Pređi na sadržaj

Slovenska mitologija

S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Slovenska mitologija je skup mitoloških predstava slovenskih naroda. Zapravo slovenski mitološki narativu nisu preživjeli: religiozno-mitološka cjelovitost Slovena uništena je tokom perioda njihove hristijanizacije. Viša mitologija starih Slovena poznata je djelimično. Više informacija je dostupno o nižoj mitologiji.[1]

Istoriografija[uredi | uredi izvor]

Slovenska mitologija postala je predmet naučnog istraživanja od druge polovine 18. vijeka, pojavom dijela Mihaila Popova „Opis drevne slovenske paganske basne” (rus. Описание древнего славянского языческого баснословия; 1768) i Mihaila Čulkova „Alfabet ruskog sujevjerja…” (rus. Абевега русских суеверий…; 1786). Početkom 19. vijeka pojavile su se studije Grigorija Glinke „Drevna religija Slovena” (rus. Древняя религия славян; 1804) i Andreja Kajsarova „Slovenska i ruska mitologija” (rus. Славянская и российская мифология; 1810).

U 19. vijeku proučavanje slovenske mitologija dobija novi zamah pojavom zbirke „Slovenski vjesnik” (rus. Славянский вестник; 1866), koja je objavljena pod uredništvom Alekseja Hovanskog, a u kojoj su svoje članke o ovom pitanju objavili Dmitrij Šeping, Aleksandar Atanasjev, Aleksandar Potebnja, Nikolaj Karejev, Fedor Buslajev i drugi. U časopisu „Filološke bilješke” (rus. Филологические записки) 1884. objavljen je članak Luja Ležea „Kratka skica slovenske mitologije” (rus. Краткий очерк славянской мифологии), koji sadrži detaljan bibliografski prikaz savremenih publikacija na ovu temu, a 1907. u zbirci je objavljen prevod njegove „Slovenske mitologije”.[2]

U 20. vijeku javile su se studije Lubora Niderlea „Slovenske starine”, Dmitrija Zelenina „Eseji o ruskoj mitologiji”, Evgenija Aničkova „Slovenstvo i drevna Rus”, Vladimira Popa „Morfologija bajke” i „Istorijski korijeni bajke”, „Istraživanja u oblasti slovenskih starina” Vjačeslava Ivanova i Vladimira Toporova i „Paganizam starih Slovena” Borisa Ribakova.

Postoje različiti pravci u proučavanju slovenske mitologije, uključujući mitološke, istorijske i semiotičke škole.

Mitološka škola (Aleksandar Potebnja, Aleksandar Atanasjev, Fedor Buslajev i dr.) objašnjava sadržaj mita oboženjem nebeskih tijela i pojava koje se međusobno bore (Sunce, Mjesec, zvijezde) ili atmosferskih pojava (oluja, grom i dr.). Po mišljenju Segeja Tokareva, predstavnici ove škole oslanjali su se uglavnom na nagađanja, kao i na podatke indoevropskih studija, što im je suzilo vidike.[3]

U okviru istorijske škole (Vsevolod Miler, Nikolaj Tihonravov, Sergej Azbelev i dr.[4]) iza svake književne ili narodne priče vide se istorijske ili arheološke stvarnosti. Poznati predstavnik ove škole bio je akademik Boris Ribakov, koji je kroz svoja djela stvorio rekonstrukciju slovenske stare vjere i mitologije, spajajući pojedine elemente slovenskog folklora iz neolitskog doba. Glavom panteona i demijurgom smatrao je boga Roda, biće koje se pominje u drevnim ruskim književnim izvorima.[5] Izvjestan broj drugih naučnika ne slaže se sa Ribakovim konceptom, prema kojem on ne odgovara u potpunosti izvorima i uglavnom je hipotetičan. Ribakove ideje nisu dobile podršku u savremenoj naučnoj zajednici.[6][7][8][9][10]

Semiotička škola kulturu posmatra kao sistem koji se sastoji od „binarnih opozicija” i koji sadrži „univerzalni kod”. Tokom šezdesetih i sedamdesetih godina 20. vijeka semiotički pristup je stekao slavu proučavanjem slovenske mitologije koji su razvili lingvisti Vladimir Toporov i Vjačeslav Ivanov, čiji je jedan od glavnih pravaca istraživanja bio rekonstrukcija arheotipova.[11] Konkretno, stvorili su teoriju osnovnog mita, kombinujući staru mitološku školu, indoevropsku i strukturalizam (sa svojim objedinjenim i jednostavnim mentalnim shemama u središtu složenih mitoloških sistema). „Osnovni mit” je rekonstruisan kao zaplet borbe zmija, protivljenja, suprotstavljanja dva antagonizma — antropomorfnog božanstva Gromovnika i njegovog protivnika htonske Zmije. Svi ostali koreliraju s tom opozicijom — svjetlost—tama, gore—dole itd. U slovenskoj mitologiji Perun i Veles se smatraju tim antagonistima. Neki istraživači vjeruju da ova teorija ne odgovara u potpunosti izvorima, naročito jer se iz izvora ne zna ništa o odnosu Peruna i Velesa. Pored toga, nije jasno zašto bi upravo ovaj mit trebalo smatrati osnovnim.[6] Lingvista i folklorista Nikita Tolstoj pisao je o „trovjerju” (sintezi stare slovenske vjere, drevne vjere i hrišćanstva) i prisustvu u staroj slovenskoj vjeri primitivnih ideja o jednom Bogu.[12]

Izvori[uredi | uredi izvor]

U nedostatku slovenskih mitoloških narativa, moguće je samo rekonstruisati osnovne elemente slovenske mitologije na osnovu sekundarnih pisanih, folklornih i materijalnih izvora. Osnovni izvor informacija o ranoslovenskoj mitlogiji su srednjovjekovne hronike, anali koje su spoljni posmatrači pisali na njemačkom ili latinskom (mitologija baltičkih Slovena) i slovenski autori (mitologija poljskih i čeških plemena), učenja protiv stare slovenske vjere i ljetopisi (mitologija istočnih Slovena). Dragocjeni podaci sadržani su u djelima vizantijskih pisaca i u geografskim spisima srednjovjekovnih arapskih i evropskih autora. Opisani skup elemenata slovenske mitologije mogao bi se realizovati u različitim vrstama narativna — epovima, bajkama, bajalicama, pojedinačnim izrekama vezanim za predznake, kletvama itd. Stoga kasniji folklorni i etnografski i lingvistički podaci sadrže obiman materijal za rekonstrukciju (pojedinačni motivi, mitološki likovi i predmeti). Svi navedeni podaci uglavnom se odnose na ere koje su pratile praslovensku i sadrže samo izolovane fragmente zajedničke sveslovenske mitologije. Hronološki se arheološki podaci o ritualima, svetilištima (hramovi baltičkih Slovena u Arkoni, Perin kod Novgoroda itd.), pojedinačni prikazi (Zbručki stub i dr.). Poseban izvor je uporedno istorijsko poređenje s drugim indoevropskim mitološkim sistemima, prije svega sa mitologijom baltičkih plemena, koja je posebno arhaična. Ovo poređenje nam omogućava da identifikujemo indoevropsko porijeklo slovenske mitologije i niz njenih likova sa njihovim imenima i atributima. Indoevropske paralele omogućavaju razdvajanje arhaičnih elemenata od kasnijih inovacija, uticaja iranske, germanske i drugih mitologija, a kasnije i hrišćanstva.[1]

Prvo se primjenjuju pisani izvori. Tekstovi vizantijski autora od 6. do 10. vijeka: Prokopije Cezarejski, Teofilakt Simokata, Konstantin VII Porfirogenit, Lav Đakon i dr. Zapadnoevropski autori od 9. do 13. vijeka: Bavarski geograf, Titmar Merseburški, Helmold iz Bosaua, Sakso Gramatik i dr. Arapski autori od 9. do 13. vijeka: Masudi, Ibn Fadlan, Ibn Rusta i dr. U skandinavskim sagama iz 13. vijeka, u poetskim i proznim edama, postoje podaci koji se mogu koristiti za rekonstrukciju stare slovenske vjere. Staroruski, zapadnoslovenski („Češka hronika” Kozme Pražskog) i južnoslovenski izvori od 11. do 15. vijeka: ljetopisi, učenja i opomene protiv neznabožaca (Kiril Turovski, Kirik Novgorodec i dr.) i umeci u prevedenoj literaturi, uključujući apokrife. Posebno mjesto zauzima „Slovo o Igorovom pohodu”, koji je odražavao značajan sloj mitove stare vjere koje je spomenuo nasljednik i nosilac kulture stare vjere — nepoznati tekstopisac. Svi ovi tekstovi ne sadrže nikakve holističke izjave o mitologiji ili odvojene mitove. U svakom slučaju, treba imati na umu da ovo nije izlaganje samih mitova, već prepričavanje njihovog razumijevanja od strane savremenika-inovjeraca.

Drugo, pisani izvori od 15. do 17. vijeka i folklorni izvori od 18. do 20. vijeka, koji su manje bliski staroj slovenskoj vjeri, ali sadrže brojne podatke iz ranijih izvora koji do nas nisu došli, kao i obrede, detaljne zapise o legendama, bajkama, epovima, kletvama, bajličkama i bjavaljšcinama, poslovicama i proročanstvima, prema kojima je moguće rekonstruisati drevne mitove. Od posebnog značaja su podaci poljskih, čeških i njemačkih autora i istoričara koji su zapisali lokalne legende zapadnih Slovena, koji su sačuvali podatke staroruskih izvora. U Rusiji su od 16. do 17. vijeka neke informacije zabilježile zapadne diplomate, vojna lica i putnici (Zigmund fon Herberštajn, Adam Olearijus i dr.). Među folklornim radnjama o staroj slovenskoj vjeri obično se ubrajaju Svjatogor, Mihajlo Potik, Volga Svjatoslavič, Mikula Seljaninovič; bajke o Košćeju, Zmaju Ognjenom, Babi Jagi i dr. Obredi kao što su vođenje koze, tjeranje zmija, klanje ilinskog bika, smrt krava, spaljivanje stoke, uvijanje brade (Veles, Nikola i Ilija), prizivanje kiše, đurđevski i kupalski praznici, omogućavaju povratak mnogih mitoloških motiva i uspostavljanje veze mitova s obredima, u kojima se ovi motivi takođe ostvaruju.[1] Poteškoće u tumačenju ovih izvora leži u činjenici da se kasniji slojevi, izmišljotine autora, pripovjedača, prikupljača folklora, preklapaju sa drevnim idejama. Među autoritativnim istraživačima folklora ubrajaju se Ivan Saharov, Aleksandar Atanasjev, Dmitrij Zelenin, Vladimir Prop i dr. Iako su ovi izvori vrlo kontroverzni, nije uvijek jasno što je nasljeđe narodnog hrišćanstva, a šta je „paganizam”. Aleksandar Pančenko, kritikujući izgradnju arhaičnih rekonstrucija odvojenih od stvarnosti, piše:[13]

…nemamo toliko metoda za određivanje drevnosti određenih pojmova masovne (naročito usmene) kulture. „Arhaizam” mnogih kulturnih oblika koje su proučavali ruski etnolozi i folkloristi je naučna iluzija. Ono što se smatralo „nasljeđem paganizma”, često se pokazalo relativno kasnim fenomenima koji je nastao u kontekstu hrišćanske kulture… Mislim da je potraga za arhaizmom još jedan način konstruisanja „tuđina” — ovog „nejasnog objekta želje” kolonijalne antropologije.

Pouzdaniji, ali i teže čitljivi arheološki izvori: podaci sa iskopavanja mjesta kulta, pronađeni idoli, obredni predmeti, ukrasi, paganski znakovi, natpisi koji pominju paganske bogove ili pagane, ostaci prinošenih žrtava i obrednih radnji. Proučavanju paganski stari značajan doprinos dali su Lubor Niderle, Aleksandar Ljavdanski, Viljo Mansika, Valentin Sedov, Petar Tretjakov, Boris Ribakov, Ion Vinokur, Petar Toločko, Denis Kozak, Jaroslav Borovski, Boris Timošcuk, Irina Rusanova, Nikita Tolstoj, Lev Klejn i dr.

Važni su lingvistički podaci, uporednih religijskih studija i proučavanje mitoloških zapleta drugih naroda. Pored svjetskog autoriteta u ovoj oblasti Džejms Džordž Frejzer, mogu se pomenuti i Sergej Tokarev, Vladimir Toporov i Vjačeslav Ivanov.

Formiranje[uredi | uredi izvor]

Slovenska mitologija je nastala tokom dužeg perioda u postupku odvajanja starih Slovena od indoevropske zajednice naroda 2—1. mileniju prije n. e. i u interakciji sa mitologijom i religijom susjednih naroda. Stoga, naravno, u slovenskoj mitologiji postoji značajan indoevropski sloj. Pretpostavlja se da uključe vid boga oluje i borbene družine (Perun), boga stoke i podzemnog svijeta (Veles), elemente oličja blizanačkih božanstava (Jarilo i Jariliha, Ivan da Marija) i božanstvo nebeskog oca (Stribor). Indoevropskog porijekla su Majka zemlja, boginja tkanja i predanja (Mokoš) povezana s njom, solarno božanstvo (Dažbog) i nekoliko drugih.[14]

Vjerovanja Slovena i Balta veoma su bliska i slična. To se odnosi na božanstva kao što su Perun (Perkunas), Veles (Velnjas) i vrlo moguće na druga. Mnogo toga je zajednično sa germano-skandinavskom mitologijom: motiv svjetskog drveta, prisustvo zmajeva itd.

Kako su se Sloveni doseljavali sa praslovenske teritorije, došlo je do diferencijacije slovenske mitologije i izolacije lokalnih varijanti, koje su dugo zadržale glavne karakteristike zajedničke slovenske mitologije. Takva je mitologija baltičkih Slovena (zapadnoslovenska plemena sjevernog dijela međuriječja Elbe i Odre) i istočnih Slovena. Pretpostavlja se da su postojale i druge varijante (posebno južnoslovenska na Balkanu i zapadnoslovenska u poljsko-češko-moravskoj oblasti), ali sačuvano je malo podataka o njima.

Kasne praslovenske mitološke predstave iz doba ranih državnih formacija najpotpunije predstavljaju istočnoslovenska mitologija i mitologija baltičkih Slovena.

Mitološka slika svijeta[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Modeli svijeta kod Slovena

O stavovima starih Slovena o stvaranju i strukturi okolnog svijeta malo se zna zbog praktičnog odsustva pisanih izvora. Prema tome, neka predstava o ovom dijelu pogleda na svijet starih Slovena može se dobiti samo iz posrednih izvora — arheologija, etnografija, posredne informacije iz pisanih izvora.

Pojedini izvori[uredi | uredi izvor]

Strane Zbručkog stuba.

Mnogi istraživači povezuju se s različitim aspektima reljefnih slika slovenskog modela svijeta na Zbručkom stubu, kamenoj statui pronađenoj na teritoriji Ternopoljske oblasti u Ukrajini. Tri nivoa, na koja su reljefi podijeljeni, smatraju se slikom trodjelne podjele svijeta, četiri lica statue povezana su sa stranama svijeta ili godišnjim dobima.[15] Istoričar Vladimir Petruhin ukazuje da Zbručki stub odražava slovenski panteon i slovenski prostorni model svijeta, njegove slike personifikuju najviše muške i ženske bogove gornjeg (nebenskog) svijeta, duhove i ljude srednjeg (zemaljskog) svijeta i htonska bića podzemnog svijeta koja podržavaju zemlju. Zbručki stub može biti oličje antropocentričnog modela svijeta Slovena iz ranog srednjeg vijeka. Njegovi prethodnici naučnici smatrali su ga „antskom” zooantropomorfnom fibulom s aksijalnom antropomorfnom figurom, koja bi mogla simbolizovati svjetski stub ili svjetsko drvo. Lična odjeća, počev od antičkog doba, oličavala je „kosmički” poredak i odražavala karakter srednjovjekovne predstave o čovjeku kao „mikrokosmosu”.[16]

Fragmentarni podaci o pogledu na svijet starih Slovena mogu se dobiti iz staroruske književnosti. Konkretno, „Učenje” Vladimira Monomaha pominje irij — daleku južno zemlju u koju ptice odlijeću tokom zime. Uz pomoć etnografski materijala može se saznati da je irij u narodnom sjećanju kasnije poistovjećen s rajem i personifikovao je „zemlju blaženih”, drugi svijet.

Neke podatke o pogledima Slovena daje staroruska zakletva iz sporazuma Rusije s Vizantijom, a čiji tekst se nalazi u sastavu „Povijesti minulih ljeta”:[17]

A ako ne ispunimo gore navedeno… onda budimo žuti, poput ovog zlata.

Ova zakletva se objašnjava činjenicom da su upokojeni Sloveni po pravilu izgledali žuto, pa stoga u ovom slučaju riječi „budemo žuti” imaju neposredno značenje „budemo mrtvi”. Vezano za to, treba napomenuti da su podzemlje ili trideseto carstvo često predstavljeni zlatnom bojom u ruskim bajkama, kao i stanovnici drugog svijeta.[18] Ova mitologema se vjerovatno nalazi kod drugih indoevropskih naroda (npr. Odinova platna palata).

Konačno, prema nekim istraživačima, neki podaci o pogledima starih Slovena o Univerzumu mogu se dobiti iz epa „Slova o Igorovom pohodu” iz 12. vijeka. Ovaj odlomak privlači posebno pažnju:[19]

vješta pjevca staroga Bojana, koji znade vješto ukititi, čas se drvljem i tamo i amo, čas se zorno mrkim vukom vući, sada lećet nebu pod oblake i ka oro parati ga krilom.

Neki istraživači u ovom odlomku pronalaze trodjelnu podjelu svijeta (nebo—vazduh—zemlja) i arhetipsku sliku svjetskog drveta. U ovom slučaju se ispostavlja da je Bojan, poput drevnih germanskih skladova, putovao duž svjetskog drveta, povezujući tako svijetove i primajući božansko znanje i inspiraciju iz gornjeg svijeta.[20] Pored toga, koncept svjetskog drveta sačuvao se i u kasnijoj tradicionalnoj kulturi slovenskih naroda — u bajkama, zakletvama, prikazima predanja itd. Npr. u početnom dijelu zakletve govornik sebe lokalizuje u središtu svetog svijeta:

Na moru-Okeanu, na ostrvu Bujane nalazi se hrast Karkolist, na tom hrastu sijedi soko, pod tim hrstom zmija…

Ovo može odražavati kako su Sloveni (u ovom slučaju Rusi) zamišljali svemir: u središtu svjetskog okeana nalazi se ostrvo (Bujan), na kojem u centru svijeta, leži kamen (Alatir) ili svjetsko drvo (po pravilu, hrast). Na ovom drvetu, kao što se vidi iz zakletve, sjedi ptica, a ispod drveta je zmija.[21] Ova slika je vrlo slična germansko-skandinavskoj i onoj koja je predstavljena u „Slovu o Igorovom pohodu”.

Rekonstrukcija[uredi | uredi izvor]

Svjetsko drvo, kao i kod mnogih drugih naroda, bilo je univerzalna slika koja je sintetizovala sve mitološke nivoe. U ovoj funkciji u slovenskim folklornim tekstovima obično se pojavljuju irij, rajsko drvo, breza, javor, hrast, bor, jasen, jabuka. Različite životinje su ograničene na tri glavna dijela svjetskog drveta. Do grana i vrhova — ptice (soko, slavuj, ptice mitološkog karaktera, div i dr.), takođe i Sunce i Mjesec. Kod debla pčele, do korijena htonske životinje (zmije, dabar i dr.). Drvo se u cjelini može uporediti sa osobom, naročito sa ženom: poznati su prikazi drveta ili žene između dva konjanika, ptica i sličnih kompozicija sjevernoruskog veza. Pomoću svjetskog drveta, modeluje se trostruka vertikalna struktura svijeta, tri carstva: nebo, zemlja i podzemlje, četvorna horizontalna struktura (sjever, zapad, jug, istok, odgovarajuća četiri vjetra), život i smrt (zeleno, cvjetnost drveta i suvo drvo, drvo u kalendarskim obredima) i dr.

Svjet je opisan sistem osnovnih smislenih binarnih opozicija, binarnih opozicija koje su odredile njegove prostorne, vremenske, društvene i druge karakteristike. Suprotnost pogodno—nepogodno za kolektiv se ponekad iskazivala u likovima koji posjeduju pozitivne ili negativne osobine, uli u personifikovanim članovima opozicije: sreća — nesreća.

Čovjek je u korelaciji sa svim nivoima mitologije, posebno u ritualima (npr. polaznik). Praslovenski koncept duše, duha razlikovao je osobu od drugih stvorenja, uključujući životinje, i imao je indoevropsko porijeklo.[1]

Vidi još: Nastanak svijeta u slovenskoj mitologiji

Likovi[uredi | uredi izvor]

Viša mitologija[uredi | uredi izvor]

Podaci o sastavu praslovenskih bogova najvišeg nivoa veoma su ograničeni, jer su ih poslije hristijanizacije zamijenile slike hrišćanske religije i mitologije. Postoji razlog za vjerovanje da su slovenski bogovi u predhrišćansko doba već činili panteon.

Najviši nivo slovenske mitologije karakteriše najopštija vrsta funkcija božanstava (ritualno-pravna, vojna, ekonomsko-prirodna), njihova povezanost sa zvaničnim kultom — sve do ranih državnih panteona.

Pored Peruna i Velesa, mogla bi obuhvatiti i ona božanstva čija su imena poznata bar u dvije različite slovenske tradicije. Ovi bogovi uključujući staroslovenskog Svaroga (u odnosu na vatru — Svarožić, tj. Svarovog sin), Zuarasiz kod baltičkih Slovena (npr. češki i slovački raroz i rumunski sfarog, sugerišući južnoslovenski oblik ovog imena). Drugi primjer je staroruski Dažbog i južnoslovenski Dabog (u srpskom folkloru). Situacije je složenija sa imenima tipa staroruskih Jarilo i Jarovita (lat. Gerovitus) kod baltičkih Slovena, budući da su ova imena zasnovana na starim epitetima odgovarajućih božanstava. Epiteti slični imenu, korelirali su i sa bogovima praslovenskog panteona: npr. Majka zemlja i druga ženska božanstva.

Niži nivo mogao bi uključivati božanstva povezana sa ekonomskim ciklusima i sezonskim obredima, kao i bogove koji su oličavali integritet malih zatvorenih kolektiva. Vjerovatno je većina ženskih božanstava koja su imala bliske veze s kolektivom (Mokoš i dr.), ponekad manje antropomorfna od božanstava najvišeg nivoa, pripadala ovom nivou.

Elementi sljedećeg nivoa imali su najapstraktnije funkcije i, vjerovatno, ponekad su mogli biti personifikacije članova glavnih suprotnosti: Sreća, Liho, Pravda, Krivda, Smrt ili specijalizovane funkcije, npr. Sud. Uobičajeni slovenski koncept „boga” povezan je s oznakom sreće, npr. bogat (imati boga, sreće) — ubog (nemati sreće, boga), ukr. nebog — nesrećnik, prosjak. Riječ „bog” bila je sastavni dio imena različitih božanstava — Dažbog, Crnobog i dr. Slovenski podaci i dokazi drugih arhaičnih indoevropskih mitologija omogućavaju nam da u tim imenima vidimo odraz drevnog sloja mitoloških predstava Praslovena. Mnogi od ovih likova pojavljuju se u pričama iz bajke.

Vidi još: Spisak slovenskih bogova

Niža mitologija[uredi | uredi izvor]

Baba-jaga, lik slovenskog folklora sa htonskim porijeklom u mitologiji,[22] autora Ivana Bilibina.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b v g Ivanov & Toporov 2008, str. 929—934.
  2. ^ Leže, Lui Polь (1908). Slavяnskaя mifologiя (na jeziku: ruski). Pristupljeno 11. 7. 2021. 
  3. ^ Tokarev, Sergeй Aleksandrovič (1978). Istoriя zarubežnoй эtnografii (na jeziku: ruski). Moskva: Vыsšaя škola. Pristupljeno 11. 7. 2021. 
  4. ^ Zueva, T. V. (2008). „Istoričeskaя škola”. Bolьšaя rossiйskaя эnciklopediя (na jeziku: ruski). str. 120. Arhivirano iz originala 06. 08. 2020. g. Pristupljeno 11. 7. 2021. 
  5. ^ Petruhin 2014, str. 72–73, 256–257.
  6. ^ a b Kleйn, Lev Samuilovič (2004). Voskrešenie Peruna: k rekonstrukcii vostočnoslavяnskogo яzыčestva (na jeziku: ruski). SPb: Evraziя. ISBN 978-5-8071-0153-2. Pristupljeno 11. 7. 2021. 
  7. ^ Kutarev, Oleg Vladislavovič (2013). „Harakteristika Roda i Rožanic v slavяnskoй mifologii: interpretacii B. A. Rыbakova i ego predšestvennikov”. Religiovedenie (na jeziku: ruski) (4): 170—177. ISSN 2072-8662. Arhivirano iz originala 15. 07. 2021. g. Pristupljeno 11. 07. 2021. 
  8. ^ Petruhin 2014.
  9. ^ Šnirelьman, Viktor (2015). Ariйskiй mif v sovremennom mire (na jeziku: ruski). Novoe Literaturnoe Obozrenie. ISBN 978-5-4448-0422-3. Pristupljeno 11. 7. 2021. 
  10. ^ Petrova, Natalья (2015). „Bыlinnaя ohota na mamontov i pročie spekulяcii”. Arzamas (na jeziku: ruski). 14. Pristupljeno 11. 7. 2021. 
  11. ^ Živov, V. M. (2009). „Moskovsko-tartuskaя semiotika: ee dostiženiя i ee ograničeniя”. Novoe literaturnoe obozrenie (na jeziku: ruski). 4 (98). Pristupljeno 11. 7. 2021. 
  12. ^ Tolstoй, Nikita I. (2003). Očerki slavяnskogo яzыčestva (na jeziku: ruski). Indrik. ISBN 978-5-85759-236-6. 
  13. ^ Levon, Abramяn; Adelь, Barker; Pavel, Belkov; Юriй, Berezkin; Konstantin, Bogdanov; Sьюzan, Gal; Brюs, Grant; Vяčeslav, Ivanov; Tim, Ingold; Katriona, Kelli; Georgiй, Levinton; Aleksandr, Pančenko; Stiven, Smit; Sergeй, Sokolovskiй; Nikolas, Harni; Sevir, Černecov (2004). „Sovremennыe tendencii v antropologičeskih issledovaniяh”. Antropologičeskiй forum (na jeziku: ruski) (1): 75. ISSN 1815-8870. Pristupljeno 20. 7. 2021. 
  14. ^ Ivanov, Vяč. Vs.; Toporov, V. N. (1974). „Ob indoevropeйskih istokah slavяnskoй mifologii sm.”. Issledovaniя v oblasti slavяnskih drevnosteй (na jeziku: ruski). Moskva: Nauka. Pristupljeno 20. 7. 2021. 
  15. ^ Gavrituhin, I. O. (2008). „Zbručskiй idol”. Bolьšaя rossiйskaя эnciklopediя (na jeziku: ruski). str. 312—313. Arhivirano iz originala 15. 07. 2021. g. Pristupljeno 11. 7. 2021. 
  16. ^ Petruhin 2014, str. 359—362.
  17. ^ Mansikka 2005, str. 73—74.
  18. ^ Propp 1986, str. 281Sleduet zametitь, čto tridesяtыe carstva mogut imetь takže i serebrяnый, i mednый cvet.
  19. ^ Slovo o Igorovom pohodu. Projekat Rastko Cetinje - Petar II Petrovic Njegos. Pristupljeno 21. 7. 2021. 
  20. ^ Moroz, E. L. (1977). „Sledы šamanskih predstavleniй v эpičeskoй tradicii Drevneй Rusi”. Folьklor i эtnografiя : Svяzi folьklora s drevnimi predstavleniяmi i obrяdami (na jeziku: ruski). Leningrad: Nauka. str. 64—72. 
  21. ^ Юdin, A. V. (1997). „Onomastikon russkih zagovorov”. Folьklor i postfolьklor: struktura, tipologiя, semiotika. Moskva. 
  22. ^ Petruhin, Vladimir Яkovlevič (1995—2012). „Яga”. Ur.: Tolstoй, Nikita Ilьič. Slavяnskie drevnosti: Эtnolingvističeskiй slovarь (na jeziku: ruski) (5 izd.). Moskva: Institut slavяnovedeniя RAN. str. 614. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]


Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Словенска_митологија&oldid=27677818”