Svetski kongres Rusina
Svetski kongres Rusina (rsn. Світовый конґрес русинів, engl. World Congress of Rusyns) je najznačajnija međunarodna organizacija rusinskog naroda, koja okuplja regionalne i lokalne organizacije iz matičnih rusinskih (karpatskih) oblasti, kao i organizacije koje predstavljaju rusinsku dijasporu iz raznih zemalja širom sveta. Opšta kongresna zasedanja održavaju se svake druge godine, a radom organizacije u intervalima između zasedanja rukovodi poseban odbor, pod nazivom: Svetski savet Rusina (engl. World Council of Rusyns). Inicijativa za osnivanje SKR pokrenuta je krajem 1980-ih godina, a prvo kongresno zasedanje održano je 1991. godine u Slovačkoj.[1][2][3][4]
Počevši od 2015. godine, organizacijom predsedava dr Štefan Ljavinec (rsn. Штефан Лявинец), predstavnik Rusina iz Mađarske,[5] a predsedničku funkciju je u prethodnom periodu, počevši od 2009. godine, obavljao Đura Papuga (rsn. Дюра Папуґа), predstavnik Rusina iz Srbije.[6]
Među rusinskim organizacijama iz Srbije, najaktivniju saradnju sa SKR ostvaruje Matica rusinska,[7][8][9] koja je bila domaćin trećeg (1995) i desetog (2009) zasedanja SKR.[10][11]
Delatnost[uredi | uredi izvor]
Kao krovna organizacija koja deluje na globalnom nivou, SKR ima poseban značaj za rusinski narod, koji nema svoju zasebnu državu, niti danas ima svoju autonomnu oblast, koju je imao u periodu od 1918. do 1938. godine u obliku autonomne Rusinske Krajine (1918-1919) i autonomne Potkarpatske Rusije (1919-1938). Stoga se posebna pažnja u okviru rada SKR poklanja saradnji sa državama koje su zvanično priznale manjinski status rusinskog naroda. Pošto pojedine države (Ukrajina) još uvek nisu priznale narodnu posebnost Rusina, predstavnici SKR se na globalnom nivou i dalje zalažu za sveopšte priznanje rusinskog naroda kao posebnog slovenskog naroda, koji je u svemu ravnopravan sa ostalim istočnoslovenskim narodima (Rusi, Belorusi, Ukrajinci). [12]
Posebna pažnja u sklopu delatnosti SKR poklanja se pitanjima koja se odnose na negovanje rusinske kulturno-istorijske baštine, sa težištem na afirmaciji rusinskog jezika, koji je od strane Međunarodne organizacije za standardizaciju (ISO) priznat i potvrđen pod nazivom koji je izveden upravo iz endonimskog (izvornog) imena rusinskog naroda (engl. Rusyn language).[13] Nedavni pokušaj podele rusinskog jezika (2019), koji je učinjen bez konsultacija sa radnim telima SKR, odbijen je početkom 2020. godine od strane Međunarodne organizacije za standardizaciju (ISO).[14]
Pošto najveći broj Rusina pripada grkokatoličkoj veroispovesti, SKR je u nekoliko navrata izražavao zabrinutost zbog nerešavanja pojedinih pitanja koja se odnose na Rutensku grkokatoličku crkvu i položaj grkokatoličkih Rusina u okviru pojedinih grkokatoličkih eparhija.[15]
Prilikom susreta sa zvaničnim predstavnicima Katoličke crkve, koji je održan 2006. godine u Vašingtonu, delegacija Svetskog kongresa Rusina je pred papskim nuncijem izrazila zabrinutost zbog nepovoljnog položaja Rusina u pojedinim grkokatoličkim eparhijama (prešovska, mukačevska). Tom prilikom je ukazano na razne probleme koji proističu iz nepriznavanja pune nacionalne posebnosti Rusina od strane Katoličke crkve, što je upoređeno sa politikom bivšeg Sovjetskog Saveza, uz napomenu da se Rusini u zvaničnoj terminologiji Katoličke crkve još uvek označavaju kao "Ruteni" (egzonimski termin sa širim značenjem).[16][17][18]
Tadašnji predsednik SKR (2005-2009), prof. dr Pavel R. Magoči (engl. Magocsi, Paul R.) je 2011. godine izričito ukazao na neprikladnost upotrebe rutenskih odrednica za označavanje Rusina u međunarodnoj terminologiji.[19]
Kongresna zasedanja[uredi | uredi izvor]
- 1. zasedanje SKR (1991), Medzilaborce, Slovačka
- 2. zasedanje SKR (1993), Legnjica, Poljska
- 3. zasedanje SKR (1995), Ruski Krstur, Srbija
- 4. zasedanje SKR (1997), Budimpešta, Mađarska
- 5. zasedanje SKR (1999), Užgorod, Ukrajina
- 6. zasedanje SKR (2001), Prag, Češka
- 7. zasedanje SKR (2003), Prešov, Slovačka
- 8. zasedanje SKR (2005), Krinjica, Poljska
- 9. zasedanje SKR (2007), Siget, Rumunija
- 10. zasedanje SKR (2009), zajednički: Ruski Krstur, Srbija i Petrovci, Hrvatska
- 11. zasedanje SKR (2011), Pilišsentkerest, Mađarska
- 12. zasedanje SKR (2013), Užgorod, Ukrajina
- 13. zasedanje SKR (2015), Deva, Rumunija
- 14. zasedanje SKR (2017), Osijek, Hrvatska
- 15. zasedanje SKR (2019), Kamjenka, Slovačka
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Magocsi 1997, str. 301-331.
- ^ Magocsi 2015, str. 358-362.
- ^ Ducь-Faйfer 2019, str. 17-89.
- ^ Maria Silvestri (2021): Thoughts from the World Congress of Rusyns
- ^ Ruske slovo (2015): Štefan Lяvinec novi predsidatelь Švetoveй radi RRL
- ^ Ducь-Faйfer 2019, str. 38.
- ^ Subotić 2018, str. 54, 58.
- ^ Savin 2018, str. 127.
- ^ Fejsa 2018, str. 23-24.
- ^ Varґa 1997.
- ^ Danas (2009): Deseti svetski kongres Rusina u Ruskom Krsturu: Pravo na različitost kao osnovno obeležje Vojvodine
- ^ Magocsi 1992, str. 199-223.
- ^ ISO 639-3: 639 Identifier Documentation: Rusyn (rue)
- ^ ISO 639-3: Change Request Documentation: 2019-016
- ^ Request of the delegates and guests of the 9th World Congress of Rusyns for recognition of the Rusyn Greek-Catholic Church sui iuris in Slovakia and the appointment of its Rusyn bishop (2007)
- ^ Rusin: Kulturno-hrіstіanьskый časopis, br. 6 (2006): Predseda Svіtovogo konґresu Rusinіv u Vašіnґtonї, str. 16-17.
- ^ Rusyn Academy (2006): World Congress Chairman in Washington, DC.
- ^ Rusinsьkі novini (2006): Golova Vsesvіtnьogo kongresu rusinіv u Vašingtonі
- ^ Magocsi 2011, str. 177.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Varґa, Mihaйlo, ur. (1997). Zbornїk robotoh zoz Trecogo švetovogo konґresa Rusinoh (Rusnacoh, Lemkoh). Ruski Kerestur: Ruska matka.
- Ducь-Faйfer, Olena (2019). „Pisma - dokumentы Svіtovogo Konґresu Rusinіv і Svіtovoй Radы Rusinіv (1991-2019)”. Rіčnik Ruskoй Bursы. 15: 17—89.
- Magocsi, Paul R. (1992). „The Birth of a New Nation, or the Return of an Old Problem? The Rusyns of East Central Europe”. Canadian Slavonic Papers. 34 (3): 199—223.
- Magocsi, Paul R. (1997). „Mapping Stateless Peoples: The East Slavs of the Carpathians”. Canadian Slavonic Papers. 39 (3): 301—331.
- Magocsi, Paul R. (1999a). Of the Making of Nationalities There is No End. 1. Boulder: East European Monographs.
- Magocsi, Paul R. (1999b). Of the Making of Nationalities There is No End. 2. Boulder: East European Monographs.
- Magocsi, Paul R. (2011). „The Fourth Rus': A New Reality in a New Europe” (PDF). Journal of Ukrainian Studies. 35-36 (2010-2011): 167—177.
- Magocsi, Paul R. (2015). With Their Backs to the Mountains: A History of Carpathian Rus’ and Carpatho-Rusyns. Budapest-New York: Central European University Press.
- Savin, Dragana (2018). „Rusini u Vojvodini - ustanove kulture” (PDF). Transkulturalnost i biblioteke. 2. Beograd: Filološki fakultet. str. 113—136.
- Smith, Raymond A. (1997). „Indigenous and Diaspora Elites and the Return of Carpatho-Ruthenian Nationalism, 1989-1992”. Harvard Ukrainian Studies. 21 (1-2): 141—160.
- Subotić, Momčilo (2018). „Rusini i Ukrajinci u Vojvodini” (PDF). Politička revija. 30 (56): 45—70.
- Fejsa, Mihajlo (2018). „Faktori opstanka rusinske nacionalne zajednice u Srbiji” (PDF). Zbornik Matice srpske za društvene nauke. 165: 17—29.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- World Congress of Rusyns (bivši sajt)
- Academy of Rusyn Culture: World Congress of Rusyns
- Blogging the Rusyns: World Congress of Rusyns
- Rusin: Kulturno-hrіstіanьskый časopis (1993-2009)
