Slovenačke zemlje
Slovenačke zemlje (slč. Slovenske dežele) istorijska[1] je denominacija za teritorije u srednjoj i južnoj Evropi gdje je stanovništvo prvenstveno govorilo slovenačkim jezikom. Slovenačke zemlje su bile dio Ilirskih provincija, Austrijskog carstva i Austrougarske monarhije (u Cislajtaniji). Obuhvatale su Kranjsku, južni dio Koruške, južni dio Štajerske, Istru, Goricu i Gradišku, Trst i Prekomurje.[2] Njihova teritorija manje-više odgovara današnjoj Republici Sloveniji i susjednim teritorijama u Italiji, Austriji, Mađarskoj i Hrvatskoj,[3] gdje žive autohtone slovenačke manjine.[4] Područja gdje se današnja Slovenija graniči sa susjednim državama, nikada nisu bila homogeno etnički slovenačka.[5]
Terminologija[uredi | uredi izvor]
Kao i Slovaci, i Slovenci čuvaju samoimenovanje ranih Slovena kao svoj etnonim. Izraz Slovenija nije bio u upotrebi prije početka 19. vijeka, kada su ga u političke svrhe skovali slovenački romantičarski nacionalisti, najverovatnije neko od učenika Jerneja Kopitara.[6] Počeo je da se koristi tek od četrdesetih godina 19. vijeka, kada je potraga za politički autonomnom Ujedinjenom Slovenijom u okviru Austrijskog carstva prvi put uznapredovala tokom Proljeća naroda. Slovenija je prvi put postala defakto posebna administrativna i politička cjelina 1918. s proglašenjem Države Slovenaca, Hrvata i Srba.[7]
Iako Slovenija nije postojala kao autonomna administrativna jedinica između 1921. i 1941. godine, Dravska banovina Kraljevine Jugoslavije često se čak i u nekim zvaničnim dokumentima jednostavnom nazivala Slovenija.[8][9][10]
Shodno tome, većina naučnika radi se nazova na izraz „Slovenačke zemlje”, a ne na izraz „Slovenija”, da bi opisali teritoriju današnje Slovenije i susjednih zemalja u ranijim vremenima.[11]
Geografska rasprostranjenost[uredi | uredi izvor]
.jpg)
U 19. vijeku teritorije koje su se smatrale dijelom slovenačkih zemalja bile su:[12]
- Kranjska;
- južna Koruška;
- donja Štajerska;
- Slovenačka krajina u županiji Vaš i susjedne oblasti županije Zala (Beltinci, Turnišče, Velika Polana, Kobilje) Kraljevine Ugarske;
- Ženavci u Kraljevini Ugarskoj (sada Jenersdorf u Burgenladnu u Austriji);
- veći dio županije Gorica i Gradiška, osim nizina jugozapadno od Gradiške i Krmina, koje su već bile dio istorijske Furlanije;
- Carski slobodni grad Trst, grad u današnjoj Italiji;
- sjeverna Istra, u savremeni opštinama Kopar, Izola, Piran, Hrpelje—Kozina, Milje i Dolina;
- Mletačka Slovenija, do 1797. u sastavu Mletačke republike, kasnije Kraljevine Lombardija—Venecija.
Žumberak i okolina Čabra, koji danas pripadaju Hrvatskoj, dugo su bili u sastavu Vojvodine Kranjske, pa su se uopšteno smatrali dijelom Slovenačkih zemalja, posebno prije pojave romantičarskog nacionalizma u 19. vijeku, kada tačna etnička granice između Slovenaca i Hrvata još nije bila precizirana.
Nisu sve teritorije koje se pominju kao „Slovenačke zemlje” uvijek imale većinskog slovenačko govorno stanovništvo. Nekoliko gradova, posebno u donjoj Štajerskoj, zadržalo je njemačku govornu većinu sve do kraja druge decenije 20. vijeka, prije svega Maribor, Celje i Ptuj.[13] Područje oko Kočevja u donjoj Kranjskoj, poznato kao županije Kočevsko, imalo je pretežno njemačkog govorno stanovništvpo između 14. vijeka i 1941. kada je preseljeno sporazumom između okupacionih snaga nacističke Njemačke i fašističke Italije.[14] Slično njemačko „jezičko ostrvo” na slovenačkoj etničkoj teritoriji postojalo je u sadašnjoj italijanskoj komuni Trbiž, ali je pripadalo Vojvodini Koruškoj do 1919. godine.[15] Grad Trst, čije su opštinsko područje Slovenci smatrali sastavnim dijelom Slovenačkih zemalja, oduvijek je imao romansku govornu većinu (prvo furlansku, zatim venecijansku i italijansku).[16] Sličan slučaj je i sa gradom Goricom, koji je vijekovima služio kao veliko vjerskog središte Slovenačkih zemalja, ali je bio naseljen mješovito italijansko-slovenačko-furlansko-njemačkim stanovništvom.[17] Gradovi Kopar, Izola i Piran, okruženi etničkim slovenačkim stanovništvom, do istarsko-dalmatinskog egzodusa krajem četrdesetih i pedesetih godina 20. vijeka bili su naseljeni gotovo isključivo Italijanima koji su govorili venecijanski, kao i velika područja komune Milje. U južnoj Koruškoj, postupak gemanizacije je započeo krajem četrdesetih godina 19. vijeka, stvarajući nekoliko područja njemačkog govornog područja unutar onoga što je ranije bila kompaktna slovenačka teritorije. Od kasnih pedesetih godina 20. vijeka, većina južne Koruške ima većinsko njemačkog govorno stanovništvo, a lokalna slovenačka manjina živi raštrkana po cijeloj oblasti.[18]
S druge strane, druga područja sa istorijski važnim slovenačkim zajednicama, kao što su hrvatski gradovi Rijeka i Zagreb, kao i slovenačka sela u županiji Šomođ u Mađarskoj, nikada nisu smatrana dijelom Slovenačke zemlje.[19] Isto važi i za slovenačke zajednice u jugozapadnoj Furlaniji (u selima Gradiške, Gradizkute, Gorice, Goričice, Lestice i Belgradu u donjem Timentu) koje su se same ugasile do kraja 16. vijeka.[20]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Lenarchich, Andrej (14. 7. 2020). „A peace conference about Yugoslavia”. Revija SRP (na jeziku: engleski). 1 (2). ISSN 1855-8267. Arhivirano iz originala 14. 07. 2020. g. Pristupljeno 17. 6. 2022.
- ^ Lenček, Rado (1990). „Note: The Terms Wende - Winde, Wendisch - Windisch in the Historiographic Tradition of the Slovene Lands”. Slovene Studies (na jeziku: engleski). 12 (1): 94.
- ^ Clissold, Stephen; Clifford, Henry (1968). Short History of Yugoslavia (na jeziku: engleski). Cambridge University Press. str. 20. ISBN 978-0-521-09531-0. Pristupljeno 17. 6. 2022.
- ^ Polšak, Anton (2010). „Slovenci v zamejstvu” (PDF). Seminar ZRSŠ: Drugačna geografija (na jeziku: slovenački). Arhivirano iz originala 04. 03. 2016. g. Pristupljeno 17. 6. 2022.
- ^ Dimou, Augusta (2009). "Transition" and the Politics of History Education in Southeast Europe (na jeziku: engleski). V&R unipress. str. 57. ISBN 978-3-89971-531-6. Pristupljeno 17. 6. 2022.
- ^ Merchiers, Ingrid (2007). Cultural Nationalism in the South Slav Habsburg Lands in the Early Nineteenth Century: The Scholarly Network of Jernej Kopitar (1780-1844) (na jeziku: engleski). Sagner. ISBN 978-3-87690-985-1. Pristupljeno 17. 6. 2022.
- ^ Perovšek, Jurij (1998). Slovenska osamosvojitev v letu 1918: študija o slovenski državnosti v Državi Slovencev, Hrvatov in Srbov (na jeziku: slovenački). Modrijan. ISBN 978-961-6183-66-6. Pristupljeno 17. 6. 2022.
- ^ Selan, Ivan (1938). Slovenija [Kartografsko gradivo]: Dravska banovina. Kmetijska zbornica Dravske banovine.
- ^ Vrhunec, Vinko (1939). Slovenija v šestletki cestnih del (na jeziku: slovenački). Pristupljeno 17. 6. 2022.
- ^ Gosar, Andrej (1940). Banovina Slovenija: politična, finančna in gospodarska vprašanja (na jeziku: slovenački). Dejanje. Pristupljeno 17. 6. 2022.
- ^ Štih, Peter; Simoniti, Vasko; Vodopivec, Peter (2008). Slowenische Geschichte: Gesellschaft, Politik, Kultur (na jeziku: nemački). Leykam. ISBN 978-3-7011-0101-6. Pristupljeno 17. 6. 2022.
- ^ Božič, Branko (1969). Zgodovina slovenskega naroda (na jeziku: slovenački). Prešernova družba. Pristupljeno 19. 6. 2022.
- ^ Cvirn, Janez (1997). Trdnjavski trikotnik: politična orientacija Nemcev na Spodnjem Štajerskem, 1861-1914 (na jeziku: slovenački). Obzorja. ISBN 978-961-230-012-8. Pristupljeno 19. 6. 2022.
- ^ Ferenc, Mitja (1993). Kočevska: izgubljena kulturna dediščina kočevskih Nemcev / Gottschee (na jeziku: slovenački). Ministrstvo za kulturo, Zavod Republike Slovenije za varstvo naravne in kulturne dediščine. ISBN 978-961-6037-04-4. Pristupljeno 19. 6. 2022.
- ^ Bahovec, Tina; Domej, Teodor (2006). Das österreichisch-italienisch-slovenische Dreiländereck: Ursachen und Folgen der nationalstaatlichen Dreiteilung einer Region (na jeziku: nemački). Mohorjeva Hermagoras. ISBN 978-3-7086-0163-2. Pristupljeno 19. 6. 2022.
- ^ Pirjevec, Jože (2007). "Trst je naš!": boj Slovencev za morje (1848-1954) (na jeziku: slovenački). Nova revija. ISBN 978-961-6580-36-6. Pristupljeno 19. 6. 2022.
- ^ Krajevni leksikon Slovencev v Italiji: Goriška pokrajina (na jeziku: slovenački). Založništvo tržaškega tiska. 1995. Pristupljeno 19. 6. 2022.
- ^ Barker, Thomas Mack; Moritsch, Andreas (1984). The Slovene Minority of Carinthia (na jeziku: engleski). East European Monographs. ISBN 978-0-88033-061-9. Pristupljeno 19. 6. 2022.
- ^ Etnologija slovencev na Madžarskem: A magyarországi szlovének néprajza (na jeziku: slovenački). Magyar Néprajzi Társaság. 1997. Pristupljeno 19. 6. 2022.
- ^ Gestrin, Ferdo (1998). Slovanske migracije v Italijo (na jeziku: slovenački). Slovenska matica. ISBN 978-961-213-049-7. Pristupljeno 19. 6. 2022.
Dodatna literatura[uredi | uredi izvor]
- Grafenauer, Bogo (1987). Slovensko narodno vprašanje in slovenski zgodovinski položaj (na jeziku: slovenački). Slovenska matica. Pristupljeno 19. 6. 2022.
- Gruden, Josip (1992). Zgodovina slovenskega naroda: I. del (na jeziku: slovenački). Mohorjeva družba. Pristupljeno 19. 6. 2022.
- Mal, Josip (1993). Zgodovina slovenskega naroda: II. del (na jeziku: slovenački). Mohorjeva Družba. Pristupljeno 19. 6. 2022.
- Prunk, Janko (1994). A Brief History of Slovenia: Historical Background of the Republic of Slovenia (na jeziku: engleski). Mihelač. ISBN 978-961-201-091-1. Pristupljeno 19. 6. 2022.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Knorr, Anton; Kozler, Peter. „Zemljovid slovenske dežele in pokrajin”. www.geopedia.si. Geopedia - interaktivni spletni atlas in zemljevid Slovenije.