Selevac

Selevac
Selevac;
	Crkva brvnara Svete Trojice
Administrativni podaci
Država	Srbija
Upravni okrug	Podunavski
Opština	Smederevska Palanka
Stanovništvo
— 2011.	3.406
Geografske karakteristike
Koordinate	44° 29′ 50″ S; 20° 52′ 19″ I / 44.49709° S; 20.87184° I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina	174 m
	Selevac Selevac na karti Srbije
Ostali podaci
Poštanski broj	11407
Pozivni broj	026
Registarska oznaka	SP

Selevac je naseljeno mesto u Srbiji, u opštini Smederevska Palanka, u Podunavskom okrugu. Prema popisu iz 2011. godine, u selu je bilo 3.406 stanovnika, a broj žitelja je u konstantnom padu.

Selevac leži severozapadno od Smederevske Palanke, na pinosavskoj površini koja je izbrazdana potocima, od kojih je glavni Velevac. Na stranama i kosama između ovih potoka, nalaze se seoske kuće. Selevac je naselje razbijenog tipa, šumadijske vrste. Ima više zaselaka. Deli se na Mangulski i Donji kraj, zaseoke Ćiće i Gaj i naselja Lunjevac, Brdnjak i Bačinac. Ima selevačkih porodica koje su se odselile na svoja imanja u selo Dobri Do.

U selu postoji pošta, policijska stanica, mesna kancelarija, dom kulture, a pored osnovne škole, u Selevcu postoji i vrtić. Selo se nalazi na pretežno jednakoj udaljenosti od Smederevske Palanke, Smedereva i Mladenovca, te je dobro povezano saobraćajnicama sa ovim opštinama. Najbliža železnička stanica selu je u Kolarima, a posle toga u Smederevskoj Palanci.

Selevački atar je prostorom velik. On zauzima površinu od oko 5.700 hektara celokupnog zemljišta. Imanja ovog sela graniče se sa imanjima atara: Azanje, Dobrodola, Mihajlovca, Badljevice, Drugovca, Suvodola i Velike Krsne.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Selevac spada među stara sela. Pominje se u prvim desetinama 18. veka, a za vreme austrijske vladavine (1718—1739) pominje se kao naseljeno mesto pod imenom Selliwaz.

Usled teških prilika za vreme Turaka, stanovništvo je bilo prisiljeno da se pomera, da traži sigurnije mesto, da se skloni što dalje od turskih prebivališta. Posle Kočine krajine i Svištovskog mira, novo stanovništvo je dolazilo u velikom broju i ovo se nastavilo sve do Prvog srpskog ustanka. Novi doseljenici pripajali su se starima u selu i izvan njega, pa su tako stvoreni novi krajevi. Osnivana su i nova naselja. Prve kuće su bile kod Ladne Vode, a prve kućice građene u Selevcu zvale su se burdelji. Tu je bila i prva, najstarija crkva, koja je izgorela 1813. (spaljena od strane Turaka). To se mesto danas zove Staro selo i to je osnova Selevca, odakle su se raselili na današnja mesta po selu i po zaseocima.^[1]

Prvi i Drugi srpski ustanak[uredi | uredi izvor]

Najveće selo u Smederevskom okrugu u doba Prvog i Drugog srpskog ustanka bio je Selevac. Milan Milićević, prvi sekretar Ministarstva prosvete i član Srpskog učenog društva, pribeležio je da je Selevac u tom periodu imao 711 poreskih glava.^[2] On pominje da se u Prvom srpskom ustanku sa Vujicom Vulićevićem borio protiv Turaka neki Radojica iz Selevca, kao obor-knez, i Janko iz Konjske, kao savetnik. Prema navodima Milićevića:

Kad Karađorđe (1804) razbi na Drlupi (selo u Beogradskoj nahiji) Aganliju i prinudi ga da se vrati u Beograd, on ode u selo Selevac, Smedrevske nahije, da i ovu nahiju odmeće. Tu naiđe na skupu dosta ljudi, koji su već bili ustali i izabrali za starešinu Đušu Vulićevića, iz Azanje.

Nezadovoljni stanovnici Smederevske nahije, zbog traženja i nepravde kneza Miloša Obrenovića, pošli su u bunu, sa predvodnikom Milojem Đakom (Đakova buna — 1825. godine). Posle razbijanja Đakove vojske, Jevrem Obrenović, brat kneza Miloša, upao je u Selevac s jednim većim odredom vojske, palio kuće i opljačkao imovinu pobunjenika, oterao njihovu stoku i ubio dosta ljudi za koje je doznao da su učestvovali u pobuni. Mnogi su se na vreme sklonili iz sela i pobegli u šumu. Prošlo je duže vremena da ljudi nisu smeli da se vrate svojim kućama. Vratili su se tek kada je to knez Miloš javno objavio, rekavši da to nije njegovo delo, već njegovog brata, Jevrema. Posle ovog stradanja Selevca, građani nisu nikako bili privrženi knezu Milošu. Knez Miloš se i kasnije zamerio sa Selevčanima iz Starog kraja, gde je bila crkva koja je izgorela.^[1]

Kad se postavilo pitanje izgradnje nove crkve, došlo je do neslaganja među građanima, jer se nikako nisu mogli dogovoriti oko mesta. Pozvan je i sam knez Miloš da svojim prisustvom i autoritetom odluči da gde će se crkva sagraditi. Prema njegovoj odluci, crkvu je trebalo sagraditi u Mangulskom kraju, na mestu gde se dan-danas nalazi. Crkva brvnara Svete Trojice je sagrađena od hrastovih brvana i ima dva krova. Stari krov je od šindre, a posle po njemu je postavljen drugi krov od crepa. Osveštana je 1838. godine i posvećena Silasku Svetog duha.^[3]

Prema popisu iz 1846. godine, Selevac je imao 249 kuća.

Demografija[uredi | uredi izvor]

U naselju Selevac živi 3.192 punoletna stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 43,1 godina (41,7 kod muškaraca i 44,4 kod žena). U naselju ima 1090 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,54.

Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika zbog masovnog odseljavanja ljudi, koji zarad boljih uslova života napuštaju rodni kraj.

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka

Demografija^[4]
Godina	Stanovnika
1948.	6.275
1953.	6.081
1961.	5.773
1971.	5.328
1981.	4.992
1991.	4.618	4.307
2002.	3.864	4.186

Etnički sastav prema popisu iz 2002.‍^[5]

Srbi	3.776	97,72%
Romi	69	1,78%
Makedonci	4	0,10%
Jugosloveni	4	0,10%
Muslimani	3	0,07%
Mađari	2	0,05%
Ukrajinci	1	0,02%
Bošnjaci	1	0,02%
nepoznato	1	0,02%

Stanovništvo prema polu i starosti^[6]


	m	ž
?	11	13
80+	42	67
75—79	64	111
70—74	128	153
65—69	124	162
60—64	119	133
55—59	98	100
50—54	151	119
45—49	178	159
40—44	135	118
35—39	113	91
30—34	108	104
25—29	150	107
20—24	132	124
15—19	100	84
10—14	85	92
5—9	111	105
0—4	79	94
Prosek :	41,7	44,4

Domaćinstva

**Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2002.**
Godina popisa	1948.	1953.	1961.	1971.	1981.	1991.	2002.
Broj domaćinstava	1.276	1.266	1.283	1.270	1.228	1.159	1.090

**Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2002.**
Broj članova	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10 i više	Prosek
Broj domaćinstava	182	240	173	138	136	139	47	29	4	2	3,54

Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu

Pol	Ukupno	Neoženjen/Neudata	Oženjen/Udata	Udovac/Udovica	Razveden/Razvedena	Nepoznato
Muški	1.653	417	1.056	118	59	3
Ženski	1.645	203	1.059	344	39	0
UKUPNO	3.298	620	2.115	462	98	3

Stanovništvo po delatnostima koje obavlja

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija
Muški	968	663	0	0	106
Ženski	608	476	0	0	17
UKUPNO	1.576	1.139	0	0	123
Pol	Proizvodnja i snabdevanje	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	6	30	49	11	25
Ženski	0	1	30	2	6
UKUPNO	6	31	79	13	31
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad
Muški	0	10	12	13	16
Ženski	5	4	5	19	32
UKUPNO	5	14	17	32	48
Pol	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	14	0	0	13
Ženski	6	0	0	5
UKUPNO	20	0	0	18

Familije[uredi | uredi izvor]

Po popisu iz 1921. godine Selevac je imao, sa svima zaseocima, 1.090 kuća sa 6.616 stanovnika. U tom periodu je B. Drobnjaković sačinio popis selevačkih familija, zajedno sa njihovom istorijom i poreklom.^[7]^[8] Prema tim podacima, u Selevcu su postojale sledeće porodice:

Išići (Radišići) — najstarija doseljena porodica, koja se prva doselila u Selevcu. Kuće su im najpre bile podignute kod Ladne vode.
Mitrovci — danas jako rasprostranjena porodica. Njihov čukundeda Stoša, sa dva brata, došao je sa Kosova, odakle je pobegao od Turaka. Imaju više prezimena i to su: Madžići, Icići, Radojkovići, Karići, Lazići, Nikoličići, Uroševići, Jevtići, Petronijevići, Ignjatovići, Kedžići, Redžići, Vasiljevići, Sarmandići. Slava im je Mitrovdan (Sv. Dimitrije), pa se zato zovu opštim imenom Mitrovci.
Jovanci — Stara, velika porodica. Tako se zovu po slavi Sv. Jovanu. Starinom su od Kosova. Oni imaju razna prezimena: Nenadovići, Jovičići, Pantići, Tagići, Milovanovići, Budimkići, Maričići, Novakovići, Jeremići (Jeremijići), Živančevići, Đorđevići. Ima ih oko 250 kuća. Prilikom seobe sa Kosova, zajedno su došli deda, sin i unuk. Kako je deda bio star i nemoćan, te nije mogao da putuje, ostao je u Jagodini. Otac i sin su došli u selo i od njih je cela ova porodica. Ranije su se prezivali Mangulovići, radi čega je i ceo ovaj kraj dobio naziv Mangulski kraj.
Đurđevci — takođe se doselili od Kosova. To su porodice: Stojići, Živanovići, Jakšići, Miloševići, Milojevići, Dačići. Ima ih preko 150 domova.
Jovanovići (Bugarčići) — nepoznatog su porekla; ima ih svega sedam domova
Vlastići — ima ih svega osam domova; njihovi stari su se doselili od Leskovca
Saranovci — ima ih šezdeset domova. Pre oko 200 godina doselila su se dva brata, Nikola i Stoka iz Saranova (Jasenica-kragujevački). Rod su im Kuzmići u Mramorcu (Jasenica). Od ove su porodice Gitarići u Dobrodolu otišli na svoja imanja. Saranovci su sledeće porodice: Živanovići, Krkići, Jeremijići, Binići, Backići, Vitorovići, Mitrašinovići, Senići.
Ranćići — ima ih oko 10 porodica; majka ih je dovela iz Stari Adžibegovca
Bajčići — došli sa Rudnika; imaju rod u Lozoviku
Glavaševići — to su Petrovići i Brkići. Rod su sa Đokićima iz Glibovca. Ima ih oko dvadeset i pet kuća.
Mišići — ima ih oko 5 kuća; doselili se iz Krajine
Šepšinci — deset kuća; deda Jovan došao je iz Šepšina (gročanski), četvrto su koleno od doseljavanja.
Romi (Grbići i drugi) — bilo ih je oko 30 kuća, a danas preko 60. Kuće su im u Ciganskom kraju. Ranije su stanovali pod čergama u Šljivanju (između Azanje i Selevca).
Vučići — šest kuća; nepoznatog su porekla
Simakovići — njihovi stari su se doselili ovamo iz Malog Orašja
Terzići — ima ih oko 10 kuća; poreklo im je nepoznato
Pirivatrići — došli su iz Ćirilovca (požarevački)
Prvulovići — Pavići i Markovići; Vlasi iz požarevačkog okruga
Stižani — Romi, doselili se iz Stiga. Otprilike 4-5 kuća.
Miljkovići — rasprostranjena porodica, uglavnom u Kaćilanskom kraju. (Kaćilani) Smatra se da su poreklom sa Kosova, a dosta porodica ima i po južnom delu Srbije, uglavnom okolina Niša.
Arsići — dve kuće; došli iz Preka
Vučkovići — Nikolići i Šutići, dvanaest kuća. Doselili se iz Crne Gore. Otac ove porodice je tada imao 65 godina. Bio je pandur.
Jovanovići — šest kuća; doseljeni sa Kosova
Ristići (Tatomirovići) — pet kuća; nepoznato poreklo
Madžići — doselili se od Soskića iz Kovačevca
Atanasijevići — došao otac 1869. godine, iz Zelengrada, Bugarska
Cvetkovići — otac Vasa doselio se 1877. iz okoline Vidina
Čolići (Ilići) — nepoznato poreklo; oko 5 kuća
Popovići (Janikići) — Osam kuća. Pop Toma došao je iz Jošanice
Skrelići — doselili se iz Sabante (kragujevački)
Erići — Četiri kuće Ere
Kusački (Stefanovići) — doselili se iz Kusatka.
Bratuljevići — jedna kuća. Doselio se iz Deretina (moravički-užički).

Religija[uredi | uredi izvor]

Stanovništvo Selevca je pretežno pravoslavne veroispovesti. U selu se, u zaseoku Ladne Vode, nalazila prvobitna crkva koja je 1813. godine spaljena od strane Turaka. To se mesto danas zove Staro selo i to je osnova Selevca, odakle su se raselili na današnja mesta po selu i po zaseocima.^[1]

Nova crkva građena je u periodu 1827—1832. godine, na inicijativu Stanoja Glavaša. Zbog neslaganja među građanima oko mesta na kom bi trebalo da bude nova crkva, pozvan je i sam knez Miloš da svojim prisustvom i autoritetom odluči da gde će se crkva sagraditi. Prema njegovoj odluci, crkvu je trebalo sagraditi u Mangulskom kraju, na mestu gde se dan-danas nalazi.^[9]

Crkva brvnara Svete Trojice je sagrađena od hrastovih brvana, a sam knez Miloš je priložio 500 groša za njeno građenje.^[9] Krov je izgrađen od šindre, a unutrašnjost crkve dekorisao je ikonostasima Janja Moler 1834.^[9] Osveštana je 1838. godine i posvećena Silasku Svetog duha.^[10]

Crkva je kasnije prepravljana i dorađivana, dodat je trem i sa unutrašnje strane postavljena lamperija.^[10] Takođe, 2004. godine je crkvi dodat novi krov od crepa, ali je zadržala osnovne karakteristike koje je čine jedinstvenom.^[9] Danas ova bogomolja predstavlja najveću crkvu-brvnaru sa tremom u Srbiji,^[9] a od 1987. godine nalazi se pod zaštitom države kao spomenik kulture od velikog značaja.^[10]

Crkva brvnara
Crkva brvnara
Unutrašnjost crkve
Zvonik crkve
Stari sveštenički dom

Kultura[uredi | uredi izvor]

U kulturno-prosvetnom pogledu, Selevac je zaostao iza drugih sela, bližih Smederevu, Palanci i Mladenovcu. Nema zapisanih podataka o osnivanju i otvaranju prve škole u Selevcu, ali po usmenom predanju, prva škola u Selevcu je osnovana negde između 1832. i 1840. godine.^[1] Prvi učitelj novoosnovane škole bio je izvesni abadžija Vasilije. Prva školska zgrada podignuta je na mestu gde se i danas nalazi mala zgrada, na Zapadnoj strani. Ova ista školska zgrada je renovirana i obnovljena 1894. godine.

Godine 1912. podignuta je nova škola na brdu Istočna strana. Opština je 1926. godine podigla novu školsku zgradu i veću, do stare prve školske zgrade. Moderna i opremljena sadašnja školska zgrada, podignuta je samodoprinosom meštana i pomoći Zemljoradničke zadruge od 400 miliona starih dinara. Kao prvi pop-učitelj pominje se Jovan Milosavljević (1837—1841). Već 1891. godine, škola je imala tri učitelja, koji su bili stručni. Posle nekoliko godina, Selevac je imao četiri učitelja. To su bili: Radivoje Mihailović, Branislav Cvetković, Ljubica i Leposava Simović.^[1]

Prva kulturno-umetnička grupa osnovana je 1923. godine. Od prihoda sa predstava i predaba, nabavljene su knjige za novonastalu narodnu knjižnicu i čitaonicu.^[1]

U Selevcu se, na zgradi doma kulture, nalazi spomen-ploča palima u Narodnooslobodilačkom ratu, a u neposrednoj blizini, u samom centru sela, smeštena je i spomenička kompozicija posvećena palim borcima ovog sela iz perioda balkanskih, Prvog i Drugog svetskog rata. Spomenik je postavljen 1981. godine, izradio ga je vajar Slavomir Miletić, a sačinjen je od pet osoba — jednog solunca, jedne partizanke i tri borca NOR-a.

OŠ Đorđe Jovanović
Dom kulture Selevac
Vrtić u selu
Spomenik palim borcima
Spomenik palim borcima

Znameniti Selevčani[uredi | uredi izvor]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Crkva brvnara Svete Trojice u Selevcu

Galerija[uredi | uredi izvor]

Ambulanta u Selevcu
Autobuska stanica
Pošta u Selevcu
Policijska stanica
Hipodrom u Selevcu

Reference[uredi | uredi izvor]

^ ^a ^b ^v ^g ^d ^đ Oklobdžija, Mirko (1979). Selevac kroz borbu i revoluciju do pobede. Selevac: Zemljoradnička zadruga Selevac.
^ Milićević, M. Đ (1876). Kneževina Srbija. Beograd.
^ „CRKVA BRVNARA SVETE TROJICE U SELEVCU”. spomenicikulture.org.rs. Regionalni zavod za zaštitu spomenika. Arhivirano iz originala 25. 09. 2020. g. Pristupljeno 2. 5. 2020.
^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.
^ Drobnjaković, B. M. Smederevsko podunavlje i Jasenice. 19.
^ Letopis: Podunavska mesta i običaji (1812—1935). Beč. 1998.
^ ^a ^b ^v ^g ^d „Da li znate gde se nalazi najveća crkva-brvnara u Srbiji?”. B92.net (na jeziku: srpski). Pristupljeno 3. 5. 2020.
^ ^a ^b ^v „CRKVA BRVNARA SVETE TROJICE U SELEVCU”. spomenicikulture.org.rs. Regionalni zavod za zaštitu spomenika. Arhivirano iz originala 25. 09. 2020. g. Pristupljeno 2. 5. 2020.

Literatura[uredi | uredi izvor]

Podunavske oblasti 1812-1927. Napredak Pančevo. 1927.

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

[Оклобџија_1979-1] v ^g ^d ^đ Oklobdžija, Mirko (1979). Selevac kroz borbu i revoluciju do pobede. Selevac: Zemljoradnička zadruga Selevac.

[2] Milićević, M. Đ (1876). Kneževina Srbija. Beograd.

[3] „CRKVA BRVNARA SVETE TROJICE U SELEVCU”. spomenicikulture.org.rs. Regionalni zavod za zaštitu spomenika. Arhivirano iz originala 25. 09. 2020. g. Pristupljeno 2. 5. 2020.

[4] „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.

[5] „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.

[6] „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.

[7] Drobnjaković, B. M. Smederevsko podunavlje i Jasenice. 19.

[letopis-8] Letopis: Podunavska mesta i običaji (1812—1935). Beč. 1998.

[милош-9] v ^g ^d „Da li znate gde se nalazi najveća crkva-brvnara u Srbiji?”. B92.net (na jeziku: srpski). Pristupljeno 3. 5. 2020.

[zavod-10] v „CRKVA BRVNARA SVETE TROJICE U SELEVCU”. spomenicikulture.org.rs. Regionalni zavod za zaštitu spomenika. Arhivirano iz originala 25. 09. 2020. g. Pristupljeno 2. 5. 2020.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

Normativna kontrola
Međunarodne	VIAF
Državne	Izrael Sjedinjene Države Češka