Sava Sandić
| Sava Sandić | |
|---|---|
 | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 1915. |
| Mesto rođenja | Zaječar, Srbija |
| Datum smrti | decembar 2016. |
| Mesto smrti | Beograd, Srbija |
| Umetnički rad | |
| Polje | vajarstvo |
Sava Sandić (Zaječar, 1915 — Beograd, decembar 2016) bio je srpski vajar. Borba za opstanak i život u teškim ratnim i poratnim godinama, u porodici čiji su potomci rano ostali bez roditelja, utemeljili su njegova osnovna životna načela – skromnost, upornost, vedrinu, posvećenost svome pozivu.[1] Prvu u nizu od petnaestak samostalnih izložbi priredio je u Beogradu 1953. Osvojio je niz značajnih nagrada i priznanja, među kojima je i Nagrada ULUPUDS-a za životno delo (1997). U svom stvaralaštvu ostao je veran klasičnim vajarskim koncepcijama i materijalima, u kojima je radio portrete, figure i predstave životinja.[2]
Život i karijera[uredi | uredi izvor]
Rođen je u Zaječaru u izbeglištvu, tokom Prvog svetskog rata, u porodici koja je rano ostala bez roditelja. Još kao dečak, Sava je pokazao svoju preferenciju za umetnost, a imao je poseban afinitet za plastični dizajn, koji se kasnije pretvorio u svoj životni poziv. U borbi za opstanak, „od nemila do nedraga”, život ga je vrlo rano primorao da se školuje i pripremi za buduću profesiju vajara „u kojoj je manuelnost važna veština”.[1]
Od Pina Grasija, velikog majstora zanata, učio je (kao šegrt) u kamenorezačkoj radionici, a u Zanatskoj školi predavao mu je Mihailo Petrov. Kao i najpoznatiji vajari, posebno oni sa područja Balkanskog poluostrva, prvi je savladao zanat, umetničku obradu kamena, a potom je 1933. godine počeo da se usavršava u studiju poznatog vajara Tome Rosandića, koji je ubrzo postao njegov glavni saradnik.[3]
Značajnu ulogu u budućem Sandićevom umetničkom formiranju imao je tečaj crtanja kod Petra Dobrovića i dugogodišnja uloga pomoćnika i učenika u ateljeu vajara Tome Rosandića. Da je Rosandić bio dobar Sandićev učitelj govori podatak da je skulpturu „Igrali se konji vrani” koja se danas nalazi ispred Narodne skupštine, inače Rosandićevo delo iz 1937, tehnički uspešno realizovao Sandić, i time potvrdio naučeno majstorstvo rada i veštine.[1]
Jedan od značajnih datuma u njegovom životu je 1939. godina kada je upisao studije na Akademiji likovnih umetnosti u Beogradu, sa već stećenim širokim likovnim obrazovanjem, i 1949. godina kada je primljen u Majstorsku radionicu Tome Rosandića, u kojoj ostao narednih pet godina.
Potom je stvarao u sopostvenoj ateljeu, u svom domu koji je izgradio u ulici Vasilija Gaćeše 6 na Senjaku u Beogradu, zajedno sa suprugom, vajarkom Mirom Sandić (1924–2010), sa kojom je imao zajedničku likovnu preokupaciju, pa se kao čest motiv dela i Save i Mire Sandić javlja - materinstvo.[4]
Bio je član ULUS-a od 1948. godine, ULUPUDS-a od 1956. godine, i pripadnik grupe „Samostalni” i FIDEM-a. Za redovnog člana Matice srpske izabran je 1995. godine iz kategorije dobrotvora i priložnika.[3]
Učestvovao je 1957. na izložbi savremene srpske skulpture, Galerija ULUS-a, Beograd.[5]
Za života Narodnom muzeju u Beogradu, Sandić je donirao 15 svojih dela, ali i značajne radove drugih umetnika iz porodične kolekcije. Ova ustanova je 2015. godine, u znak zahvalnosti prigodnom izložbom, obeležila 100. rođendan Save Sandića.[3]
Preminuo je u Beogradu 2016. godine u 101 godini života, pa se smatra jednim od najdugovečnijih srpskih vajara.[1]
Umetničko stvaralaštvo[uredi | uredi izvor]
Sandićeva estetska načela...
najbliža su evropskoj tradiciji figuralne plastike, bliska i njegovom učitelju Rosandiću. Put koji je prešao formirao je Sandićevo uverenje da sve nastaje dugotrajnim radom i krajnjim savladavanjem zanatskih veština, a tek posle toga talenat rađa umetničko delo.
U svom radu negovao je figurativnu plastiku, kojoj je ostao veran tokom celokupnog stvaralaštva.
Prvu samostalnu izložbu priredio je u Grafičkom kolektivu u Beogradu 1953, a potom je svoj dar i majstorstvo, „bojio ličnim senzibilitetom” i ispoljio u stilizovanim formama vezanim za prirodu i realnost, više od pola veka na samostalnim i desetinuama grupnih izložbi u Beogradu, mnogim gradovima Jugoslavije, kao i u inostranstvu.
Svoje radove Sansić je izvodio najviše u bronzi, gipsu, tikovini, orahovom drvetu i kamenu. Predstave portreta, aktova, ženskih figurina, animalističkih skulptura, izvedene su u punoj plastici, bareljefu i na medaljama.
U reprezentativne primerke Sandićevog opusa spadaju monumentalne figure „Karijatida“ i „Flora“, izvanredni „Autoportet“, ekspresivni „Asketa“, nežne ženske figurine „Balerina“, „Sedeća devojka“, „Žena sa ogrlicom“.[2]
Njegove skulpture krase muzeje i privatne kolekcije, ali i slobodan prostor, poput spomenik palim borcima u Vrdniku (1950), a 1952 i Žablju (1952), na svim kontinentima.
Umetnik — darodavac[uredi | uredi izvor]
Umetnikova ostvarenja danas se nalaze u poklon kolekcijama u Srbiji, poput one koju je 2008. umetnik darovao Muzeju grada Beograda, i kojom je želeo da ostavi spomen na svoj rad i život u Beogradu, kroz dela koja predstavljaju svojevrstan presek njegovog umetničkog izraza u rasponu od 1950. do 2003. godine. Radovi su izvedeni u bronzi, gipsu, tikovini, orahovom drvetu i kamenu.[6]
Ili poput one poklonjene Narodnom muzeju u Beogradu, u kojoj je umetnički (i bračni) par Sandić donirao veliki broj svojih dela, ali i značajne radove drugih umetnika iz njihove kolekcije.
Ili poput one koju su vajari-Mira i Sava Sandić, učinili izuzetan i neprocenjiv gest - Narodnom muzeju u Kragujevcu, tačnije Istorijsko-umetničkoj zbirci - Zbirci vajarskih radova, sa ukupno 12 svojih radova. Ugovorom 07-739, 17.10.2005. Narodni muzej u Kragujevcu preuzeo je ove radove na čuvanje,
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v g Ćinkul, Ljiljana. „Sava Sandić – posvećeni majstor skulpture”. Politika onlajn, 8.2.2017. Pristupljeno 08. 10. 2018.
- ^ a b Dr V. Jovanović, Sava Sandić – na rasputnici srpskog vajarstva, Spomen zbirka Pavle Beljanski, Odeljenje za likovne umetnosti Matice srpske, Novi Sad, 1990.
- ^ a b v „Izložba Save Sandića povodom njegovog 100. rođendana”. Tanjug, Beograd. Pristupljeno 08. 10. 2018.
- ^ Popović, S. „Tragovi veka u kamenu”. Novosti onlajn, 10. 1. 2015. Pristupljeno 08. 10. 2018.
- ^ „Savremena srpska skulptura”. Hronologija izlaganja skulpture u Srbiji (na jeziku: srpski). 1957-01-12. Pristupljeno 2024-01-26.
- ^ „U Konaku kneginje Ljubice u četvrtak izložba skulptura Save Sandića”. Grad Beograd - Zvanična internet prezentacija | U Konaku kneginje Ljubice u četvrtak izložba skulptura Save Sandića (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2023-02-28.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Sava Sandić (2006). Likovi savremenika, Udruženje likovnih umetnika Srbije. ISBN 978-86-82765-18-9. 9788682765189
- Jefta Jevđović Sava Sandić: Mala ukrasna i primenjena plastika, Muzej primenjene umetnosti, Beograd (2002). pp. 92. teksta, 61 crno-bela reprodukcija, 14 tabli, bibliografija pp. 3 [1]
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
| Sava Sandić—suprug (1915 — 2016) |
Mira Sandić—supruga (1924 — 2010) |
|---|
