Професионалац (film iz 2003)
| Profesionalac | |
|---|---|
.jpg) | |
| Izvorni naslov | Profesionalac |
| Žanr | drama komedija |
| Režija | Dušan Kovačević |
| Scenario | Dušan Kovačević |
| Producent | Kiera Kaplin Predrag Jakovljević Dejan Vrazalić |
| Glavne uloge | Bora Todorović Branislav Lečić |
| Muzika | Momčilo Bajagić Bajaga |
| Scenograf | Veljko Despotović |
| Snimatelj | Božidar Nikolić |
| Montaža | Marko Glušac |
| Producentska kuća | Vans |
| Godina | 2003. |
| Trajanje | 104 minuta |
| Zemlja |  Srbija i Crna Gora |
| Jezik | srpski |
| Budžet | 460.761 dolara |
| IMDb veza | |
Profesionalac je srpski film snimljen 2003. godine u režiji Dušana Kovačevića, koji je napisao i scenario po svojoj istoimenoj pozorišnoj predstavi. Glavne uloge tumače Bora Todorović i Branislav Lečić.[1][2]
Film je bio srpski kandidat za Oskara, za najbolji film van engleskog govornog područja za 2003. godinu.[3]
Radnja[uredi | uredi izvor]
Sin komuniste i policajca, do juče univerzitetski profesor, pisac, boem, pripadnik beogradske inteligencije i vatreni protivnik Miloševićevog režima, Teodor Teja Kraj (Branislav Lečić) je danas direktor jedne velike izdavačke kuće. Jednog dana u njegovu kancelariju nepozvan ulazi neobičan stranac sa velikim koferom u ruci. Taj čovek je Luka Laban (Bora Todorović), bivši agent srpske službe bezbednosti, danas taksista. Sučeljavanje ova dva čoveka je puno iznenađenja i neverovatnih obrta. Tokom upoznavanja Luke, Teja saznaje da je njegova misija poslednjih deset godina bila uhođenje Teje, pisanje izveštaja o njegovim postupcima, špijuniranje do najintimnijih trenutaka u njegovom životu.[1][2][4]
Kao i mnoga druga Kovačevićeva dela, ova drama sa elementima komedije, sa puno cinizma i ironije, govori o ovdašnjem mentalitetu i apsurdu življenja u policijskoj državi.[5]
Uloge[uredi | uredi izvor]
| Glumac | Uloga |
|---|---|
| Bora Todorović | Luka Laban |
| Branislav Lečić | Teodor „Teja“ Kraj |
| Nataša Ninković | Marta, sekretarica |
| Dragan Jovanović | Gipsani, Tejin prijatelj |
| Josif Tatić | Maki, Tejin prijatelj |
| Miodrag Krstović | Jovan Petrović, spavač-doušnik Trocki |
| Renata Ulmanski | Tejina majka |
| Miloš Stojanović | Marko |
| Gorica Popović | Novinarka |
| Ljiljana Dragutinović | Radnica 1 |
| Dana Todorović | Ana, Lukina ćerka |
| Sergej Trifunović | Tihi ludak |
| Aljoša Vučković | Kelner |
| Stole Novaković | Tejin otac |
| Nenad Nenadović | Zbunjeni vuk u skloništu |
| Momčilo Bajagić Bajaga | Šef orkestra |
| Lena Kovačević | Pevačica |
| Branko Knežević | Pevač |
| Vanja Janketić | Portir |
| Sandra Balaban | Čistačica |
| Olja Pešić | Radnica 2 |
| Katica Želi | Radnica 3 |
| Jovan Mandić | Joca Mandić, čovjek kojeg tuku u zatvoru |
| Milan St. Protić | Prognozer 1 |
| Predrag Marković | Prognozer 2 |
| Marko Stojanović | Čovek sa glavom |
| Branko Košar | Muzičar/Lovac |
| Branko Đurić | Šef restorana |
| Tanja Lešić | Kelnerica |
| Božidar Đurović | Poštar |
| Tatjana Torbica | Žena lovac |
| Lepomir Ivković | Visoki lovac |
| Gordan Jovanović | Srednji lovac |
| Ras Rastoder | Portir/Kelner |
| Dule Stojanović | Tejin sin |
| Danusija Ataljanc | Medicinska sestra |
| Martin Candir | Fotograf |
| Slobodan Ivetić | Tejin prijatelj |
| Nadica Svilar | Striptizeta |
| Dušan Ašković | Policajac |
| Nenad Stojanović | Operativac |
| Željko Božić | Čovek koga zamalo pregazi Luka |
| Veljko Despotović | Čovek u kafani |
| Minja Vujnović | Obezbeđenje |
Autentične ličnosti[uredi | uredi izvor]
- Slobodan Milošević
- Vojislav Koštunica
- Zoran Đinđić
- Dušan Kovačević
- Rade Šerbedžija
- Danilo Bata Stojković
Razlike između filma i drame[uredi | uredi izvor]
- Glavna razlika između filma i drame se ogleda u vremenu odvijanja radnje. S obzirom na to da ju je Kovačević napisao 1989. godine, radnja drame se dešava u socijalizmu, dok je za potrebe filma izmeštena u period između 1991. i 2001. godine, delom i zbog svoje univerzalnosti.
- Lik Luke Labana je pretrpeo određene izmene u odnosu na dramu, delom i zbog promene glumca. U filmu, on biva prevremeno penzionisan nakon smene vlasti, dok u drami ostaje bez posla zbog toga što je postao blizak idejama Teodora Kraja, čoveka koga je godinama pratio.
- Dok je u drami propali književnik, u filmu je Teodor Kraj i profesor književnosti na Filozofskom fakultetu koji je otpušten zbog Labana.
- U filmu, Laban ima ćerku Anu, koja je, pored toga što je bila Tejina studentkinja, sa njim bila i u intimnoj vezi. Sa druge strane, u drami ima sina Miloša, koji je bio profesor na Filozofskom fakultetu i blizak je Tejinim stavovima i uverenjima.
- U drami, odnos Teje sa sekretaricom Martom je formalniji, iako su zaljubljeni jedno u drugo. U filmu je njihov odnos daleko slobodnije prikazan; bili su u vezi još dok je Marta bila udata.
- Pored toga što je udovica samoubice, u drami je Marta i majka teško bolesnog deteta.
- U drami Teodor Kraj nastoji da spasi firmu od propasti. Međutim, u filmu je daleko manje zainteresovan za sudbinu firme koja se privatizuje, zbog čega radnici pripremaju štrajk.
- Lik Ludaka koji u drami histerično zahteva povratak svojih rukopisa, u filmu je zamenjen Jovanom, predsednikom štrajkačkog odbora. Kod oba lika je zajedničko to što se povlače nakon što prepoznaju Labana u Tejinoj kancelariji, što ima funkciju označavanja sveprisutnosti i nadgledanja.
- Cela drama, odnosno pozorišna predstava, događa se u Tejinoj kancelariji, dobrim delom iz tehničkih razloga. Međutim, u filmu se jedinstvo mesta i vremena radnje razbija tako što se prikazuju flešbekovi sa scenama iz prošlosti.
Produkcija[uredi | uredi izvor]
Prema rečima producenta Predraga Jakovljevića, ideja za snimanje filma je nastala 1999. godine od strane Bogdana Diklića, koji je u predstavi igrao lik Teodora Kraja.[6]
U prvoj podeli je bilo planirano da ulogu Luke Labana tumači Danilo Bata Stojković, koji ju je igrao i u predstavi. Međutim, Stojković je preminuo u martu 2002. godine, mesec dana nakon poslednjeg izvođenja predstave. Dušan Kovačević je, prema sopstvenom priznanju, sačekao određeno vreme i kasnije, tokom rada na scenariju, morao da napiše partiture za drugog pevača, misleći na Boru Todorovića, koji je preuzeo glavnu ulogu.[7][8]
U međuvremenu, u produkciju i rad na filmu ušao je i Branislav Lečić, kome je pripala uloga Teodora Teje Kraja. U filmu je korišćen dokumentarni materijal Lečićevog učešća u demonstracijama protiv Miloševićevog režima kako bi ilustrovao prošlost Teje Kraja, tako da on u filmu praktično igra samog sebe.[9][10]
Pored snimaka sa martovskih i demonstracija za Novu 1997. godinu, u filmu je korišćen i dokumentarni materijal koji prikazuje pad Knina 1995. i NATO bombardovanje 1999. godine.[11]
Film je snimljen krajem 2002. godine, kao posveta Danilu Bati Stojkoviću. Snimanje filma je trajalo sedam nedelja.[12]
Gledanost i prijem[uredi | uredi izvor]
Prema podacima Filmskog centra Srbije, film je u bioskopima pogledalo 214.378 ljudi, što ga čini drugim najgledanijim srpskim filmom iz 2003. godine, odmah iza filma Mali svet Miloša Radovića.
Film je dobio veoma dobre reakcije publike, o čemu svedoči njegova prosečna ocena na IMDB-ju, koja iznosi 8.4.
Međutim, kritičari su filmu zamerali povremenu neautentičnost i manjkavosti u režiji[13], uz obrazloženje da Kovačević nije filmski režiser, već dramski pisac koji nije upoznat sa savremenim filmskim tendencijama.[14]
Delom i zbog toga, kritika smatra da je film inferioran u odnosu na druga Kovačevićeva dela i da nije iskoristio potencijal koji mu je omogućila pozorišna predstava.[15]
Nagrade[uredi | uredi izvor]
Na 27. međunarodnom filmskom festivalu u Montrealu u velikoj konkurenciji film je dobio prvu nagradu za scenario.[4]
Drugu nagradu film je dobio od žirija Međunarodnog udruženja filmskih kritičara FIPRESCI (The International Federation of Film Critics).[4]
Muzika u filmu[uredi | uredi izvor]
Muzika se u filmu nalazi i u kafanskim scenama, u kojima se pojavljuje Momčilo Bajagić Bajaga u ulozi kafanskog pevača, pevajući po narudžbi pesmu Pada vlada.[4] Muzika iz filma je objavljena na CD-u u izdanju PGP RTS.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b „Profesionalac”. Moj Tv. Pristupljeno 5. 2. 2020.
- ^ a b „Profesionalac”. Filmski centar Srbije. Pristupljeno 31. 1. 2021.[mrtva veza]
- ^ „Ovo su srpski filmovi koji su bili predloženi za nominaciju za Oskara!”. Blic. Pristupljeno 5. 2. 2020.
- ^ a b v g Ajdačić, Dejan. „„Profesionalac“ Dušana Kovačevića – TV adaptacija predstave (1990) i film (2003)”. Projekat Rastko. Pristupljeno 31. 1. 2021.
- ^ „Profesionalac”. RTS. Pristupljeno 5. 2. 2020.
- ^ VANS-FILM (2023-01-28), Profesionalac - Film o Filmu, Pristupljeno 2024-05-24
- ^ „NIN / U potrazi za izgubljenim vremenom”. www.nin.rs. Pristupljeno 2024-05-24.
- ^ „Film”. www.enovine.net. Pristupljeno 2024-05-24.
- ^ d.o.o, cubes. „Profesionalac - Vreme”. https://vreme.com/ (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2024-05-24. Spoljašnja veza u
|website=(pomoć) - ^ „NIN / U potrazi za izgubljenim vremenom”. www.nin.rs. Pristupljeno 2024-05-24.
- ^ „Projekat Rastko: Dejan Ajdačić : „Profesionalac“ Dušana Kovačevića – TV adaptacija predstave (1990) i film (2003)”. web.archive.org. 2017-06-12. Pristupljeno 2024-05-25.
- ^ „NIN / U potrazi za izgubljenim vremenom”. www.nin.rs. Pristupljeno 2024-05-24.
- ^ d.o.o, cubes. „Profesionalac - Vreme”. https://vreme.com/ (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2024-05-24. Spoljašnja veza u
|website=(pomoć) - ^ Doba_nevinosti (2007-09-23). „srpski film: PROFESIONALAC”. srpski film. Pristupljeno 2024-05-24.
- ^ „NIN / Delo i njegova poenta”. www.nin.rs. Pristupljeno 2024-05-25.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Profesionalac na sajtu IMDb (jezik: engleski)
