Prizrenska bogoslovija

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Prizrenska bogoslovija
Bogoslovija Svetog Kirila i Metodija
TipZadužbina
Osnovana1871
LokacijaPrizren
Država Srbija (Kosovo i Metohija)
Koordinate42° 12′ 33″ S; 20° 44′ 31″ I / 42.209281° S; 20.742049° I / 42.209281; 20.742049
Veb-sajtbogoslovijaprizren.org

Bogoslovija Svetog Kirila i Metodija je zadužbina Sime Andrejevića Igumanova u Prizrenu. Prvo se zvala Bogoslovsko-učiteljska škola i bila je škola za srpske učitelje i sveštenike iz Stare Srbije. Počela je sa radom 1871. godine.[1]

Istorijat[uredi | uredi izvor]

Bratstvo manastira Patrijaršije obratilo se 1870. godine namesnicima Srbije sa zahtevom da se pri manastiru u Peći otvori bogoslovska škola. Sa druge strane, učitelj Nikola Musulin je 1857. godine predlagao da se otvori Bogoslovija u Prizrenu. Posle dugog razmatranja, Prosvetni odbor je doneo odluku da se Bogoslovija otvori u Prizrenu iz više razloga, pre svega što je ovaj grad bio sedište srpskog kulturnog života na ovom prostoru i da je u njemu postojao ruski konzulat, koji je obećavao zaštitu. Raško-prizrenski mitropolit Meletije dao je svoj pristanak, te je 1. oktobra 1871. godine prizrenska Bogoslovija počela sa radom.[1] Škola je najpoznatija kao Prizrenska bogoslovija, iako je školovanje učiteljskog profila bilo najbitnije.[1] Prizrenska bogoslovija nije bila završena 1871. godine, ali je počela sa radom u dotadašnjoj osnovnoj školi, a 1872. preseljena je u novoizgrađenu zgradu. Tokom vremena je bogoslovija menjala nastavne planove i programe jer u jednom trenutku nije mogla da prati razvoj odgovarajućeg školskog sistema u Srbiji. Učenici su se i dalje školovali po starom nastavnom planu, pa je nivo obrazovanja zaostajao za nivoom obrazovanja u bogoslovijama u drugim krajevima. Zato se reforma škole nametala sama po sebi. Pronađeno je srednje rešenje , školovanje je trajalo 6 godina, a učenici su se upisivali sa četiri razreda osnovne škole. Tri prva razreda bila su zamena za četiri razreda gimnazije, a tri završna razreda su činila stručni deo: učiteljski i sveštenički.[2] Turske vlasti su planirale zatvaranje Bogoslovije. To su planirali pravdati spornim knjigama u knjižnici Bogoslovije, koje iz Srbije dolaze preko ruskog konzulata. Ivan Jastrebov je to sprečio jer je na listu hartije na turskom napisao: U ime ruskog cara zabranjujem ulazak i to postavio na ulaz knjižnice. Tako je Bogoslovija sačuvana od zatvaranja, autoritetom ruskog cara i dovitljivošću Jastrebova.[3].

Bogoslovsko-učiteljska škola[uredi | uredi izvor]

Bogoslovija u Prizrenu, jedina srpska škola te vrste u Staroj Srbiji, odigrala je značajnu ulogu u očuvanju kulturnog, nacionalnog i verskog identiteta Srba na ovom prostoru. Postala je kulturno-prosvetno i crkveno središte Srba u ovom delu Turskog carstva.[4] Škola je počela da radi sa 15 đaka za koje je u Beogradu sastavljen nastavni plan i program. Školovanje je trajalo tri godine, a pravo upisa imali su đaci koji su završili osnovno četvorogodišnje obrazovanje. Naziv Bogoslovsko-učiteljska škola se zadržao sve do proslave njene pedesetogodišnjice. Tokom 22 godine rada imala je 916 učenika od kojih su njih 15 postali sveštenici, a 63 učitelji. U 1892. godini radilo je 7 nastavnika zajedno sa rektorom, a bilo je 142 učenika.[5]

Prizrenska bogoslovija[uredi | uredi izvor]

Tokom 1922. godine tri puta je menjan nastavni plan škole. Sve do 1922. godine Prizrenska bogoslovsko-učiteljska škola imala je svoj nastavni plan koji se razlikovao od drugih bogoslovija, a po novom nastavnom planu ona je trebalo da bude samo bogoslovska škola, bez učiteljskog odseka. Počinje i zvanično da se zove Prizrenska bogoslovija i radi po planu svih bogoslovija u zemlji. Školska 1921/1922. godina počela je sa starim nastavnim planom, a novi je stigao tek 21. februara 1922. godine. Od tada do danas Prizrenska bogoslovija je čisto bogoslovska škola koja obrazuje sveštenike. Cilj joj je bio da da što viši nivo obrazovanja i vaspitanja pitomaca koji su se opredelili za sveštenički poziv.[2]

Pedesetogodišnjica Prizrenske bogoslovije[uredi | uredi izvor]

Prizrenska bogoslovija proslavila je svoju 50-godišnjicu vrlo svečano, ali sa godinom zakašnjenja, 1922. Na dan proslave Prizren je imao prazničan izgled. Otkriven je i spomenik dobrotvoru Simi Igumanovu.[6]

Drugi svetski rat i Bogoslovija[uredi | uredi izvor]

Aprila 1941. godine škola je raspuštena, učenicima su priznati razredi u kojima su zatečeni na dan raspuštanja škole, i njen rad prestaje sve do 1947. godine. Rektor Prizrenske bogoslovije prešao je 1941. godine u Beograd i pokušao da obnovi njen rad u Nišu, ali neuspešno.

Period posle Drugog svetskog rata do 1999.[uredi | uredi izvor]

Rad Prizrenske bogoslovije nastavljen je 1947. godine u Prizrenu uz niz problema u funkcionisanju i finansiranju. Izveštaji su se precizno vodili kao Izveštaji vaspitača, Godišnji izveštaji itd. Krajem školske godine se polagao Stručni bogoslovski ispit, ili, kao se u nekim izveštajima naziva Bogoslovski ispit zrelosti. Uspeh završnog ispita je bio dobar jer su na njega izlazili mladići sa dosta sistematizovanog znanja kao jedne određene duhovne celine, bili su moralno zreli i ispit su spremali sa velikom odgovornošću. Obično je polagalo od 16 do 36 kandidata. Stručni bogoslovski ispit je obično završavan maturskim ručkom koji je priređivan u čast maturanata koji su uspešno završili školovanje u Bogosloviji gde su prisustvovali i profesori, kao i rektor. Obično su organizovane i ekskurzije sa religioznonaučnim i vaspitnim karakterom. Obilazile su se crkve i manastiri i kulturno-istorijski spomenici u Srbiji.

Godišnji izveštaj vaspitača za školsku 1965/66. godinu[uredi | uredi izvor]

U Godišnjem izveštaju o radu Prizrenske bogoslovije za školsku 1965/66. godinu Godišnji izveštaj vaspitača je bio kratak i sadržajan.

Period od 1999. do danas[uredi | uredi izvor]

Početkom NATO bombardovanja, u martu 1999., u bogosloviji je prekinuta nastava i đaci su otišli svojim kućama. U junu, kada su skoro svi Srbi napustili grad, u bogosloviji ostaje samo ekonom, protojerej-stavrofor Nikola Božanić sa izbeglim Srbima iz okolnih sela, koji su u školi našli spas. Na toj dužnosti ostaje do 2. novembra 1999., kada je izašao iz Prizrena, ponevši sa sobom školski arhiv i knjižnicu bogoslovije od oko 15000 knjiga. Tako je od uništenja spasao pamćenje bogoslovije, a uz ruskog konzula Ivana Jastrebova u vreme turske okupacije i protođakona Petka Trifunovića u vreme Drugog svetskog rata, stao je u red velikih dobrotvora i čuvara školske knjižnice.[8] Prizrenska bogoslovija je 1999. godine bila prinuđena da napusti Prizren i preseli se u Niš, gde je nastavila sa radom. Bogoslovija je zapaljena u martovskom pogromu 2004. i sve što je u njoj bilo izgorelo je. Tokom 2011. godine se vratila ponovo u Prizren gde je u obnovljenom zdanju nastavila sa svojim aktivnostima.[9]

Povodom 150 godina od osnivanja, u martu 2021. godine, objavljena je poštanska marka.[10]

Zadužbina[uredi | uredi izvor]

Sima Andrejević, humanista i rodoljub je jedan od prvih zadužbinara u oblasti školstva i narodne prosvete. On je za života podigao prvu srednju školu pod turskom vlašću gde se učilo na srpskom jeziku i po nastavnom planu i programu koji je sastavljan u Beogradu. Nastavnici i učenici su bili iz Stare Srbije, školovanje je bilo besplatno. Sima je svoj kapital stekao dugogodišnjim radom u Turskoj i Rusiji. Deo kapitala je uložio u Prizrensku bogosloviju. Sve vreme je imao na umu cilj da Bogoslovija školuje mladiće pravoslavne vere, a srpske narodnosti, za narodne sveštenike i učitelje. Sve troškove školovanja i života učenika, nastavnog osoblja i ostalih zaposlenih plaćao je zadužbinar Sima Igumanov. Sima Igumanov je želeo da unapredi sistem školovanja u Staroj Srbiji. Znao je da će se sistem unaprediti otvaranjem većeg broja srpskih škola i školovanjem što većeg broja srpskih dečaka i mladića koji će se zalagati za kulturni preporod u zaostalim srpskim krajevima pod turskim feudalizmom.[2]

Fond Zadužbine Sime Igumanova[uredi | uredi izvor]

Sima Igumanov je u testamentu koji je nastao 29. oktobra 1880. godine utemeljio Fond svoje Zadužbine. Ovom oporukom je obezbedio trajno postojanje i rad Prizrenske bogoslovije, kao i svoj Fond u Beogradu , čiji je zadatak precizno određen - Obezbediti školovanje srpskih mladića iz Stare Srbije u Prizrenskoj bogosloviji i njihovo školovanje na Beogradskom univerzitetu i u drugim školama u Srbiji i inostranstvu.[2] Imanje koje je kupio na Terazijama u Beogradu trebalo je da osigura te fondove u vidu stalnih prihoda.

Finansiranje Prizrenske bogoslovije[uredi | uredi izvor]

Prizrenska bogoslovija se finansirala kao zadužbina do 1877. godine, kada tu brigu preuzima Ministarstvo prosvete i druga ministarstva, a posle prelazi pod upravu Srpske pravoslavne crkve, kao i ostale srpske bogoslovije.[11] Prihodi Zadužbine su od 1990. godine naglo povećani, pa je Zadužbina ponovo preuzela finansiranje Prizrenske bogoslovije u celini.[2] Nakon dvanaest godina je Prizrenska bogoslovija ponovo počela rad u Prizrenu.[12]

Učenici Bogoslovije[uredi | uredi izvor]

Škola je bila namenjena školovanju srpskih učitelja i sveštenika, kadra koji je bio neophodan za širenje prosvete među Srbima u krajevima koji su još bili pod Turskom. Škola je bila internatskog tipa, učenici su i učili i stanovali. Bila su im obezbeđena sva nastavna sredstva, udžbenici i školski pribor. Besplatna nastava i izdržavanje u internatu škole bilo je od velikog značaja za uspešno realizovanje razvoja školstva u Staroj Srbiji, pogotovu za siromašne učenike. Najviše učenika su postali učitelji, jedan broj je stupio u sveštenički čin, a bilo je učenika koji su nastavili dalje školovanje.[6] Od 1874. godine, kada je Prizrensku bogosloviju završila prva generacija učenika, do proslave 125. godišnjice 1996. godine ovu Školu je završilo 2023 evidentiranih i još oko 100 do 120 neevidentiranih učenika. To je impozantan broj i zato se s pravom Prizrenska bogoslovija svrstava među prve srpske škole od neprocenjivog značaja za srpsku naciju i kulturu. Postoji hronološki precizan spisak učenika koji su završili Bogosloviju.[13]

Profesori Bogoslovije[uredi | uredi izvor]

Počela je sa radom sa tri nastavnika, rektorom Savom Dečancem, profesorom Ilijom Stavrićem i nastavnikom Milanom Novičićem, a danas je tu predavalo preko 200 profesora. Bilo je i nekoliko honorarnih nastavnika kao što su školski lekari koji su po svom položaju predavali Higijenu. Za vreme Turske, turski jezik su predavali honorarni nastavnici Turci. Još za neke predmete su se angažovali honorarni predavači, kao što je muzika, agronomija itd. Maksimum predavača je bio sedam do osam nastavnika po školskoj godini, tako da su oni bili opterećeni ne toliko brojem časova nedeljno koliko brojem predmeta koje je predavao. U početku, dok je Bogoslovija bila trogodišnja škola, radila su samo po tri nastavnika računajući i rektora, jer je i on obavezno držao bar polovinu norme časova ostalih kolega.[13] Sem spiskova učenika koji su završili Bogosloviju, postoje precizni hronološki pregledi profesora Prizrenske bogoslovije od početka njenog rada.[13]

Bogoslovska biblioteka[uredi | uredi izvor]

Sima Igumanov je poznavao rad i organizaciju razvijenih škola u svetu. Znao je da bi organizovanje školske biblioteke unapredilo kvalitet nastave, kao i vannastavne aktivnosti i slobodno vreme učenika. Prizrenska bogoslovija je imala i bogatu biblioteku. Biblioteka je prvo imala fond koji je zadovoljavao potrebe nastave i škole. Kasnije je fond počeo da se povećava i koristili su ga učenici drugih škola i pismeni Srbi iz Prizrena i okoline. Početni fond biblioteke činila je lična biblioteka Manojla Simeonovića, sina Sime Igumanova. Igumanov je posle Manojlove smrti ovu bogatu biblioteku preneo u Prizren. U njoj su se nalazili ruski klasici, dela na grčkom, knjige na raznim svetskim jezicima i svi Glasnici Srpskog učenog društva.[4] Među prvim darodavcima Biblioteke Prizrenske bogoslovije bio je i ruski konzul Ivan Stepanovič Jastrebov. Poklanjao je knjige uglavnom na ruskom jeziku, na drugim jezicima, ali i na turskom koje su bile sa njegovom posvetom. Na Jastrebova su se ugledali i drugi ruski konzuli, Bjeljajev, Tuholka i dr. Knjige su poklanjali i drugi pojedinci i institucije: Vladan Đorđević, Matica srpska, kao i redakcije novina i časopisa.[4] Fond Biblioteke je uvećavan uglavnom poklonima darodavaca, ali značaj Biblioteke naveo je školsku upravu da je potrebna i planska nabavka knjiga. Početkom dvadesetog veka nazire se formiranje nabavne politike jer su darodavci poklanjali knjige po sopstvenom nahođenju, kao i prema svom čitalačkom ukusu. Zahvaljujući zalaganju profesora i đaka Bogoslovije, 1915. godine Biblioteka je imala oko 8.000 knjiga u 13.000 svezaka. Za vreme Prvog svetskog rata Biblioteka je uništena. Neke knjige su spašene, tako da je školske 1920/1921. godine u Biblioteci bilo 1.028 knjiga. Posle Drugog svetskog rata deo knjiga je dat drugim formiranim bibliotekama, a nešto je i zadržano u posedu Bogoslovije. Biblioteka je iseljena 1999. godine zajedno sa Bogoslovijom i smeštena je u Nišu gde je podignuta na hilandarskom metohu. Namenski su izgrađene prostorije Biblioteke za smeštaj fonda i čitaonicu.[4]

Rektori[uredi | uredi izvor]

Rektori Prizrenske bogoslovije su bili duhovna lica, svetovna lica su imala zvanje upravitelja. Oni su bili i dobri pedagozi i organizatori nastave. Roditeljski su se ponašali prema svojim učenicima i bili su pažljivi, uviđavni i tolerantni prema kolegama nastavnicima. Neki, i to ne mali broj nastavnika, počinjali su svoju nastavničku i uopšte radnu karijeru baš u Prizrenskoj bogosloviji. Njih je postavljala Srbija, odnosno beogradski mitropolit srpski, saglasnost je davala Carigradska patrijaršija, posredstvom vladike raško-prizrenskog, u čijoj je eparhiji bila Prizrenska bogoslovija. Saglasnost su odobravale i turske vlasti. Većina rektora bila je sa visokom školskom spremom, teološkom, koju su sticali na ruskim duhovnim akademijama, do otvaranja Bogoslovskog fakulteta u Beogradu, a tada su završavali teologiju u Beogradu[13]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b v „O Bogosloviji”. Prizren. Arhivirano iz originala 27. 04. 2017. g. Pristupljeno 3. 7. 2017. 
  2. ^ a b v g d Bovan, Vladimir (2004). Sima A. Igumanov : život i delo. Priština. 
  3. ^ Jastrebov, Ivan (2018). Stara Srbija i Albanija, pp. 12. Beograd: Službeni glasnik. 
  4. ^ a b v g Savić, Ana (2013). Biblioteka Prizrenske bogoslovije - zadužbina Sime Andrejevića Igumanova : (1872-2012). Beograd: Narodna biblioteka Srbije. 
  5. ^ „Školske vesti. U: Školski list, 15. maj 1893. godina, str:77,”. Pristupljeno 5. 7. 2017.  Tekst „issue:UB_00015_18930515” ignorisan (pomoć); Tekst „page:13” ignorisan (pomoć); Tekst „query:%D0%BF%D1%80%D0%B8%D0%B7%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%20%D0%B1%D0%BE%D0%B3%D0%BE%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%98%D0%B0 ” ignorisan (pomoć)
  6. ^ a b Kostić, Petar (1933). Prosvetno-kulturni život pravoslavnih Srba u Prizrenu i njegovoj okolini : u XIX i početkom XX veka : (sa uspomenama pisca). Skoplje. str. 42-75. 
  7. ^ Bovan, Vladimir (2007). Prizrenska bogoslovija. Niš: Srpska pravoslavna bogoslovija Svetog Kirila i Metodija. str. 310-311. 
  8. ^ Krstić, Dejan (2023). Pravoslavlje, br. 1341. od 1. februara, Protojerej-stavroor Nikola Božanić (1939.-2022.). Beograd: SPC. str. 46. 
  9. ^ „Ponovo radi Prizrenska bogoslovija”. Društvo Svetih Arhangela. Pristupljeno 6. 7. 2017. 
  10. ^ „Sto pedeset godina od osnivanja Prizrenske bogoslovije”. Politika. 8. 3. 2021. Pristupljeno 11. 3. 2021. 
  11. ^ Spomenica dvadesetpetogodišnjice oslobođenja Južne Srbije : 1912-1937 : (sa 242 slike u tekstu i 3 slike i 1 kartom u prilogu). Skoplje. 1937. str. 945-947. 
  12. ^ „Prizrenska bogoslovija ponovo u Prizrenu”. Eparhija Raško-prizrenska i Kosovsko-metohijska. Pristupljeno 5. 7. 2017. 
  13. ^ a b v g Bovan, Vladimir (2007). Prizrenska bogoslovija. Niš: Srpska pravoslavna bogoslovija Svetog Kirila i Metodija. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Призренска_богословија&oldid=27812646”