Srpsko pjevačko društvo „Sloga”

Srpsko pjevačko društvo „Sloga” Sarajevo je najstarije pjevačko društvo u Sarajevu i jedno od najstarijih srpskih pjevačkih društava na teritoriji Bosne i Hercegovine. Osnovano je 1888. godine, za vrijeme Austrougarske okupacije. Društvo je funkcionisalo do uspostavljanja komunističke vlasti kada mu se po završetku Drugog svjetskog rata, 1946. godine, zabranjuje rad i oduzimaju nekretnine. Sloga je od tada do pada Jugoslavije funkcionisala kao crkveni hor.

Muzički život Srba u BiH

Muzički život u 19. i početkom 20. vijeka u Bosni i Hercegovini bio je srodan muzičkom životu u srbijanskim i vojvođanskim gradovima. Muzička djelatnost se svodila na rad pevačkih društava kao pokretača i stožera kulture, zatim bio je primjetan rad čeških muzičara koji su radili kao dirigenti, nastavnici muzike, kompozitori, pa i izvođači na pojedinim instrumentima, i na povremeno učestvovanje solista i orkestara na besjedama pevačkih družina. Pošto su ovaj prostor naseljavali razni narodi, svaki od pjevvačkih društava ja imao nacionalni prizvuk na priredbama koje je organizovao. Muziciranje Srba je bilo usmjereno ka očuvanju sopstvene nacionalne kulture.

Povodi za osnivanje srpskih pjevačkih društava, nosilaca kulturnih stremljenja gradova, bili su nacionalni i prosvetiteljski. Pjevačka društva su učestvovala u bogosluženju, slavila praznike, naročito dan Svetog Save, priređivala besjede u čast značajnih događaja iz srpske istorije i književnosti, zatim organizovala posijela, izlete i majske sabore. Na njihovom čelu su se često smjenjivali ljubitelji muzike, ali i muzički stručnjaci, uglavnom češkog porijekla. Program je bio koncipiran po ugledu na vojvođanske pjevačke družine: izvođena su djela Mokranjca, Marinkovića, Jenka i čeških muzičara, osobito onih koji su bar jedno vrijeme proveli u kakvom bosanskom ili hercegovačkom mjestu. Pjevani su i horovi književnika Alekse Šantića, koji nisu bili nepoznati ni srpskim pjevačkim društvima van prostora Bosne i Hercegovine. Gotovo je svako pjevačko društvo imalo svoju himnu. Na besjedama se, pored horskih djela, moglo čuti i predavanje, pokoja recitacija, pjevanje uz gusle, solističko vokalno ili instrumentalno djelo, pozorišni komad praćen muzikom, pa čak i opereta.

Istorijat društva

Sloga je, najstarije pjevačko društvo u Sarajevu, osnovana 1888. godine, pod imenom Srpsko-pravoslavno crkveno pjevačko društvo "Sloga" u Sarajevu. Zamisao za osnivanje društva je potekla iz redova sarajevskih Srba zanatlija koje su predvodili Risto Maksimović i prota Stijepo Trifković, kao i prota Đorđe Petrović, koji je bio član i utemeljivač Sloga. Nastajanje Sloge je, na prelazu iz turske u austrougarsku okupaciju, bilo teško i od strane vlasti ometano. Pokušaj učitelja srpske osnovne škole i Steve Sarajčića s njima da stvore srpsko pjevačko društvo je propao i 1879. i 1882. godine. Odobrenje austrijskih vlasti je trebalo čekati još šest godina. Sa vođstvom Gligorija Jeftanovića, koji je bio na čelu pokreta bosansko-hercegovačkih Srba, koji su se borili za crkveno-školsku autonomiju, Sloga dobija ugled koji će nositi dalje kroz istoriju. 1906. Sloga mjenja naziv u Srpsko pjevačko društvo "Sloga" u Sarajevu. Prvi poznatiji dirigent bio je Čeh Franjo Maćejovski, koji je, zajedno sa suprugom Marom, došao u Sarajevo 1900. godine, sa željom da osnuje muzičku školu.

Značajan događaj u društvenom životu Sarajeva predstavljalo je gostovanje Pjevačkog društva austrijskih željezničkih činovika iz Beča, održano u junu 1892. godine. Za ovaj, prvi po redu dolazak jednog bečkog pjevačkog društva u glavni grad Bosne i Hercegovine izvršene su obimne pripreme. Kakav je značaj pridavan sa zvanične strane ovom gostovanju vidi se iz konstatacije "Sarajevskog lista" da je sa bečkim društvom došlo u Sarajevo oko desetina dopisnika raznih bečkih listova posebno za ovu priliku. Za Slogu bila je ovo prva prilika da se ogleda spred takvim stručnim auditorijumom, kakav su predstavljali članovi pomenutog bečkog pjevačkog društva.

Sloga nastavlja aktivnost nakon oslobođenja i ujedinjenja, a od 29. januara 1919. godine se nižu mnogobrojni koncerti na kojima se pevaju dela Arhangelskog, Betovena, Glinke, Marinkovića, Čajkovskog, i Mokranjca. Slogom tada diriguje Ljubomir—Ljubo Bajac, bivši učenik muzičke škole Franje Maćejovskog, a tada već nastavnik Oblasne muzičke škole u Sarajevu. 1928. godine, na svoju četrdesetogodišnjicu, Sloga postaje član Jugoslovenskog pjevačkog saveza u Beogradu i dobija orden Svetog Save petog stepena. 1921. dotašnju horsku krsnu slavu Vidovdan (koji postaje državni praznik) zamjenjuje slavljene Svetog Dimitrija Solunskog, koje se sačuvalo do danas.

Vrhunac svojih uspjeha Sloga doživljava na poznatom Duhovnom koncertu u Beogradu, 1938. godine. Nastupajući u visokoj reprezentativnoj formi sa bogatim programom, Slogu je vrlo visoko i laskavo ocjenila beogradska publika i kritika. Tadašnja štampa joj ustupa mnogo prostora.

Okupacijom Kraljevine Jugoslavije i početkom rata 1941. godine, nacističke vlasti i njemački okupator progone i na najsvirepije načine ubijaju Srbe. Mnogi pjevači su napustili Sarajevo, mnogi su stradali u ratnom vihoru, a mala preostala grupa sklonila se u krilo Crkve i nastavila da pjeva, uglavnom duhovne pesme koje su naučili u prethodnom periodu.

Po završetku Drugog svjetskog rata, 1946. godine vlasti nove, komunističke Jugoslavije, zabranjuju rad Srpskog pjevačkog društva Sloga i oduzimaju mu nekretnine. Članovi Sloge koji su preživjeli nacistički teror se tada organizuju u crkveni hor, jer je srpsko ime bilo zabranjeno u okviru kulturnoumetničkih društava, i na taj način nastavljaju rad pod imenom Hor Saborne crkve u Sarajevu. Krajem 1947. godine u Sarajevo dolazi prota Milorad Ajvazović. Školovan u sarajevskoj Bogosloviji i uporedo u Oblasnoj muzičkoj školi na odsjeku za violinu, nastavlja rad sa tada crkvenim horom, vodi bilješke o svakom članu, prikuplja notni materijal i održava kontinuitet Sloge, koja se ponovo razvija u okrilju Crkve.

Rad Sloge bio je intenzivan sve do februara 1992. godine i prvih znakova rata u Bosni i Hercegovini. Zbog bolesti, koja će ga godinu dana kasnije pokositi, dirigent Branko Glumac napušta dirigentsko mjesto, a njegov rad u ratnom Sarajevu nastavlja njegova sestra Branka Bošnjak, profesor muzike. Novi rat je donio novu golgotu sarajevskim Srbima. Bile su to godine kada su svi pravoslavni hramovi bili zatvoreni, osim Stare crkve na Baščaršiji.

Danas

Danas Sloga ima sve više mladih članova, ali je još uvijek bez riješenog pitanja povratka oduzete čuvene Slogine zgrade. Kada su vlasti bivše Jugoslavije zabranile djelovanje Sloge, u njenu zgradu uselili su kulturnoumjetničko društvo „Slobodan Princip Seljo”, a današnje vlasti Federacije Bosne i Hercegovine i Kantona Sarajevo su ga preimenovali u „Akademski kulturni centar Univerziteta u Sarajevu”. Danas horom diriguje Stefan Mojsilović – magistar crkvene muzike. Hor broji četrdesetak članova, aktivno učestvujućih na svetim bogosluženjima u sarajevskim i drugim crkvama širom cijele dabrobosanske mitropolije, pod duhovnom brigom mitropolita dabrobosanskih. Pored pjevanja u SPC, Sloga njeguje bogatu koncertnu i takmičarsku aktivnost.

Tokom 2016. godine po prvi put je organizovan Festival pravoslavne crkvene muzike "Dani Sloge". Festival je otvoren 5. novembra koncertom u Sabornom hramu Rođenja Presvete Bogorodice, na kojem su, osim "Sloge", nastupili i muški horovi "Istočnik" iz Banjaluke i "Servikon." iz Istočnog Sarajeva, Mješoviti hor Filozofskog fakulteta sa Pala, te hor smjera za crkvenu muziku i pojanje Muzičke akademije Univerziteta u Istočnom Sarajevu. Festival je organizovan uz podršku Srpskog humanitarnog udruženja "Dobrotvor" iz Sarajeva, Mitropolije dabrobosanske, i Ministarstva civilnih poslova BiH.

Od skorašnjih nastupa, treba istaći onaj iz aprila 2022. godine, kada je SPD "Sloga" imala čast da u hramu Svetog Save na Vračaru stane rame uz rame sa nekoliko vrhunskih horova iz Srbije i pokaže svoje umjetničke sposobnosti.

Vidi još.

• Srpsko prosvjetno i kulturno društvo „Prosvjeta“

Literatura

• Pejović, Roksanda (1991). Srpsko muzičko izvođaštvo romantičarskog doba. Beograd. 
• „Izveštaj sa skupštine Srpskog pjevačkog društva Sloge u Sarajevu”. Uskok. 77. 1897. 
• Besarović, Risto (1974). Iz kulturnog života u Sarajevu pod Austrougarskom upravom. Sarajevo. 
• „Bosanci u Beogradu (doček Srpskog pjevačkog društva Sloge iz Sarajeva)”. Dnevni list. 306. 1910. 

Spoljašnje veze

• Sajt Srpskog pjevačkog društva „Sloga” Sarajevo