije. Rat se nije proširio izvan ovih teritorija, iako je Irak ispalio rakete na izraelske gradove.
...dalje...
04. nedelja[uredi izvor]
Rat Velike alijanse ili Devetogodišnji rat ili Rat Augzburškog saveza ili Rat za palatinsko nasleđe bio je veliki rat koji je izbio 1688. i trajao sve do 1697. uglavnom na evropskom kontinentu, međutim, takođe je zahvatio i sekundarne frontove u Irskoj (poznatiji kao Vilijamitski rat) i Severnoj Americi (poznatiji kao Rat kralja Vilijama).
Nakon potpisivanja Sporazuma u Najmegenu, kojim je završen Francusko-holandski rat (1672—1678) Francuska je pod Lujem XIV nameravala da osigura svoju hegemoniju u Evropi. Do osamdesetih godina 17. veka car Svetog rimskog carstva Leopold I dobio je zamah u ratu sa Turcima i ojačao je svoju poziciju u centralnoj Evropi. Leopold I je zajedno sa protestantskim kneževima Nemačke, Španijom i Švedskom stvorio odbrambeni Augzburški savez 9. jula 1686. da bi sprečili hegemoniju ojačane Francuske.
Vilijam III od Engleske je uspešno izvršio invaziju na Englesku i svrgnuo kralja Džejmsa II. Vilijam III od Engleske je od ranije bio holandski šef države. Kada je pored toga postao i kralj Engleske imao je moć da stvara savez protiv Francuske, čemu je dugo težio. Vilijam III od Engleske i Leopold I su 12. maja 1689. oformili Veliku alijansu sa ciljem da vrate Francusku u granice, koje su bile određene Vestfalskim mirom. Povod za rat je bila svađa oko nasledstva u Rajnskom palatinatu.
Rat Velike koalicije završen je bez pobednika potpisivanjem sporazuma u Rizviku 20. septembra 1697. Sporazum su tada potpisali Francuska, Holandija, Engleska i Španija. Leopold I je potpisao kasnije 30. oktobra 1697. Posle rata francuska je vojno ojačala na kopnu, a Engleska i Holandija na moru.
...dalje...
05. nedelja[uredi izvor]
Obrazovanje u srednjem veku pre svega se orijentisalo na praktične potrebe. Mada je bilo ljudi koji su voleli znanje radi njega samog, oni su bili retkost i često su osećali potrebu da traže izgovore za svoju intelektualnu radoznalost. Kada su Jovan iz Solzberija i njegove kolege humanisti s kraja 12. veka iz čiste radoznalosti čitali prelepu pagansku prozu obavezno su isticali kako im je osnovni cilj da poboljšaju svoj latinski kako bi bolje proučavali crkvena dela.
Osnovni cilj bio je da svaki čovek poseduje znanje neophodno za obavljanje svog posla. Ostala znanja su bila suvišna, a mogla su biti i opasna. Na primer Filip de Novar je nagovarao mlade plemkinje da uče da čitaju kako bi mogle bolje da se mole ali žestoko se protivio da uče da pišu kako ne bi mogle pisati ljubavna pisma.
Srednjovekovno obrazovanje ne može se opisati samo kroz akademske ustanove kao što su škole i univerziteti, jer su i domovi velikaša predstavljali mesta gde su mlađi plemići sticali viteško obrazovanje. Proizvođenje mladića u viteza formalno je označavalo kraj školovanja i dokaz da može da zauzme svoje mesto u društvu. Žene velikaša su nadgledale obrazovanje plemkinja i pripremale ih za brak. U gradovima, sistem šegrta koji su uspostavili esnafi igrao je sličnu ulogu. Šegrti su živeli u majstorovoj kući i učili zanat pod njegovim nadzorom. Šegrt je prolazio kroz svoju konačnu proveru znanja u izradi majstorskog dela. Formalnim prijemom u gildu u statusu majstora on je završavao svoje školovanje.
...dalje...
06. nedelja[uredi izvor]
Bitka kod rta Matapan je bila pomorska bitka Drugog svetskog rata koja se vodila kraj obale grčkog Peloponeza između 27. i 29. marta 1941. Kombinovane snage brodova britanske i australijske mornarice pod komandom britanskog admirala Endrua Kaningama presrele su i teško oštetile snage italijanske mornarice , pod komandom admirala Anđela Jakina.
...dalje...
07. nedelja[uredi izvor]
Opsada Beograda 1456. (mađ. Nándorfehérvári diadal, tur. Belgrad kuşatması) je drugi veliki napad Turaka na ovaj grad koji se desio između 4. i 22. jula. Nakon pada Carigrada, glavni protivnik Osmanlija na zapadu bila je Ugarska kraljevina. Sultan Mehmed II pokrenuo je veliku vojsku sa ciljem da osvoji Smederevo, prestonicu srpskog despota Đurđa Brankovića, i Beograd, najznačajnije ugarsko uporište na južnoj granici.
Veliku tursku silu nisu dočekale sjedinjene hrišćanske snage čemu su se mnogi nadali. Čak ni u samoj Ugarskoj nije postignut dogovor o jedinstvenom delovanju. Vojsku koja je branila beogradsko utvrđenje činili su odredi koje je okupio Janoš Hunjadi, nešto trupa koje je poslao despot Đurađ, kao i odredi slabo naoružanih krstaša.
Značajan događaj tokom opsade je razbijanje turske flote na Dunavu 14. jula 1456. godine. Uvidevši da ne mogu da odseku grad od reka, a samim tim i od Ugarske, Turci su se odlučili na žestok juriš koji je izveden 21. jula. Uz velike napore opsađeni su odoleli a sutradan je usledilo tursko povlačenje.
Podnevna zvona, po nalogu pape Kalista III, proslavljaju ovaj događaj sve do današnjih dana.
...dalje...
08. nedelja[uredi izvor]
Španski rat za nezavisnost je pojam koji se odnosi na oružani konflikt koji se odigrao na Iberijskom poluostrvu između 1808. i 1814. godine u kom su se sukobile snage Španije zajedno sa Portugalom i Ujedinjenim Kraljevstvom protiv Napoleona Bonaparte i njegove ekspanzionističke politike koja se u opštijem evropskom kontekstu može nazvati Napoleonovim ratovima.
Sukob je izbio nakon munjevite okupacije glavnih španskih gradova od strane Napoleonovih trupa koje su navodno stigle kao pojačanje zajedničkoj invaziji Portugala, dogovorenoj Sporazumom iz Fontenbloa, kao i tajnim zbacivanjem kralja, što je prouzrokovalo spontane narodne pobune širom zemlje poznate pod imenom Ustanak 2. maja 1808. godine. Rat koji je tom ustanku sledio karakteriše se po zajedničkim akcijama gerile i regularne vojske saveznika predvođene vojvodom od Velingtona koje su uspele zajedničkim snagama da potuku francuske trupe i da ih nateraju na povlačenje preko Pirineja. Kasnija invazija na francusku teritoriju je prouzrokovala Napoleonovu abdikaciju i definitivni poraz u bici kod Tuluza, 10. aprila 1814. godine.
Sukob je prouzrokovao nastanak nacionalnog osećanja, mada je špansko društvo podelio na „patriote“ i „afransesados“ („pofrancuženi“). Rat je naneo ozbiljne štete industriji i poljoprivredi zemlje, i izazvao veliko zaostajanje u modernizaciji poluostrvske ekonomije. Na političkom planu, ubrzao je proces emancipacije kolonija u Americi, koje će steći nezavisnost nakon Rata za nezavisnost, dok će restauracija Burbonske dinastije i jačanje Katoličke crkve otvoriti period civilnih ratova između apsolutista i liberala koji će trajati sve do druge polovine 19. veka.
...dalje...
09. nedelja[uredi izvor]
Srpska revolucija 1848—1849. ili Srpski narodni pokret 1848—1849. je jedna od liberalno-nacionalnih revolucija koje su izbile širom Evrope u proleće 1848. Ove revolucije su poznate i pod imenom „proleće naroda“. Srpska revolucija se obično posmatra kao deo Mađarske revolucije sa kojom je blisko povezana.
Tokom revolucije Mađari su postigli znatne vojne uspehe, ali su poraženi intervencijom Rusije. Srbi su vodili žestoke borbe protiv Mađara, uz pomoć dobrovoljaca iz Srbije. Ishod revolucije je bilo osnivanje Vojvodstva Srbije i Tamiškog Banata sa centrom u Temišvaru.
Ovakvo Vojvodstvo je izneverilo očekivanja srpskih patriota izraženih na Majskoj skupštini 1848. U Vojvodstvu su Srbi činili manjinu, dok je sva administracija bila u rukama nemačkih činovnika i oficira. Vojvodstvo Srbija i Tamiški Banat je ukinuto 1860. Jedina trajna posledica Srpske revolucije bila je obnova titule Srpskog patrijarha.
...dalje...
10. nedelja[uredi izvor]
Komunizam je ideologija koja teži uspostavljanju besklasnog, bezdržavnog društva koja se zasniva na zajedničkim vlasništvom nad sredstvima za proizvodnju. Može se posmatrati kao ogranak šireg socijalističkog pokreta. Marksisti su rane oblike čovekovih društvenih organizacija opisivali kao primitivni komunizam. Međutim, komunizam kao politički cilj je pretpostavljeni oblik buduće društvene organizacije. Postoji mnoštvo struja unutar komunističkog pokreta, uključujući marksizam, luksemburgizam, boljševizam, trockizam, titoizam, evrokomunizam, lenjinizam, marksizam-lenjinizam, sovjetski komunizam, staljinizam, maoizam, hodžizam, džuče, nacional-komunizam, hrišćanski komunizam, religijski komunizam, anarhokomunizam i razne struje levog komunizma kao rasprostranjenije varijante. Ipak, razni izdanci sovjetskih (što kritika naziva staljinizmom) i maoističkih tumačenja marksizma-lenjinizma čine posebnu granu komunizma koji je, za razliku od ostalih, bio glavna struja komunizma u svetskoj politici tokom najvećeg dela 20. veka. Trockizam kao rivalska struja nije bio tako popularan.
…dalje…
11. nedelja[uredi izvor]
Zapadno rimsko carstvo je naziv za zapadnu polovinu Rimskog carstva nakon administrativne podele koju je uveo car Dioklecijan 286. godine. U užem, ali i širem smislu reči, ovaj termin se odnosi na zapadnu polovinu carstva u periodu između smrti cara Teodosija I 395. i svrgavanja poslednjeg zapadnorimskog cara Romula Avgustula 476. godine koje je izveo vođa varvarskih najamnika u Italiji Odoakar.
U teoriji Rimsko carstvo je i posle 286. odnosno 395. bilo jedno, jedinstveno i nedeljivo. U praksi, nakon 286. carstvom je upravljalo po nekoliko vladara, najčešće jedan na Istoku, drugi na Zapadu. Teoretski gledano, poslednji vladar jedinstvenog carstva bio je Teodosije Veliki koji je na samrti 395. podelio carstvo između svoja dva sina — starijem Arkadiju je ostavio Istok, mlađem Honoriju Zapad. Nakon toga, zapadni carevi su vladali prvo iz Milana, a posle 402. iz Ravene. Posle 407. počelo je ubrzano slabljenje Zapadnog rimskog carstva usled navala varvara (Goti, Vandali, Franci i dr.) koji su počeli da se naseljavaju unutar granica carstva i da ga dele između sebe i da osnivaju sopstvene kraljevine. Posle 455. zapadnorimski car je faktički vladao samo Italijom, a 4. septembra 476. Romul Avgustul je svrgnut. Poslednji titularni car bio je Julije Nepot, koji je umro u Dalmaciji 480. godine. Nakon 476, odnosno 480, varvarski vladari Italije, poput Odoakra i Teodorika, smatrani su za namesnike rimskog cara iz Konstantinopolja, ali su u praksi vladali kao nezavisni vladari.
Istočnorimski (vizantijski) car Justinijan I je pokušao u 6. veku da obnovi rimsku vlast na Zapadu i njegove vojskovođe su zauzele Italiju, Afriku i sredozemnu obalu Spanije. Međutim, ovaj poduhvat jer bio kratkog veka, mada se neposredno vizantijsko prisustvo u Italiji osećalo sve do 1071. godine. Ukratko, posle svrgavanja Romula Avgustula, rimska vlast u zapadnoj Evropi je bila više fiktivna nego stvarna, tako da se 476. tradicionalno smatra za početak nove istorijske epohe — srednjeg veka.
…dalje…
12. nedelja[uredi izvor]
Pad Beograda 1521. godine je događaj koji je usledio kao posledica trećeg velikog turskog napada na ovo ugarsko utvrđenje u osmansko-ugarskim sukobima u doba najvećeg ekspanzionizma Osmanlijskog carstva na zapad.
Osmanski sultan, Sulejman Veličanstveni (u muslimanskoj tradiciji zapamćen kao Kanuni odnosno Zakonodavac), odlučio je da prvi ciljevi njegovih vojnih pohoda budu Rodos i Beograd, mesta koja nije uspeo da osvoji njegov predak Mehmed II Osvajač (1451—1481). Sulejman je pokrenuo svoju vojsku polovinom maja 1521. godine, a glavni cilj ovog pohoda bilo je osvajanje Beograda. Ugarska država je bila gotovo u rasulu i nesposobna da se efikasno suprostavi osmanskoj vojsci. Za razliku od prethodnih pohoda sultan je ovog puta odlučio da glavni pravac napada ide sa savske strane. Da bi ovo izvela, osmanska vojska je prvo morala da zauzme Srem, što je na kraju i učinjeno. Branioci Beograda uporno su pružali otpor, ali zbog nedostatka ljudstva i ratnog materijala morali su da predaju grad 28/29. avgusta 1521. godine. Pad Beograda pokazao je nesposobnost ugarske vlasti da se suprostavi ekspanzionističkoj politici Osmanskog carstva koje će svoju nadmoć pokazati u Bici na Mohačkom polju 1526. godine. Nakon poraza i sloma Ugarske nosilac hrišćanske borbe protiv osmanskog prodiranja u Evropu postaće Habzburška monarhija u čiji sastav će biti uključena i Ugarska. Pod vlast jedne hrišćanske sile Beograd će doći tek 1688. godine kada ga je za Austriju osvojio Maksimilijan Bavarski.
...dalje..
13. nedelja[uredi izvor]
Nemačka okupacija Luksemburga u Prvom svetskom ratu bila je prva od dve vojne okupacije Velikog vojvodstva Luksemburg u dvadesetom veku. Od avgusta 1914. pa sve do kraja rata u novembru 1918, Luksemburg je bio pod potpunom okupacijom Nemačkog carstva. Nemačka vlada je opravdavala okupaciju potrebom da pruže podršku svojim jedinicama raspoređenim u susednoj Francuskoj, mada su Luksemburžani, kako savremenici tako i njihovi potomci, drugačije tumačili nemačke postupke.
Tokom ovog perioda Luksemburgu je dozvoljeno da zadrži svoju vladu i politički sistem, iako se prisustvo nemačke vojske osećalo kao krajnje neugodno. Bez obzira na distrakciju koju je okupacija donela, Luksemburžani su se trudili da život vode što uobičajnije. Političke partije su svoju pažnju usmerile na ekonomiju, obrazovanje i ustavne reforme.
Domaće političko okruženje se dosta zakomplikovalo smrću Paula Ajšena koji je bio premijer Luksemburga tokom 27 godina. Nakon njegove smrti usledio je period kratkotrajnih vlada, stanje koje je dovelo do pobune i ustavnog rasula nakon povlačenja nemačkih vojnika.
14. nedelja[uredi izvor]
Galija Uida (engl. Whydah Gally) je bila engleski trgovački brod, a kasnije je postala glavni brod gusara Semjuela Belamija, zvanog Crni Sem. Pre nego što je pala u gusarske ruke, prevozila je robu i robove između Engleske, Zapadne Afrike i Karipskih ostrva. Gusari su je kasnije oteli i njome su opljačkali mnoge brodove. Potonula je u oluji kod Kejp Koda, nadomak Masačusetsa u današnjim Sjedinjenim Američkim Državama, 26. aprila 1717. godine. U brodolomu je stradala skoro celokupna posada, uključujući i Belamija.
Uida je danas jedina otkrivena olupina gusarskog broda iz Zlatnog doba gusarstva, a njeno blago se procenjuje na više stotina miliona dolara.
15. nedelja[uredi izvor]
Ruski građanski rat se vodio od 1917. do 1923. Nakon uspeha Oktobarske revolucije, nova ruska (boljševička) vlada je rešila da uspostavi mir sa Nemačkom, kao što su obećali ruskom narodu pre revolucije. Zvanični sporazum Brest-Litovski mir je potpisan 6. marta 1918. Mir je bio jedini izbor u očima Boljševika, jer je ruska vojska bila u haosu kada su Nemci započeli svoje napredovanje u februaru 1918. Stara ruska vojska je organizovana u Crvenu armiju radnika i seljaka i još uvek je bila u rasulu.
Mir je izazvao velik broj antiboljševičkih grupa unutar i izvan Rusije u borbu protiv nove vlasti. Na primer, Vinston Čerčil je rekao da boljševizam mora biti „ugušen u svojoj kolevci”.
Većina borbi se završila 1920, ali značajni otpori u nekim delovima su se nastavili do 1922 (na primer Krondštatski ustanak, Tambova pobuna i zadnji otpor Belih na Dalekom istoku).
Sovjetska istoriografija tradicionalno nije primenjivala odrednicu „ruski” i koristila je termin “Građanski rat i Vojna intervencija 1917—1923.”, zato što je to u svojoj definiciji uključivao i Poljsko-sovjetski rat, otpor u Ukrajini, kao i otpor Basmačija i stranu intervenciju u srednjoj Aziji.
...dalje...
16. nedelja[uredi izvor]
Srpska revolucija 1848—1849. ili Srpski narodni pokret 1848—1849. je jedna od liberalno-nacionalnih revolucija koje su izbile širom Evrope u proleće 1848. Ove revolucije su poznate i pod imenom „proleće naroda“. Srpska revolucija se obično posmatra kao deo Mađarske revolucije sa kojom je blisko povezana.
Tokom revolucije Mađari su postigli znatne vojne uspehe, ali su poraženi intervencijom Rusije. Srbi su vodili žestoke borbe protiv Mađara, uz pomoć dobrovoljaca iz Srbije. Ishod revolucije je bilo osnivanje Vojvodstva Srbije i Tamiškog Banata sa centrom u Temišvaru.
Ovakvo Vojvodstvo je izneverilo očekivanja srpskih patriota izraženih na Majskoj skupštini 1848. U Vojvodstvu su Srbi činili manjinu, dok je sva administracija bila u rukama nemačkih činovnika i oficira. Vojvodstvo Srbija i Tamiški Banat je ukinuto 1860. Jedina trajna posledica Srpske revolucije bila je obnova titule Srpskog patrijarha.
...dalje...
17. nedelja[uredi izvor]
Lepenski Vir je mezolitsko i neolitsko nalazište na desnoj obali Dunava u Đerdapskoj klisuri, središte jedne od najznačajnijih i najsloženijih kultura praistorije, nazvana po dunavskom viru - „Lepenski vir“. Glavni rukovodilac istraživanja ovog lokaliteta je bio profesor dr Dragoslav Srejović, čuveni ahreolog, akademik i profesor Univerziteta u Beogradu. Kultura Lepenskog Vira se rasprostire duž Đerdapa, na lokalitetima: Lepenski vir, Vlasac, Razvrata, Ikoana, Hajdučka vodenica, Alibeg, Padina
Tri lokaliteta su nizvodno od „Gvozdenih vrata“ - Ostrovul Bokului, Skela Klodovei i Ostrovul Korbului. Ova kultura je zahvatila i oblast Transilvanije.
...dalje...
18. nedelja[uredi izvor]
Istočni front tokom Drugog svetskog rata je ime za sukobe vođene u istočnoj Evropi, ozloglašene po nepamćenoj žestini, razaranju i neizmernim gubicima života. Mnogi izvori uključuju Nemačku invaziju na Poljsku iz 1939. u borbe vođene na Istočnom frontu, ali je fokus ovog članka na mnogo većim sukobima vođenim od juna 1941. do maja 1945, u kojima su dve glavne zaraćene strane bile Nacistička Nemačka i Sovjetski Savez. Sovjetski Savez je trijumfovao, i iz sukoba izašao kao vojna i industrijska supersila. Sovjetski Savez je nakon rata ostvario kontrolu nad većim delom istočne Evrope, a Nemačka je okupirana i podeljena.
Na ruskom, ovaj sukob se naziva Velikim otadžbinskim ratom (Velikaя Otečestvennaя Voйna), ime koje aludira na Rusko – napoleonski otadžbinski rat na ruskom tlu 1812. godine. Rusko-finski rat se može smatrati severnim krilom Istočnog fronta. Neki istoričari ovaj sukob nazivaju Rusko-nemačkim ratom, a drugi koriste termin Sovjetsko-nemački rat ili Nemačko-sovjetski rat.
...dalje...
19. nedelja[uredi izvor]
Francuska revolucija (1789—1799) je bila važan deo istorije Francuske, Evrope i zapadne civilizacije. Tokom tog perioda, republika je zamenila apsolutističku monarhiju, a Katolička crkva je bila primorana da izvrši radikalnu reorganizaciju. Dok je Francuska oscilovala između republike i carstva 75 godina nakon što je Prva republika pala posle državnog udara, revolucija se smatra glavnom prekretnicom u istoriji zapadne demokratije - od vremena apsolutizma i aristokratije do doba građanstva kao glavne političke snage.
...dalje...
20. nedelja[uredi izvor]
Zimski rat je izbio kada je Sovjetski Savez napao Finsku 30. novembra 1939, tri meseca nakon početka Drugog svetskog rata. Posledica toga je da je Sovjetski Savez izbačen iz Lige naroda 14. decembra. Sovjetski vođa Josif Staljin je očekivao da će pokoriti celu zemlju do kraja godine, ali je finski otpor uništio plan sovjetskih snaga, kojih je bilo tri puta više. Finska se držala do marta 1940, kada je u Moskvi potpisan mirovni sporazum ustupajući 10% finske teritorije i 20% njenih industrijskih kapaciteta Sovjetskom Savezu.
Rezultati rata su mešoviti. Iako su se sovjetske snage konačno uspele probiti kroz finsku odbranu, ni Sovjetski Savez ni Finska nisu izašle zadovoljne iz ovog sukoba. Sovjetski gubici na frontu su bili ogromni i međunarodni položaj zemlje je patio. Još gore, borbena gotovost Crvene armije je dovedena u pitanje i značajno je doprinela Hitlerovoj odluci da pokrene operaciju Barbarosa. Na kraju, sovjetske snage nisu ispunile svoj primarni cilj pokoravanja Finske, već su samo izborili odvajanje teritorije oko jezera Ladoge. Finci su sačuvali svoju nezavisnost i stekli su značajnu međunarodnu podršku.
...dalje...
21. nedelja[uredi izvor]
Pad Carigrada, poznato i kao pad Konstantinopolja (grč. Άλωση της Κωνσταντινούπολης, osm. tur. فتح قسطنطنیه, tur. Kostantinopolis Kuşatması) ili osvajanje Istanbula (tur. İstanbul'un fethi), opsada je prijestonice Istočnog rimskog carstva Konstantinopolja (Carigrad), koju je sprovodila vojska osmanskog sultana Mehmeda II od 6. aprila do 29. maja 1453. godine. Pad Carigrada označio je uništenje Istočnog rimskog carstva, koje je poznato i kao Vizantija.
Vizantija je 1453. svedena teritorijalno na Peloponez, nekoliko ostrva u Egejskom i Mramornom moru i predgrađe Carigrada, a više nije mogla da izdrži rastuću moć Osmanskog sultanata. Sa početkom od Bajazita I, osmanski sultani su više puta opsjedali i blokirali Carigrad (1393—1394, 1394—1402, 1411. i 1422). Nisu uspjeli da zauzmu grad, ali su stekli kontrolu nad većim dijelom Balkana. Posljednja opsada počela je u aprilu 1453. godine. Uprkos brojnim apelima Romeja prema Zapadu, samo je mali italijanski kontingent stigao u pomoć caru Konstantinu. Zajedno sa 5.000 Romeja, ukupan broj branilaca Carigrada dostigao je 7 ili 8 hiljada vojnika. Osmanska vojska ih je znatno nadmašila: Mehmed II je imao oko 70 hiljada vojnika i preko 120 brodova. Poslije dvomjesečnog otpora, Carigrad je pao 29. maja 1453. godine. Posljednji vizantijski car, Konstantin XI je poginuo u borbi. Mehmed II je ušao u osvojeni i opljačkani grad, a u znak sjećanja na zauzimanje dobio je nadimak Fatih (od arap. فاتح — „osvajač”), a Carigrad je učinio novom prijestonicom svoje države. Pobjeda je Osmanlijama obezbjedila prevlast u istočnom Sredozemlju. Grad je ostao prijestonica Osmanskog carstva do njegovog raspada 1923. godine.
Pad Carigrada je duboko uticao na cio svijet, naročito na zapadu Evropu. Padom Carigrada, „drugog Rima”, nastao je koncept kontinuiteta — Treći Rim. Mnogi istoričari, uključujući Žula Mišlea, vjerovali su da pad Carigrada predstavlja kraj srednjeg vijeka i početak renesanse. Međutim, ovo gledište sve više osporavaju savremeni istoričari, koji na pad Carigrada gledaju samo kao na kraj Rimskog carstva.
…dalje…
22. nedelja[uredi izvor]
Hispanija (lat. Hispania) je ime koje su Rimljani dali Iberijskom poluostrvu. Rimsko osvajanje je potrajalo puna dva veka i bili je ispunjeno krvavim bitkama i surovim epizododama kao i žilavim otporom autohtonog stanovništva, sa nekim primerima herojstva kao što je Numansija, koji će ostati upamćeni u istoriji i opevani od strane samih Rimljana. Međutim, kad su Rimljani konačno uspeli da potčine nepokorne stanovnike Hispanije, proces romanizacije se ovijao manje više bez problema, jer koliko je Rim doprineo razvoju Hispanije, isto toliko je i sama Hispanija doprinela Rimu svojim prirodnim bogatstvima i ljudima. Rimska vladavina će ostaviti neizbrisiv trag, kako u kulturi tako i u običajima, a posebno jeziku budućih država koje će se pojaviti na Iberijskom poluostrvu.
...dalje...
23. nedelja[uredi izvor]
Tridesetogodišnji rat odvijao se od 1618. do 1648. uglavnom na teritoriji današnje Nemačke i Češke. U rat su bile uvučene najveće evropske kontinentalne sile. Iako je rat od samog početka imao karakter verskog sukoba protestanata i katolika, rivalstvo Habsburga i drugih sila imalo je centralnu ulogu, što se vidi po ulasku katoličke Francuske u rat na protestantskoj strani.
Rat je zajedno sa popratnim efektima gladi i bolesti imao razarajući efekt po Evropu. Rat je trajao 30 godina, a konflikti izazvani tim ratom nastavljaju se idućih 300 godina. Rat je završio Vestfalskim mirom 1648. Iz rata Nemačka izlazi rascepkana i iskrvarena, a Španija izlazi oslabljena bez Portugala i Holandije. Francuska postaje dominantna sila u Evropi.
...dalje...
24. nedelja[uredi izvor]
Operacija Barbarosa (nem. Unternehmen Barbarossa) bio je nemački kodni naziv za invaziju nacističke Nemačke na Sovjetski Savez tokom Drugog svetskog rata. Operacija je dobila ime po caru Svetog rimskog carstva Fridrihu Barbarosi.
Glavni cilj operacije je bio brzo osvajanje celog evropskog dela SSSR-a, zapadno od linije koja je povezivala Arhangelsk i Astrahan. Neuspeh operacije Barbarosa na kraju je rezultovao celokupnim porazom Trećeg Rajha. Istočni front koji je otvorila operacija Barbarosa bio je najveće bojište Drugog svetskog rata, sa najvećim i najbrutalnijim bitkama, velikim ljudskim gubicima i destrukcijom.
...dalje...
25. nedelja[uredi izvor]
Ratovi za nezavisnost Španske Amerike bili su brojni ratovi protiv španske vlasti u Španskoj Americi početkom 19. vijeka. S ciljem političke nezavisnosti, ratovi su započeli ubrzo nakon francuske invazije na Španiju 1807. tokom Napoleonovih ratova. Iako su postojala istraživanja o ideji odvojenog špansko američkog („kriolskog”) identiteta odvojenog od Pirinejskog poluostrva, politička nezavisnost u početku nije bila cilj većine španskih Amerikanaca, niti je nužno izbjegavana. Sa obnovom vlasti Ferdinanda VII 1814, on je odbacio bilo koju vlast narodnog suvereniteta, kao što se vidi u španskom ustavu iz 1812, koji je donio Kadiski kortez — parlamentarno namjesništvo koje je vladalo za vrijeme Ferdinandovog svrgnuća. Ni Liberalna revolucija 1820. nije promijenila stav Kadiskog ustava prema separatizmu, dok su se španski Amerikanci sve više radikalizovali tražeći političku nezavisnost.
…dalje…
26. nedelja[uredi izvor]
Stogodišnji rat (1337.-1453.) predstavlja seriju konflikata između Engleske i Francuske, a u kasnijoj fazi i Burgundije. Rat se uglavnom vodio u Francuskoj i imao je karakter i francuskog građanskog rata i međunarodnog rata.
Rat je istorijski značajan po uvođenju novih oružja i novih taktika. Pokazalo se da treba napustiti stari sistem feudalnih armija u kojima je dominirala teška konjica.
Prvi put u srednje veku pojavljuju se prve stajaće vojske u Zapadnoj Evropi. Menjaju se uloge plemića i seljaka. Taj rat se smatra jednim od najznačajnijih u srednjovekovnoj istoriji.
...dalje...
27. nedelja[uredi izvor]
Blickrig (Nemački: Blitzkrieg, bukvalno "munjeviti rat") je popularan naziv za operativnu vojnu doktrinu koja predviđa upotrebu mobilnih snaga koje napadaju koristeći brzinu i iznenađenje kako bi onemogućile neprijatelju da blagovremeno uspostavi koherentnu odbranu. Vojne doktrine bazirane na teoriji blic kriga razvijene su posle Prvog svetskog rata kao metod za izbegavanje pozicionih rovovskih borbi u budućim sukobima.
...dalje...
28. nedelja[uredi izvor]
Svemirska trka je bila nezvanično takmičenje između Sjedinjenih Država i Sovjetskog Saveza koje je trajalo od 1957. do 1975. godine. Ona je uključivala paralelne napore obeju zemalja da istraže svemir veštačkim satelitima, da pošalju ljude u svemir i na Mesec. Iako njeni koreni leže u ranoj raketnoj tehnologiji i međunarodnoj zategnutosti nakon Drugog svetskog rata, svemirska trka je počela nakon sovjetskog lansiranja satelita Sputnjik 1, 4. oktobra 1957. Termin svemirska trka je smišljen po analogiji sa trkom u naoružavanju koja je takođe postojala između SAD i SSSR. Svemirska trka je postala važan deo kulturnog i tehnološkog rivalstva između Sovjetskog Saveza i SAD tokom Hladnog rata. Svemirska tehnologija je postala posebno važna arena u ovom sukobu, i zbog svoje vojne primene i zbog psihološke koristi od naraslog morala.
...dalje...
29. nedelja[uredi izvor]
Pretorijanska garda ili pretorijanci (lat: praetoriani) su predstavljali odred telesne garde careva Rimskog carstva. Pretorijanci su bili naslednici gardista koje su u ratno vreme štitile rimske vojskovođe u vreme Rimske republike počev od članova porodice Scipiona od oko 275. godine pre Hr. Pretorijansku gardu je osnovao prvi rimski car Avgust 27. godine pre Hr., a raspustio ju je Konstantin Veliki 312. godine.
...dalje...
30. nedelja[uredi izvor]
Bitka kod Mancikerta odigrala se 26. avgusta 1071. godine između vizantijske vojske, predvođene carem Romanom Diogenom (1068—1071) i Seldžuka predvođenih sultanom Alp Arslanom. Borbe su se vodile na prostoru između istoimenog grada i jezera Van, a okončale su se povlačenjem vizantijske vojske u kom je zarobljen Roman Diogen zbog čega se smatra da su Vizantinci poraženi. Bitka kod Mancikerta (često nazivana i Katastrofa kod Mancikerta) se u istoriji smatra presudnim događajem koji je direktno odgovoran za kasniju propast Vizantije koja je proizašla iz te, po vizantijsko carstvo, kobne 1071. godine.
...dalje...
31. nedelja[uredi izvor]
Bitka kod Vaterloa je bila poslednja bitka Napoleona I Bonaparte. Na Vaterlou se 18. juna 1815. borio i izgubio protiv vojske Sedme koalicije, kojom su komandovali vojvoda od Velingtona i Gebhard fon Bliher. Napoleon je nakon povratka sa Elbe ponovo postao car Francuske za vreme perioda Napoleonovih sto dana. Snage ostatka Evrope ujedinile su se protiv Francuske u Sedmu koaliciju oko Velike Britanije, Prusije i Rusije. Bitka se odigrala u Belgiji, 2 km od Vaterloa i 12 km od Brisela.
...dalje...
32. nedelja[uredi izvor]
Dekolonizacija Afrike je istorijski proces koji se odigrao u većem delu afričkog kontinenta nakon Drugog svetskog rata. On podrazumeva osamostaljivanje velikog broja evropskih poseda (britanskih, portugalskih, francuskih i belgijskih) i formiranje afričkih država.
Osamostaljenje evropskih kolonija u prekomorskim zemljama nije bilo ograničeno na Afriku. Ono je obuhvatalo sve kontinente, baš kao što je i evropsko osvajanje prekomorskih poseda obuhvatalo sve kontinente. Drugi svetski rat bio je svakako katalizator ali koreni promena su u daljoj prošlosti. Zakon o upravljanju Indijom, koji je doneo Britanski parlament 1935. godine, predviđao je nezavisnost indijskog potkontinenta, mada ne u onom obliku u kojem je došlo do nezavisnosti. Međutim, posledice rata uticale su da evropske sile sagledaju novu perspektivu sveta i svog mesta u njemu, uključujući i njihove odnose prema Africi.
...dalje...
33. nedelja[uredi izvor]
Drugi punski rat (Rimljani su ga nazivali Rat protiv Hanibala) bio je rat između Kartagine i Rimske republike, a vodio se od 218. p. n. e. do 202. p. n. e. To je bio drugi od tri velika rata, koji su se nazivali Punski ratovi, zbog latinskog imena za Kartaginjane Punici ili Poenici (od imena njihovih predaka Feničana).
Rat je obeležio iznenađujući Hanibalov prelazak preko Alpa, prilikom kog je izgubio dosta vojnika, savez sa Galima, velika pobeda u bici kod Trebije i velika zaseda kod Trazimenskog jezera. Nakon ovih poraza, Rimljani su protiv Hanibala upotrebili taktiku izbegavanja borbe, ali zbog nepopularnosti ovakvog pristupa, Rimljani su ipak ponovo morali pribeći bitkama na otvorenima. Ishod toga je bio teški rimski poraz kod Kane, što je za posledicu imalo prelazak mnogih rimskih saveznika na stranu Kartagine, što je produžilo rat u Italiji za više od 10 godina, tokom kojih je još rimskih vojski bilo uništeno. Ipak, Rimljani su bili uspešniji u opsedanju gradova i osvojili su sve važnije gradove koji su se pridružili neprijateljima, a takođe su uspeli da spreče kartaginjanski pokušaj da Hanibalu pošalju pojačanje u bici kod Metaura. U međuvremenu na Iberijskom poluostrvu, koja je bila glavni izvor ljudstva za Hanibalovu vojsku, druga rimska ekspedicija na čelu sa Scipionom Afrikancem Starijim je zauzela Novu Kartaginu i okončalu kartaginjansku vladavinu nad Iberijom u bici kod Ilipa. Konačan okršaj je bila bitka kod Zame između Scipiona Afrikanca i Hanibala, okončana Hanibalovim porazom i nametanjem taških mirovnih uslova Kartagini, koja je prestala da bude velika sila i postala je rimski podanik.
Sporedan sukob tokom ovog rata je bio neodlučeni Prvi makedonski rat u istočnom Sredozemlju i Jonskom moru.
...dalje...
34. nedelja[uredi izvor]
Almogaveri, Almogavari ili Almugaveri (kat. almogàvers), bili su plaćenici u službi aragonsko-katalonskih kraljeva Đaumea Osvajača i Perea Velikog koji su se borili u pograničnim predelima protiv muslimana u XIII veku u doba Rekonkiste. Bili su poznati kao izuzetno vešti i nadasve hrabri ali i veoma agresivni i surovi ratnici. Na neprijateljskoj teritoriji su živeli od pljačke, a u doba mira su obično prouzrokovali probleme pljačkanjem seljaka i čestim tučama.
Nakon završetka Rekonkiste i borbi na jugu Italije, borili su se na Istoku, uglavnom u Vizantiji u 14. veku gde dobijaju ime Katalonska družina sa Istoka (kat. Companyia Catalana d'Orient).
...dalje...
35. nedelja[uredi izvor]
Španski građanski rat (juli 1936. - april 1939.) je bio sukob u kome su se aktuelna Druga španska republika i levičarske grupe borile protiv desničarske fašističke pobune koju je vodio generalisimus Francisko Franko, koji je uspeo da svrgne republikansku vladu, i uspostavi diktaturu. Ovaj sukob je bio rezultat kompleksnih političkih, ekonomskih, pa čak i kulturnih podela između onoga šta je Antonio Mačado čuveno okarakterisao kao dve Španije.
Republikance je činio dijapazon grupacija koje su se kretale od centrista koji su podržavali izbornu demokratiju, do pobornika komunističkih ili anarhističkih revolucionarnih promena; njihova snaga je bila prvenstveno urbana (mada su među njima bili i seljaci bezemljaši) i sekularna, i bili su posebno jaki u Kataloniji i u relativno konzervativnoj Baskiji - dva regiona kojima je republikanska vlada dala veliku autonomiju. Fašistički pobunjenici koji su na kraju izvojevali pobedu su imali prvenstveno ruralnu, bogatiju, i konzervativniju podršku, bili su mahom katolici, i podržavali su centralizaciju vlasti. Vojna taktika ovog rata je u mnogo aspekata nagovestila akcije u Drugom svetskom ratu.
...dalje...
36. nedelja[uredi izvor]
Drugi svetski rat je naziv za oružani sukob, odnosno seriju međusobno povezanih oružanih sukoba koji se između godine 1939. do 1945. vodio između dva bloka država - Sila Osovine na čelu s Nemačkom i Savezničkih snaga na čelu sa SAD-om, Sovjetskim Savezom i Velikom Britanijom.
Po broju država, odnosno ljudi koji su u njemu sudelovali, te broju ljudskih žrtava i stepenu materijalnog razaranja, Drugi svetski rat predstavlja najveći oružani sukob u istoriji čovečanstva.
Po svojim posledicama Drugi svetski rat predstavlja jedan od najvažnijih događaja u istoriji, te izvor bezbrojnih kontroverzi koje traju dan-danas.
...dalje...
37. nedelja[uredi izvor]
Napadi 11. septembra 2001. godine su bili serija koordinisanih terorističkih napada protiv Sjedinjenih Američkih Država koji su se dogodili u utorak, 11. septembra 2001. godine. Prema zvaničnom izvještaju Komisije 911, 19 osoba u službi Al-Kaide, mreže militantnih vahabijskih organizacija, otelo je 4 američka aviona. Dva su udarila u Svetski trgovinski centar (STC) na Menhetnu u Njujorku, po jedan u svaki neboder u 17 minuta razlike, ubrzo nakon čega su se oba nebodera srušila. Treći avion je udario u Pentagon, glavno sedište Ministarstva odbrane SAD u opštini Vašington. Četvrti avion se srušio u ruralnom delu Pensilvanije 130 km istočno od Pitsburga nakon što su putnici pružili otpor otmičarima.
Izveštaj komisije 911 je pokazao da su napadači pretvorili otete avione u najveće samoubilačke bombe u istoriji, te su izvršili najubitačnije napade ikad počinjene protiv Sjedinjenih Američkih Država. Napadi 11. septembra su relativno najznačajniji događaj koji se do sada desio u 21. veku u smislu opštih ekonomskih, socijalnih, kulturnih i vojnih posledica koje su usledile u Sjedinjenim Američkim Državama i mnogim drugim delovima sveta.
...dalje...
38. nedelja[uredi izvor]
Antička Grčka je naziv koji se koristi za opisivanje svijeta u kojem se govorilo grčkim jezikom u antičkim vremenima. Taj naziv se ne odnosi samo na područje današnje grčke države, nego i na područja naseljena Grcima u antičkim vremenima: Kipar, egejska zapadna obala Male Azije (tada poznata kao Jonija, Dorida i Eolida), Sicilija i južna Italija (poznata kao Velika Grčka), ta razbacana naselja na obalama današnje Albanije, Bugarske, južne Francuske, Dalmacije, Libije, Španije, kao i crnomorska obala u današnjoj Ukrajini i Rusiji.
Antičku Grčku neki istoričari smatraju temeljom kulture zapadnoevropske civilizacije. Grčka kultura je izvršila snažan uticaj na Rimsko carstvo, koje je prenijelo njen oblik po mnogim dijelovima Evrope. Civilizacija antičke Grčke je neizmjerno uticala na jezik, politiku, obrazovanje, filozofiju, umjetnost i arhitekturu modernog svijeta, posebno tokom renesanse u zapadnoj Evropi i ponovo tokom procvata neoklasicizma tokom 18. i 19. veka u Evropi i objema Amerikama.
...dalje...
39. nedelja[uredi izvor]
Katarski krstaški rat ili Albižanski pohod (1209. - 1229.) predstavljao je rat, koji je započela Katolička crkva protiv katara ili patarena u Langdoku na jugu Francuske. Katarsko verovanje je smatrano za jeres. Stepen nasilja prema katarima je bio ekstremno velik, čak i prema srednjovekovnim standardima. Na početku rata krstaši su pobili celi jedan grad Bezijer od 10.000 stanovnika. Kasnije su spaljivali i žive i mrtve katare.
Crkva je ponudila to područje severnofrancuskim plemićima i kralju Francuske, koji su delovali kao katolički plaćenici. Teritorija Francuske tim ratom postaje gotovo duplo veća. Francuska je dobila područja, koja su imala bliže kulturne i jezičke veze sa Katalonijom nego sa Francuskom.
...dalje...
40. nedelja[uredi izvor]
Kju-kluks-klan (engl. Ku Klux Klan; poznat i po akronimu KKK ili samo Klan), je ime nekoliko organizacija koje su postojale u prošlosti kao i nekih koje danas postoje, a koje zagovaraju superiornost bele rase, antisemitizam, rasizam, antikomunizam, antikatolicizam, homofobiju i nativizam. Ove organizacije su često koristile i koriste i terorističke metode i nasilje kao i zastrašivanje kao što je paljenje krsta, u cilju ugnjetavanja američkih crnaca i drugih društvenih ili etničkih grupa.
Prva inkarnacija Klana pojavila se 1866. godine. Osnovali su ga veterani vojske Konfederacije. Glavni cilj ove organizacije bio je otpor prema Rekonstrukciji koju je sprovodio Sever nakon Američkog građanskog rata, koji se fokusirao na zastrašivanje severnjaka koji su migrirali ka Jugu (tzv. "karpetbegeri") i južnjaka koji su pristupili Republikanskoj partiji (tzv. "skalavazi"), kao i linčovanjima oslobođenih robova. Organizacija je doživela opadanje između 1868. i 1870. a početkom osamdesetih godina 19. veka bila je uništena nakon što je predsednik Julisiz S. Grant proglasio punopravnim Akt o ljudskim pravima iz 1871. (takođe poznat i kao Akt Kju-kluks-klana).
Godine 1915. osnovana je druga, različita grupa pod istim imenom. Ovaj drugi Kju-kluks-klan je bio organizovan kao bratstvo koje je plaćalo hiljade ljudi da širom SAD na lokalnom nivou organizuju ćelije Kju-kluks-klan. Na vrhuncu moći, početkom dvadesetih godina 20. veka, Ku klaks klan je brojao oko 4-5 miliona ljudi. I ovaj Kju-kluks-klan je propovedao rasizam, antikatolicizam, antikomunizam, nativizam i antisemitizam, a neke lokalne grupe su učestvovale i u linčovanjima i drugim nasilnim aktivnostima. Popularnost Kju-kluks-klana je oslabila tokom Velike depresije, a članstvo je drastično opalo tokom Drugog svetskog rata zbog skandala izazvanih umešanošću uglednih članova organizacije u razne zločine kao i zbog podrške nacistima.
...dalje...
41. nedelja[uredi izvor]
Nemački bojni brod Bizmark (nem. Bismarck) najverovatnije je najpoznatiji ratni brod Drugog svetskog rata. Dobio je ime po nemačkom kancelaru iz XIX veka Otu fon Bizmarku, a postao je poznat nakon što je potopio zastavni brod i ponos britanske Kraljevske Mornarice, bojni krstaš HMS Hud 1941. Nakon lova koji je trajao tri dana "Bizmark" je potopila Britanska kraljevska ratna mornarica.
...dalje...
42. nedelja[uredi izvor]
Juriš Lake konjice je bio katastrofalni juriš konjice koji je predvodio lord Kardigan tokom bitke za Balaklavu 25. oktobra, 1854, u Krimskom ratu. O ovom jurišu je Alfred Lord Tenison ispevao čuvenu pesmu Juriš Lake konjice, čiji su stihovi Njihovo nije da pitaju zašto / njihovo je da izvrše i poginu od ovog juriša napravili simbol hrabrosti i tragičnosti.
...dalje...
43. nedelja[uredi izvor]
Gladijatori (lat. gladiatōrēs) su u bili borci starom Rimu koji su se borili u areni protiv životinja i jedni protiv drugih.
Termin gladijator potiče od reči gladijus (lat. gladius), kratkog rimskog mača za bodenje i sečenje.
Gladijatorske borbe su u Rimu uvedene u prvoj polovini 3. veka p.n.e. u sklopu pogrebnih svečanosti, kao obred žrtvovanja ljudskih života senkama pokojnika. U prvoj zabeleženoj borbi 264. p.n.e. borila su se samo tri para.
Krajem 2. veka p.n.e. gladijatorske borbe su postale veoma popularne predstave koje su carevi poklanjali svom narodu. Prvobitno su se izvodile u Forumu a kasnije u amfiteatrima širom rimske imperije. Najpoznatiji amfiteatar je svakako rimski Koloseum.
Gladijatori su mogli da budu robovi ili ratni zarobljenici koji su bili obavezni da se bore, kriminalci koji su hteli da pobegnu od smrtne kazne, ili slobodni ljudi koji su hteli na taj način da zarade i da se izvuku iz siromaštva.
Muškarci nisu bili jedini koji su se borili u areni. Takođe su se borile i žene koje su se obično prerušavale u legendarne Amazonke. Početkom 3. veka, car Septimije Sever je zabranio borbu žena.
Gladijatorske borbe su ukinute sa jačanjem hrišćanstva, na temelju zakona cara Konstantina Velikog iz 325. godine, ali su se i dalje sporadično održavale do oko 450. godine. Poslednje gladijatorske borbe u samom gradu Rimu održane su 1. januara 404. godine.
...dalje...
44. nedelja[uredi izvor]
Ujedinjene nacije (UN) su međunarodna organizacija koja sebe opisuje kao „globalno udruženje vlada koje sarađuju na polju međunarodnog prava, globalne bezbednosti, ekonomskog razvoja, i socijalne jednakosti.“ Osnovane su 1945. godine od strane 51 zemlje, zamenjujući Ligu naroda.
Počev od 2006. ukupno 192 zemlja su članice Ujedinjenih nacija, uključujući praktično sve međunarodno priznate nezavisne nacije, osim Vatikana (Sveta Stolica) (koja je odbila članstvo ali ima status posmatrača), Kukova ostrva, Palestina (koja ima status de facto države, ali još nije pravno priznata), Nijuea (čijom spoljnom politikom rukovodi vlada Novog Zelanda) i Republika Kina (čije je članstvo ukinula Narodna Republika Kina 1971). Palestina i Sveta Stolica imaju parlamentarne posmatračke misije pri UN-u.
Iz svog sedišta u Njujorku, zemlje članice UN-a i njene specijalizovane agencije upravljaju i odlučuju o administrativnim pitanjima na regularnim sastancima koji se održavaju svake godine. Organizacija je podeljena na administrativna tela, uključijući Generalna skupština Ujedinjenih nacija, Savet bezbednosti Ujedinjenih nacija, Ekonomski i socijalni savet Ujedinjenih nacija, Starateljski savet Organizacije ujedinjenih nacija, Sekretarijat Ujedinjenih nacija, i Međunarodni sud pravde, kao i tela koja se bave upravljanjem svim ostalim agencijama UN-a, kao što su SZO i UNICEF. Najpoznatija javna ličnost UN-a je Generalni sekretar.
...dalje...
45. nedelja[uredi izvor]
Period razvoja međunarodnih odnosa posle Drugog svetskog rata koji je označio krajnju zaoštrenost u odnosima između velikih sila, naziva se Hladni rat. U njegovoj osnovi stajali su suprotstavljeni odnosi između SAD i SSSR, kao i uspostavljanje socijalističkog poretka u Istočnoj Evropi. Stalno je postojala opasnost od izbijanja novog rata svetskih razmera. Zapravo, Hladni rat je sprovođenje politike sa „pozicije sile“ od strane velikih država, radi ostvarivanja političkih ciljeva, a da ipak ne dođe do opšteg ratnog sukoba. Hladni rat su obeležili obostrano nepoverenje, sumnjičavost i nesporazumi. SAD je optuživao SSSR zbog širenja komunizma širom sveta, a SSSR optuživao SAD zbog imperijalizma i kontrarevolucije. Korejski rat, Vijetnamski rat i rat Sovjetskog Saveza protiv Avganistana predstavljali su neke od oružanih sukoba dve ideologije, mada se SAD i SSSR nisu u njima lično sukobile već kroz naoružanje drugih zemalja. Hladni rat je bio na svom vrhuncu tokom 1948-1953. godine kada je došlo do Berlinske blokade, formiranja NATO-a, pobede komunista u Kineskom građanskom ratu i Korejskog rata. Druga situacija neprijateljstva osetila se tokom 1958-1962. godine zbog Kubanske krize.
Mada, Hladni rat je imao i svoje dobre strane. Kroz trku u naoružanju i trku za svemir došlo je do neslućenog i ogromnog tehnološkog napretka za veoma kratak period. Čovek je po prvi put poslat u vasionu i prvi put čovek je kročio na Mesec.
...dalje...
46. nedelja[uredi izvor]
Propast Rimskog carstva ili Pad Rimskog carstva, a takođe i Pad Rima, je istoriografski termin koji se upotrebljava za kraj postojanja Zapadnog rimskog carstva. Termin je prvi upotrebio britanski istoričar Edvard Gibon u svom delu "Opadanje i propast Rimskog carstva" iz 1776. godine. Gibon nije bio ni prvi ni poslednji koji je pokušao da otkrije razloge propasti Rimskog carstva. O popularnosti pitanja svedoči i nemački istoričar Aleksander Demant koji je 1984. sakupio ukupno 210 teorija o propasti Rima.
Tradicionalni datum pada Carstva je 4. septembar 476. godine kada je zapadnorimskog cara Romula Avgustula svrgao vođa varvarskih najamnika Odoakar. Mnogi istoričari osporavaju ovaj datum uz opasku da je Istočno rimsko carstvo (Vizantija) postojalo sve do 29. maja 1453. kada su Otomanski Turci zauzeli prestonicu carstva Konstantinopolj. Drugi ključni datumi su i smrt Teodosija Velikog 395. godine nakon koje se Carstvo podelilo na Zapadno i Istočno, prelazak brojnih varvarskih plemena preko Rajne 406. godine (Vandali, Svevi, Alani, Burgundi...) ili ubistvo zapadnorimskog vojskovođe Stilihona, posle koga je došlo do potpunog sloma i osipanja rimske vojske na Zapadu. Neki istoričari smatraju da se umesto terminom "pad" može koristiti termin "kompleksna transformacija".
...dalje...
47. nedelja[uredi izvor]
Bečki kongres je bio skup ambasadora velikih sila kojim je predsedavao austrijski državnik Klemens Meternih. Održan je u Beču od 1. septembra 1814. do 9. juna 1815. Svrha kongesa je iscrtavanje političke mape Evrope nakon Napoleonovog poraza. Skup je bio nastavljen iako se tokom rada kongresa Napoleon I Bonaparta bio vratio na vlast u Francuskoj u martu 1815. Konačni dokument kongresa potpisan je devet dana nakon Napoleonova poraza u bici kod Vaterloa 18. juna 1815. Tehnički govoreći može se primetiti da kongres nikad nije održavao plenarne sesije, nego se većina diskusija dešavala kroz neformalne sastanke velikih sila. Bečki kongres se bavio određivanjem celokupnog političkog oblika Evrope nakon Napoleonovih ratova. Jedini izuzetak je bila Francuska, sa kojom je potpisan Pariski mirovni sporazum 30. maja 1814.
...dalje...
48. nedelja[uredi izvor]
.svg)
Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija (skraćeno SFRJ) je bivša jugoslovenska država koja je postojala od kraja Drugog svetskog rata, sve dok se nije raspala tokom građanskog rata. Ona je bila socijalistička država koja je obuhvatala teritorije današnjih nezavisnih država Srbije, Hrvatske, Bosne i Hercegovine, Makedonije, Slovenije i Crne Gore.
Formirana je 1945. godine kao naslednica Kraljevine Jugoslavije pod imenom Demokratska Federativna Jugoslavija. 29. novembra 1945. godine menja ime u Federativna Narodna Republika Jugoslavija, dok je 1963. godine konačno promenila ime u Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija. Glavni grad SFRJ bio je Beograd. SFRJ se graničila sa Italijom i Austrijom na severozapadu, Mađarskom i Rumunijom na severu, Bugarskom na istoku i Grčkom i Albanijom na jugu. Zapadni deo republike je izlazio na Jadransko more.
Za razliku od ostalih evropskih socijalističkih zemalja, SFRJ nikada nije bila članica Varšavskog ugovora, i održavala je bliske veze sa zapadnim vladama. SFRJ je bila osnivač i jedan od najvažnijih članova Pokreta nesvrstanih. SFRJ je bila zemlja "samoupravnog socijalizma", sa jednopartijskim delegatskim sistemom predstavljanja, planskom privredom i specifičnim sistemom tzv. radničkog samoupravljanja.
...dalje...
49. nedelja[uredi izvor]
Peloponeski rat je sukob između Delskog saveza (predvođenog Atinom) i Peloponeskog saveza (predvođenog Spartom). Rat je, sa jednim prekidom, trajao 27 godina (od 431. do 404. god. p. n. e.) i obuhvatio je skoro ceo antički svet. Rat je završio pobedom Sparte.
...dalje...
50. nedelja[uredi izvor]
Opsada Antiohije odigrala se tokom Prvog krstaškog rata tokom 1097. i 1098. Prva opsada krstaša protiv grada, koga su Turci zauzeli 9 godina ranije, trajala je od 21. oktobra 1097. do 3. juna 1098. Druga opsada je bila opsada protiv krstaša, koji su zauzeli grad, a trajala je od 7. juna do 28. juna 1098.
Tokom prve opsade krstaši nisu dugo mogli ući u grad, a među krstašima je vladala glad. Pred dolazak velike i nadmoćnije muslimanske vojske, krstaši su uspeli osvojiti grad zahvaljujući izdaji stražara u gradu. U Antohiji je usledio veliki pokolj Turaka.
Pred grad je nekoliko dana nakon zauzimanja od strane krstaša stigla nadmoćna muslimanska vojska i stavila Antiohiju pod drugu opsadu. Krstaši su se našli u bezizlaznom položaju, dok jedan monah nije našao navodno Sveto Koplje. Ta relikvija je digla moral krstašima, koji vođeni religioznim fanatizmom pobeđuju muslimansku vojsku.
...dalje...
51. nedelja[uredi izvor]
Majski prevrat je bio državni prevrat u kom su ubijeni kralj Aleksandar Obrenović i njegova žena, kraljica Draga, čime se prekinula loza dinastije Obrenović, koja je vladala Srbijom od sredine 19. veka. Nakon Majskog prevrata na čelo Srbije je došla dinastija Karađorđević. Prevrat je imao veliki uticaj na odnos evropskih sila zato što su se Obrenovići politički oslanjali na Austrougarsku, a Karađorđevići na Rusiju.
Sam događaj, ubistvo kralja i kraljice, sprovela je organizacija "Crna ruka" na čijem je čelu bio oficir Dragutin Dimitrijević Apis. To je bilo u noći između 28. maja i 29. maja 1903. godine (po starom kalendaru). Na isti taj dan je 35 godina ranije ubijen knez Mihailo Obrenović u Košutnjaku.
...dalje...
52. nedelja[uredi izvor]
Novi zavet je hrišćanski naziv za zbirku spisa koje hrišćani smatraju svetim. To je novi savez Bogočoveka Isusa Hristosa sa ljudima. Zbivanja i zagonetke Starog zaveta dobili su u njemu svoju odgonetku i punoću. U Svetom Pismu Novog Zaveta, kao svetim spisima, očevici su opisali događaje od rođenja Gospoda Isusa Hrista, pa sve do njegovog slavnog Vaskrsenja iz mrtvih i Vaznesenja. Opisan je i silazak Svetog Duha na prve Hristove učenike, apostole i njihovo propovedanje njegovog svetog imena i nauke Božje. U njima je ukazano i na sve ono što će se dogoditi do drugog dolaska Hristovog i Strašnog suda. Knjige Novog zaveta se sastoje iz četiri Jevanđelja (evanđelja), evangelion (na grčkom) - dobra vest ili blaga vest. Iako se sastoji iz više knjiga Novi zavet je praktično jedna knjiga. Zašto jedna knjiga? Zato što se sve knjige Novog zaveta odnose na jednu izuzetnu ličnost, na našeg Gospoda i spasitelja Isusa Hrista. Evanđelja opisuju ovozemaljski život Isusa Hrista, tj. period od rođenja pa do vaznesenja. One predstavljaju knjige osnovnih istina, jer iz njih se učimo saznanju svih osnovnih istina o našem Spasitelju i spasenju.
...dalje...