Stanko Arambašić
Stanko Arambašić | |
|---|---|
| Datum rođenja | 1764 |
| Mesto rođenja | Kolare, Jagodinska nahija, Osmansko carstvo |
| Datum smrti | 21. septembar 1798. (33/34 god.) |
| Mesto smrti | Smederevo, Smederevski sandžak, Osmansko carstvo |
Stanko Arambašić, rođen 1764. godine, u Levču, u selu Kolaru (danas opština Jagodina) je bio komandant posebne Srpske narodne vojske i jedan od vođa dobrovoljaca srpskih frajkora u Austrijsko-Turskom ratu (1787—1791) za vreme Kočine krajine.[1][2]
U "Pomeniku znamenitih ljudi u srpskog naroda novijega doba" Milana Đ. Milićevića stoji da je Stanko rođen u Velikom selu, u okrugu beogradskom, mada u fusnoti stoji da je prema Vuku St. Karadžiću rođen u Kolaru u Levču.[3] Sa pisanjem Vuka St. Karadžića, da se Stanko Arambašić rodio u Kolaru kod Jagodine, se slaže i istoričar Prvog srpskog ustanka, Lazar Arsenijević Batalaka[4]
Stanko je bio srednjeg rasta, crnomanjast, vrlo lep na oči i veliki junak. Za vreme vladavine Hadži Mustafa-paše 1792. godine postao je bimbaša nad posebnom narodnom vojskom u službi Osmanskog carstva sa kojom je u bici kod Kolara, početkom avgusta 1793. godine uspeo da spreči janjičare i odmetnulog Osmana Pazvan-oglua da stavi i Beogradski pašaluk pod svoju upravu. Pričalo se da je ta posebna vojska koju je predvodio brojala i preko 16,000 Srba te da je uglavnom sastavljena od raje i bivših Frajkora. Od njih su svakih pedeset ljudi imali svoga buljubašu, nad stotinom je postavljen harambaša a nad hiljadom bimbaša. Svaki vojnik je morao da ima dve torbe: jednu za rublje (dve košulje, dvoje gaće i jedan par novih opanaka) a drugu za hranu (hleb i jestivo). Od oružja svaki je morao da ima po jednu musketu (pušku), jatagan (nož) i dve kubure (pištolja), i to sve u ispravnom stanju.[5][6]
Godine 1797. vojna ekspedicija Husejin Kučuk Paše nije uspela ni da osvoji Vidin ni da zarobi Osmana Pazvan-oglua, te je ovaj zajedno sa janjičarima, krajem novembra, ponovo pokušao da aneksira Smederevski sandžak. Sukobi su se odigrali u okolini Velikog Sela odakle je Stankova vojska branila Beogradski pašaluk. Posle žestokih borbi janjičari su proterani iz Beograda, a Pazvan-oglu je pobegao nazad u Vidin. Stanko je zauzeo Požarevac 16. januara 1798. godine.
Porta je uvidela da je stabilnost Osmanskog carstva poprilično uzdrmana te je preduzela oštre mere prema Srbima koji su učestvovali u Austro-Turskom ratu i mnogi poput Kapetana Koče i Rige od Fere su ubijeni. Tada je ubijen i komandant Stanko. Prema izveštaju Milana Đ. Milićevića, ubistvo je izvršeno u subotu 21. ceptembra 1798. godine, u Smederevu, u kući "nekoga" Gruje u ciganskoj mali. Stankovo telo Srbi su pronašli sutradan u jednom Jezavinom viru i sahranili ga u mestu Godomin, nadomak Smedereva.[7]
Godine 1799. porta je izdala Ferman koji je dozvolio povratak janjičara a sultan Selim III je oprostio Pazvan-ogluovu pobunu i imenovao ga za Pašu.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ M. Đ. Milićević, Pomenik znamenitih ljudi u srpskog naroda novijeg doba, Beograd 1888, 15
- ^ „Jagodina tokom XVII i XVIII veka - Elektronska mapa, poslovni adresar i prezentacija Jagodine - Pomoravlje OnLine”. Arhivirano iz originala 27. 10. 2016. g. Pristupljeno 16. 10. 2016.
- ^ M. Đ. Milićević, Pomenik znamenitih ljudi u srpskog naroda novijega doba, Beograd 1888, 15
- ^ Arsenijević-Batalaka, Lazar (1898). Istorija srpskog ustanka I. Beograd: Batalakin fond. str. 4.
- ^ Pantelić, Dušan (1949). Beogradski pašaluk pred Prvi srpski ustanak (1794–1804). Beograd: Srpska akademija nauka. str. 125.
- ^ Poznate licnosti Jagodine - Stanko Arambasic
- ^ „Srpsko Nasledje”. Arhivirano iz originala 11. 02. 2013. g. Pristupljeno 12. 08. 2011.
