Sambalski jezici
| sambalski jezici | |
|---|---|
| Geografska rasprostranjenost | Zambales, Bolinao, Anda, Olongapo |
| Jezička klasifikacija | austronezijski |
| Podpodela | |
| Glotolog | samb1319[1] |
Sambalski jezici su potporodica jezičke porodice centralnih luzonskih jezika, a govore ih pripadnici filipinske etnolingvističke grupe Sambal koja živi u zapadnim obalnim područjima Centralnog Luzona te u planinskim lancima Zambalesa.
Demografija[uredi | uredi izvor]
Jezici iz sambalske porodice jezika koji — prema statističkim podacima za populaciju iz 2007. godine, koje je objavio Nacionalni statistički koordinacioni odbor (engl. National Statistical Coordination Board, NSCB) — imaju najviše govornika su sambal (200.000), bolinao (105.000) i botolan (72.000).[2] Ove brojke predstavljaju zajedničku populaciju opština gde se govori pojedini jezik.
Za etnolingvističku podgrupu Sambal ili Sambali, procenjeni broj govornika je zasnovan na ukupnom broju stanovnika u Santa Kruzu, Kandelariji, Masinloku, Palauigu i Ibi (opštine Zambalesa). Za podgrupu Sambal Bolinao, projekcija broja govornika je dobijena sabiranjem populacije Ande i Bolinaa (opštine Pangasinana). Podgrupa Sambal Botolan, s druge strane, obuhvata agregatni zbir populacije opština Botolan i Kabangan. Ostatak otpada na manje jezike koje govori gotovo samo autohono stanovništvo Aeta (Aita, Agta) iz Zambalesa.
Sveukupno gledajući, postoji oko 390.000 govornika sambalskih jezika. Neki žive i u drugim gradovima koji nisu pomenuti iznad: Olongapo, Bataan i Tarlak. Određen broj je nastanjen i u metropolitenskoj oblasti prestonice Manile, u Metro Manili.
Procenjuje se da takođe oko 6.000 govornika živi u Panitijanu, Kezonu i Puerto Prinsesa Sitiju. Jezike priča i manja grupa filipinskih imigranata u Sjedinjenim Američkim Državama i Kanadi. U Darmutu (Nova Škotska, Kanada), primera radi, sambalskim jezicima se služi klan Sambali (Zambali). U kazinu u glavnom gradu provincije Nova Škotska, Halifaksu, nekolicina Sambala vodi kartaške igre i druge kockarske poslove. Zajednice i organizacije filipinskih Amerikanaca koji govore sambalske jezike u SAD postoje u San Dijegu i San Francisku (Kalifornija), ali i na Havajima.
Unutrašnja klasifikacija[uredi | uredi izvor]
Rodžer Stoun (2008) klasifikuje sambalske jezike na sledeći način:[3]
Ajta magbukun nije dat u Stounovoj klasifikaciji iz 2008. godine.
Spoljašnji odnosi[uredi | uredi izvor]
Sambalski jezici su ponajviše povezani sa kapampanganskim jezikom i arhaičnim formama tagaloga koje se još uvek koriste u Tanaju (u provinciji Rizal). Ovo je interpretirano izvođenjem zaključka da su Sambali nekada naseljavali ova područja, a potom emigrirali nakon dolaska Tagaloga — čime je areal autohtonog stanovništva pomeren severno (današnja provincija Sambales odnosno Zambales),[4] a time je izazvano seljenje autohonog zambaleskog stanovništva Aeta (Aita, Agta). Moguće je i da postoji veza između ovih govornika sambalskih jezika i populacije ostrva provincije Marinduke i Romblon, na što ukazuju sličnosti i neki zajednički elementi tradicije te prakse i običaji.
Govornici[uredi | uredi izvor]
Sambal (šp. Zambal) zajedničko je uobičajeno ime za sve govornike sambalskih jezika. Ovo je takođe naziv i za podgrupu sambalskih jezika u severnim opštinama Zambalesa, koje čine većinu Sambala odnosno više od 50 posto (200.000) svih govornika sambalskih jezika (390.000). Sambal se takođe može koristiti kao naziv za stanovnike Zambalesa u celini, te rezidentno stanovništvo Bolinaa i Ande u Pangasinanu.
Primer teksta[uredi | uredi izvor]
U tabeli ispod je data rečenica kao primer teksta na sambalu, bolinau i botolanu. Reč je o izvorno filipinskoj nacionalnoj izreci,[5] koja je u originalu na tagalogu, a ovde je prevedena na engleski i srpski jezik („Onaj ko ne zna da se osvrne na tačku iz koje je pošao, neće stići na svoje odredište.”).
| Jezik | Prevodi |
|---|---|
| Tagalog | Ang hindi marunong lumingon sa pinanggalingan ay hindi makararating sa paroroonan. |
| Srpski | Onaj ko ne zna da se osvrne na tačku iz koje je pošao, neće stići na svoje odredište. |
| Engleski | He [She] who does not know how to look back at his [her] origin will not arrive at his destination. |
| Sambal | Hiyay kay tanda mamanomtom ha pinag'ibatan, kay 'ya maka'lato ha ampako'tawan. |
| Bolinao | Si [tawon] kai magtanda’ lumingap sa ibwatan [na], kai ya mirate’ sa keen [na]. |
| Botolan | Hay ahe nin nanlek ha pinag-ibatan, ay ahe makarateng ha lalakwen. |
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin; Bank, Sebastian, ur. (2016). „Sambalic”. Glottolog 2.7. Jena: Max Planck Institute for the Science of Human History.
- ^ REGION III (Central Luzon)
- ^ „The Sambalic Languages of Central Luzon” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 17. 05. 2017. g. Pristupljeno 22. 11. 2016.
- ^ Sambal
- ^ National Philippine Proverb in Various Philippine Languages
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Stone, Roger (2008). „Studies in Philippine Languages and Cultures” (PDF). 19. SIL International: 158—183. Arhivirano iz originala (PDF) 17. 05. 2017. g. Pristupljeno 22. 11. 2016.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Sambalski jezici na sajtu Ethnologue.com (jezik: engleski)