Pređi na sadržaj

Proserpina

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Proserpina
Mermerna statua Proserpine
Porodica
SupružnikLiber, Dis Pater
Mitologija
Rodžensko

Proserpina je starorimska boginja čija su ikonografija, funkcije i mitovi praktično identični onima o grčkoj Persefoni. Proserpina je zamenila ili je bila kombinovana sa starorimskom boginjom plodnosti Liberom, čiji je glavni kult bio smešten u aventinskom hramu boginje žita Cerere, zajedno sa bogom vina Liberom.

Svako od ova tri božanstva zauzimalo je svoju ćelu u hramu. Njihove kultove je služilo ili nadgledalo muško javno sveštenstvo. Cerera je bila daleko starija od ovo troje, jedna od Dii Consentes, što je rimski približni ekvivalent grčkoj Dvanaestorici olimpskih bogova. Ona je identifikovana sa grčkom Demetrom, a Libera je identifikovana sa Dionisom. Proserpinino ime je latinizacija od "Persefone", možda pod uticajem latinskog proserpere ("izroniti, ispuzati"), s obzirom na uzgoj žita. Njena ikonografija je „u potpunosti zasnovana” na ikonografiji njenog grčkog originala, Persefone.

Proserpina je uvezena iz južne Italije kao deo zvanične verske strategije, pred kraj Drugog punskog rata, kada se smatralo da su antagonizam između niže i više rimske društvene klase, neuspeh useva i povremene gladi znaci božanskog gneva. Novi kult je uspostavljen oko 205. p. n. e. u Cererinom hramu Aventina. Grčke sveštenice su regrutovane da služe Cereri i Proserpini kao „Majka i Devica“. Ova inovacija bi mogla predstavljati pokušaj rimske vladajuće klase da ugodi bogovima i plebsu; potonji je delio jake kulturne veze sa italijanskom Velikom Grčkom. Reformisani kult bio je zasnovan na grčkoj Tesmoforiji samo za žene i promovisan je kao moralno poželjan za ugledne Rimljanke. Gotovo sigurno ga je nadgledao rimski flamen Cerealis, muško sveštenstvo obično rezervisano za plebejce.

Rimski kult "Majke i Device" nazvao je Proserpinu kraljicom podzemlja, suprugom rimskog kralja podzemlja, Dīs Pater-om, i ćerkom Cerere. Funkcije kulta, okvir mitova i uloga uključivali su poljoprivredni ciklus, sezonsku smrt i ponovno rođenje, poslušnost kćeri i majčinsku brigu. Oni su uključivali tajne inicijacije i noćne procesije sa bakljama, i kultne predmete sakrivene od neinicijiranih. Proserpinina nasilna otmica od strane boga podzemnog sveta, potraga njene majke za njom i njeno eventualno, ali privremeno dovođenje u svet iznad, predmet su dela rimske i kasnije umetnosti i književnosti. Konkretno, njeno hvatanje od strane boga podzemnog sveta – koje se obično opisuje kao silovanje Proserpine ili Persefone – ponudilo je dramatičnu temu za renesansne i kasnije vajare i slikare.

Kult i mitovi[uredi | uredi izvor]

Libera i Proserpina[uredi | uredi izvor]

Libera je zvanično identifikovana kao Proserpina od 205. godine pre nove ere, kada su ona i Cerera stekle romanizovani oblik grčkog misterijskog obreda, ritus graecus Cereris. Ovo je bio deo rimskog verskog regrutovanja božanstava da služe kao božanski saveznici protiv Kartagine, pred kraj Drugog punskog rata. U kasnoj republikanskoj eri, Ciceron je opisao Libera i Liberu kao Cererinu decu. Otprilike u isto vreme, verovatno u kontekstu popularne ili religiozne drame, Higin je izjednačio Liberu sa grčkom Arijadnom, kao nevestu Liberovog grčkog ekvivalenta, Dionisa. [1] Stariji i noviji oblici njenih imena, kulta i obreda, i njihova različita povezivanja, održali su se sve do kasnog carskog doba. Sveti Avgustin (354–430 n.e.) je napisao da je Libera bila boginja ženske plodnosti, kao što je Liber bio bog muške plodnosti. [2]

Silovanje Proserpine od Hansa fon Ahena (1587)
Kopija Silovanja Proserpine Vinćenca de Rosija, u blizini kuće Kliveden

Proserpina[uredi | uredi izvor]

Proserpina je zvanično predstavljena Rimu kao Cererina ćerka u novom romanizovanom kultu „Majka i ćerka“. Poreklo kulta ležalo je u južnoj Italiji, koja je bila politički povezana sa Rimom, ali je kulturno bila deo Velike Grčke. Kult je bio zasnovan na grčkoj Tesmoforiji samo za žene, koja je bila delom javni, a delom misteriozni kult za Demetru i Persefonu kao „Majka i Devica“. U Rim je stigla zajedno sa svojim grčkim sveštenicama, koje su dobile rimsko državljanstvo kako bi mogle da se mole bogovima „sa stranim i spoljašnjim znanjem, ali sa domaćom i građanskom namerom“. [3]

Od isključivo ženskih inicijatkinja i sveštenica novih misterija Cerere i Proserpine u „grčkom stilu “ se očekivalo da podržavaju tradicionalnu društvenu hijerarhiju Rima i tradicionalni moral kojim dominiraju patriciji. Od neudatih devojaka se očekivalo da se ugledaju na čednost Proserpine, devojke; od udatih žena se očekivalo da nastoje da se ugledaju na Ceresu, odanu i plodnu Majku. Njihovi obredi imali su za cilj da obezbede dobru žetvu i povećaju plodnost. [4] Svako od božanstava Aventinske trijade nastavilo je da prima kult za sebe. Pojedinačni kult Proserpine i njen zajednički kult sa Cererom postali su rasprostranjeni širom Republike i Carstva. Hram Proserpine nalazio se u predgrađu Melite, u modernoj Mtarfi, na Malti. Ruševine hrama su otkopane između 17. i 18. veka; sačuvano je samo nekoliko fragmenata. [5]

Mitovi[uredi | uredi izvor]

Najpoznatiji mit koji okružuje Proserpinu je o njenoj otmici od strane boga podzemnog sveta, mahnitoj potrazi njene majke Cerere za njom i njenom konačnom, ali privremenom vraćanju svetu iznad. U latinskoj literaturi poznato je nekoliko verzija, sve slične mitovima o otmici grčke Persefone od strane kralja podzemnog sveta, koja se u latinskim izvorima različito naziva Dis ili Pluton, a u grčkim izvorima Had ili Pluton. „Had“ može značiti i skriveni Podzemni svet i njegovog kralja („skriveni“), koji je u ranim grčkim verzijama mita mračna, nesimpatična figura; Persefona je „Kore“ („deva“), uzeta protiv njene volje; u grčkim Eleusinskim misterijama, njen otmičar je poznat kao Had; oni čine božanski par koji zajedno vladaju podzemnim svetom i primaju Eleusinske inicijate u neki oblik boljeg zagrobnog života. Preimenovan u Pluton, kralj podzemnog sveta je distanciran od svoje nasilne otmice svoje supruge. Vergilije je 27. p. n. e. predstavio svoju verziju mita, u svojim Georgics. U ranom 1. veku nove ere, Ovidije daje dve poetske verzije: jednu u Knj. 5 njegovih Metamorfoza i još jednu u Knj. 4 njegovih Fasti. [6] Početkom 5. veka n.e. latinska verzija istog mita je Klaudijev De raptu Proserpinae; u većini slučajeva, ovi latinski radovi identifikuju Proserpininog otmičara i kasnijeg supruga kao Disa.

Zavetni stub sa natpisom Diti Patri et Proserpin[ae] sacrum, „Svetom Disu Pateru i Proserpini“, identifikujući Disa Patera kao Proserpininog muža
Prerafaelitska Proserpina (1873–1877) Dantea Gabrijela Rosetija (Galerija Tejt, u Londonu)

Orfej i Euridika[uredi | uredi izvor]

Najobimniji mit o Proserpini na latinskom je Klaudijev (4. vek n.e.). Usko je povezan sa mitom o Orfeju i Euridici. U Vergilijevim Georgics, Orfejeva voljena žena, Euridika, umrla je od ujeda zmije; Proserpina je pustila Orfeja u Had a da ne izgubi život; očarana njegovom muzikom, dozvolila mu je da odvede svoju ženu nazad u zemlju živih, ako se ne osvrne tokom putovanja. Ali Orfej nije mogao da odoli povratnom pogledu, pa je Euridika zauvek izgubljena za njega. [7] [8]

U umetničkom delu[uredi | uredi izvor]

Proserpinin lik inspirisao je mnoge umetničke kompozicije, posebno u skulpturi (Bernini, [9]) u slikarstvu (D. G. Roseti, [10] freska Pomarancija, J. Hajnca, [11] Rubensa, [12] A. Direra, [13] Del Abatea, [14] Pariša [15]) i u književnosti (Geteova [16] Proserpina i Svinbernova Himna Proserpini i Proserpinin vrt). Statua Silovanje Proserpine od strane Plutona stoji u Velikom vrtu Drezdena.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Wiseman, T.P., Satyrs in Rome? The background to Horace's Ars Poetica, The Journal of Roman Studies, 1988, 78, p. 7, note 52
  2. ^ Spaeth 1996, str. 131, citing Cicero, De Natura Deorum 2.62, and Saint Augustine, De Civitate Dei, 4.11; both of whom most likely used the Late Republican polymath Varro as their source.
  3. ^ Spaeth 1996, str. 4, 6–13, citing Cicero, pro Balbo, 55. Arnobius mistakes this introduction as the first Roman cult to Ceres. His belief may reflect its high profile and ubiquity during the later Imperial period, and possibly the fading of older, distinctively Aventine forms of her cult.
  4. ^ Spaeth 1996, str. 13, 15, 60, 94–97
  5. ^ Cardona, David (2008—2009). „The known unknown: identification, provenancing, and relocation of pieces of decorative architecture from Roman public buildings and other private structures in Malta”. Malta Archaeological Review (9): 43. 
  6. ^ For treatment of Ovid's two versions, and comparison with his probable Greek sources, see Hinds, Stephen (1987). The Metamorphosis of Persephone: Ovid and the self-conscious Muse. Cambridge University Press. 
  7. ^ Virgil (2002). „English translation online”. Georgics. Prevod: Kline, A.S. Book 4, 453–527. Pristupljeno 15. 12. 2013. 
  8. ^ Claudius Claudianus. „online”. De Raptu Proserpinae — preko Divus Angelus. 
  9. ^ „Bernini – Plutone e Proserpina”. Thais.it. Arhivirano iz originala 17. 12. 2022. g. Pristupljeno 2013-03-27. 
  10. ^ „Proserpine by Dante Gabriel Rossetti”. artmagick.com. 2008-07-31. Arhivirano iz originala 2013-05-11. g. Pristupljeno 2013-03-27. 
  11. ^ O. Centaro (ocentaro@ocaiw.com): ideazione, progetto, contenuti, webmastering; F. Ingala (fabio@ingala.it): progetto ed implementazione software, ricerca e sviluppo.; G. Latino (info@giannilatino.it): progetto ed implementazione grafica.). „OCAIW – The Nude in Art History: Peter Paul Rubens”. Ocaiw.com. Arhivirano iz originala 2002-08-22. g. Pristupljeno 2013-03-27. 
  12. ^ „ARTEHISTORIA – Genios de la Pintura – Ficha Rapto de Proserpina”. Artehistoria.com. Arhivirano iz originala 2008-12-04. g. Pristupljeno 2013-03-27. 
  13. ^ „Genios de la Pintura – Ficha Rapto de Proserpina”. Artehistoria. Arhivirano iz originala 2007-03-10. g. Pristupljeno 2011-09-06. 
  14. ^ „Rape of Proserpina”. Webpages.ursinus.edu. Arhivirano iz originala 2011-09-27. g. Pristupljeno 2011-09-06. 
  15. ^ „Proserpina, aka Sea Nymphs – Maxfield Parrish Gallery”. Maxfieldparrish.info. Arhivirano iz originala 2013-10-17. g. Pristupljeno 2013-03-27. 
  16. ^ Johann Wolfgang Goethe (2006-04-26). „Projekt Gutenberg-DE – SPIEGEL ONLINE – Nachrichten – Kultur”. Gutenberg.spiegel.de. Pristupljeno 2011-09-05. 

Dodatna literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Просерпина&oldid=27823722”