Портал:Francuska/Biografija
Izabrane biografije [uredi izvor]
Januar[uredi izvor]
Ernest Dišen (30. mart 1874 – 12. april 1912) je francuski lekar koji je prvi otkrio mogućnost korišćenja gljiva u medicinske svrhe. On je ovo otkrio 32 godine pre Aleksandra Fleminga i njegovog izučavanja penicilina. Dišenova eksperimentisanja su mahom ostala nezapažena. On se upisao na Vojnu Medicinsku Akademiju Liona 1984.
Dalje ... Ostale izabrane biografije
Februar[uredi izvor]
Žan le Ron d'Alamber (franc. Jean le Rond d'Alembert) (16. novembar 1717. — 29. oktobar 1783) francuski matematičar, fizičar i filozof. Uz Denija Didroa, jedan je od najpoznatijih enciklopedista. Poznat je i po svojim matematičkim istraživanjima (diferencijalne jednačine, parcijalni izvodi). Po njemu se naziva i njegov matematički — D'Alamberov operator.
Dalje... Ostale izabrane biografije
Mart[uredi izvor]
Mišel Fransoa Platini (franc. Michel François Platini) (21. jun 1955) je bivši francuski fudbaler i trener i trenutni predsednik UEFA. Jedini je igrač koji je uspeo da tri godine zaredom osvoji titulu Najboljeg fudbalera Evrope, a 1999. je uzabran za sedmog najboljeg fudbalera u 20. veku u izboru IFFHS.
Platini je bio član reprezentacije Francuske koja je osvojila Evropsko prvenstvo u fudbalu 1984., na kom je Platini bio najbolji igrač i strelac. Učestvovao je na Svetskim prvenstvima u fudbalu 1978, 1982. i 1986, stigavši do polufinala u poslednja dva. Platini, Alen Žires, Luj Fernandez i Žan Tigana su činili "magični kvadrat", grupu igrača koja je činila okosnicu reprezentacije Francuske tokom 1980ih.
Bio je poznat kao dobar izvođač slobodnih udaraca, kao što je pokazao brojnim golovima iz teških uglova u dresu reprezentacije i Juventusa, u kom je Platini igrao pet godina i osvojio većinu svojih klupskih trofeja.
Platini je imenovan Vitezom Legije časti 29. aprila 1985, a Oficir je postao 1988. Bio je selektor francuske reprezentacije četiri godine i koorganizator Svetskog prvenstva 1998. u Francuskoj. Takođe je bio predsednik Tehničkog i razvojnog komiteta FIFA i potpredsednik Fudbalskog saveza Francuske.
Dalje... Ostale izabrane biografije
April[uredi izvor]
Šarl Andre Žozef Mari de Gol (franc. Charles André Joseph Marie de Gaulle), (22. novembar 1890 – 9. novembar 1970), je bio francuski vojni zapovednik i državnik.
Pre Drugog svetskog rata, de Gol je bio poznat kao zagovornik skoncetrisane upotrebe oklopnih i vazduhoplovnih snaga. Tokom Drugog svetskog rata je postao brigadni general, a zatim vođa vlade Slobodne Francuske u egzilu. Između 1944. i 1946, nakon oslobođenja Francuske od nemačke okupacije, bio je na čelu francuske privremene vlade.
Pozvan da formira vladu nakon Alžirskog puča iz 1958, podstaknuo je donošenje novog ustava i bio je prvi predsednik Pete Republike, a na tom mestu je ostao do 1969. Njegova politička ideologija je poznata pod imenom golizam, i ona je imala veliki uticaj na potonju politiku Francuske.
Dalje... Ostale izabrane biografije
Maj[uredi izvor]
Žan-Fransoa Šampolion (franc. Jean-Francois Champollion) (23. decembar 1790. — 4. mart 1832) francuski naučnik, filolog i orijentalista i smatra se ocem moderne egiptologije.
Šampolion je uspeo da dešifruje sistem egipatskog pisma - hijeroglifa. Šampolionovi prethodnici koji su takođe doprineli dešifrovanju hijeroglifa bili su Slivestr de Sasi (franc. Silvestre de Sacy), Johan David Ošerblad (šved. Johan David Akerblad), Tomas Jang (engl. Thomas Young), i Vilijam Džon Banks (engl. William John Bankes).
Šampolion je preveo delove kamena iz Rozete, otkrivajući sličnost egipatskog jezika s koptskim. Otkrio je da je sistem egipatskog pisma kombinacija fonetskih (zvučnih) i ideogramskih (slikovnih) znakova.
Dalje... Ostale izabrane biografije
Jun[uredi izvor]
Kontraadmiral Žil Sezar Dimon d'Irvil (franc. Jules Sébastien César Dumont d'Urville; Konde sir Noaro, 23. maj 1790 – Medon 8. maj 1842) je bio francuski istraživač i pomorski oficir, koji je učestvovao na četiri francuske ekspedicije i istraživao južni i zapadni Pacifik, Australiju, Novi Zeland i Antarktik.
Dalje... Ostale izabrane biografije
Jul[uredi izvor]
Marija Antoaneta (franc. Marie Antoinette; rođena 2. novembra 1755. godine u Beču, a pogubljena na giljotini 16. oktobra 1793. u Parizu) je bila ćerka carice Marije Terezije, žena Luja XVI.
Brak 14-godišnje Marije Antoanete i 16-godišnjeg Luja XVI, unuka francuskog kralja je sklopljen 16. maja 1770. godine. To je bilo spajanje dve najveće evropske porodice Habsburga i Burbona. Po dolasku u Pariz 1773. godine Marija Antoaneta je primljena sa velikim simpatijama od građana prestonice. Ipak posle nekog vremena postala je sinonim za rasipništvo što je izazvalo veliko nezadovoljstvo u narodu koji ju je optuživao za finansijsku krizu države. Prvih godina Francuske revolucije tražila je pomoć Austrije za njeno gušenje. Uhapšena je 1792. godine posle neuspešnog bekstva sa kraljem u Belgiju i optužena za izdaju, pa joj je odrubljena glava.
Dalje... Ostale izabrane biografije
Avgust[uredi izvor]
Blez Paskal (franc. Blaise Pascal), poznati francuski matematičar rođen je 19. juna 1623. godine u Klermonu, Francuska. Paskal je odmalena pokazivao interesovanje za nauku pa je već sa 18 godina konstruisao prvu matematičku mašinu, mehanički sabirač kako bi pomogao svom ocu u poslovanju. 1650. godine napušta svet nauke i okreće se religiji, odnosno kako je on napisao „razmatranju veličine i misterije čoveka“. Blez Paskal je umro u Parizu 19. avgusta 1662. godine.
Dalje... Ostale izabrane biografije
Septembar[uredi izvor]
Napoleon I Bonaparta (franc. Napoleon Bonaparte, 15. avgust 1769. — 5. maj 1821) je bio general u Francuskoj revoluciji i kao vođa bio je prvi konzul Francuske Republike od 11. novembra 1799. do 18. maja 1804. i car Francuske i kralj Italije od 18. maja 1804. do 6. aprila 1814. i onda ponovo na kratko od 20. marta do 22. juna 1815.
Napoleon je rođen na Korzici, a učio je u Francuskoj za artiljerijskog oficira. Postao je poznat u tokom Francuske revolucije, kada je kao general vodio uspešne pohode protiv Prve i Druge koalicije koje su bile usmerene protiv Francuske. Godine 1799. Napoleon je izvršio državni udar i postavio sebe za prvog konzula; pet godina kasnije je sam sebe krunisao za cara Francuske. Tokom prve decenije 19. veka, zaratio je sa skoro svakom važnijom evropskom silom, dominirajući kontinentalnom Evropom nizom pobeda — od koje su naslavnije one kod Austerlica i Fridlanda — i uspostavaljanjem saveza, imenujući bliske saradnike i članove porodice za vladare ili ministre u državama kojima su dominirali Francuzi.
Katastrofalna francuska invazija Rusije 1812. je bila prekretnica. Ovaj pohod je desetkovao njegovu Veliku armiju, koja nikada više nije obnovila svoju nekadašnju snagu. Godine 1813. Šesta koalicija ga je porazila kod Lajpciga, zauzela Francusku i primorala ga na abdikaciju u aprilu 1814. i igznanstvo na ostrvo Elbu. Nakon manje od godinu dana, Napoleon se vratio u Francusku, ponovo preuzeo kontrolu, ali je vladao 100 dana do poraza kod Vaterloa u junu 1815. Svojih zadnjih šest godina života proveo je pod britanskim nadzorom na ostrvu Sveta Jelena.
Dalje... Ostale izabrane biografije
Oktobar[uredi izvor]
Zinedin Jazid Zidan (arap. زين الدين زيدان, franc. Zinedine Yazid Zidane, rođen 23. juna, 1972. u Marseju, Francuska) je bivši francuski fudbaler kabilskog porekla. Zinedin Zidan je bio vezni igrač. Dugo godina je bio član reprezentacije Francuske, sa kojom je osvojio Svetsko prvenstvo 1998. i Evropsko prvenstvo 2000. Karijeru je završio u finalu Svetskog prvenstva u Nemačkoj 2006. protiv Italije, gde je bio isključen u drugom produžetku nakon što je glavom u prsa udario italijanskog beka Marka Materacija, ali je i pored toga dobio Zlatnu loptu za najboljeg igrača prvenstva.
U svojoj karijeri je igrao za Kan, Bordo, Juventus i Real Madrid. Kada je iz Juventusa prešao u Real Madrid za 76 miliona evra postao je najskuplji fudbaler u istoriji. Sa Realom je osvojio Ligu šampiona 2002. postigavši pobedniči gol protiv Bajer Leverkuzena. Zidan je jedini igrač uz Ronalda koji je tri puta izabran za najboljeg igrača sveta po izboru FIFA, a još tri puta se našao među prvih tri.
Dalje... Ostale izabrane biografije
Novembar[uredi izvor]
Maksimilijan Robespjer (6. maj 1758.-28. jul 1794.) je jedan od najpoznatijih vođa Francuske revolucije. Njegovi sledbenici znali su ga kao "nepotkupljivog", zbog njegove moralne posvećenosti revoluciji. Bio je istaknuti član Komiteta javne bezbednosti (Komitet javnog spasa) i jedan od pokretača Vladavine terora, koja je okončana njegovim hapšenjem i pogubljenjem. Politički je bio vođen idejama Žan-Žaka Rusoa i prosvetiteljstva.
Dalje... Ostale izabrane biografije
Decembar[uredi izvor]
Luj XIV (5. septembar 1638. — 1. septembar 1715) je bio kralj Francuske iz dinastije Burbona od (1643—1715), sin Luja XIII i Ane Austrijske. Postao je kralj 14. maja 1643, nekoliko meseci pre petog rođendana. U njegovo ime je vladala kao regent njegova majka Ana Austrijska, koja je glavninu vlasti predala kardinalu Mazarenu. Nakon smrti predsednika vlade kardinala Mazarena 1661, Luj XIV je preuzeo osobnu kontrolu nad vladom. Vladavina Luja XIV, poznatog kao Kralj Sunce (franc. Le Roi Soleil) ili Veliki Luj (franc. Louis le Grand) trajala je 72 godine. Bila je to najduža vladavina u evropskoj istoriji. Ojačao je moć i uticaj Francuske u Evropi. Francuska je u doba njegove vladavine ratovala u tri velika rata: Francusko-holandski rat, Rat Velike alijanse i Rat za špansko nasleđe. Učestvovala je i u dva manja rata: Devolucioni rat i Rat za reujedinjenja.