Stari Trg (rudarsko naselje)

Za drugu upotrebu, pogledajte stranicu Stari Trg.

Stari Trg (rudarsko naselje)
Administrativni podaci
Država	Srbija
Autonomna pokrajina	Kosovo i Metohija
Upravni okrug	Kosovskomitrovački
Opština	Kosovska Mitrovica
Geografske karakteristike
Koordinate	42° 56′ 09″ S; 20° 55′ 10″ I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina	872 m
Stari Trg (rudarsko naselje) Stari Trg (rudarsko naselje) na karti Srbije
Ostali podaci
Pozivni broj	028
Registarska oznaka	KM

Stari Trg (rudarsko naselje) (alb. Stantërg ili Stantërgu; do 1975. godine Rudarsko Naselje) je naselje u opštini Kosovska Mitrovica, Kosovo i Metohija, Republika Srbija.

Geološka istraživanja srebrne planine

Završetkom Prvog svetskog rata u Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca, posle nešto više od 200 godina prekida svake rudarske aktivnosti, nastaje ponovno inteziviranje rudarske delatnosti. Najveći deo rudišta sa područja Starog Trga postaje predmet interesovanja stranog kapitala, u prvom redu engleskog.

Početkom 1919.godine bila je upućena jedna engleska misija koja je imala zadatak da proceni štete nanete privredi kraljevine usled neprijateljske okupacije tokom prvog svetskog rata i da predloži neophodne mere za obnovu opustošenih krajeva.

Član ove Misija Aleksandar Brej (engl. Alexandar Wray) iz odeljenja za naučna i industrijska istraživanja u toku leta 1919. godine, podneo je opširan izveštaj pod naslovom Geologija i mineralna bogatstva države Srba, Hrvata i Slovenaca. U ovom izveštaju on je dao ocenu stanja svih rudnika koji su bili aktivni do izbijanja prvog svetskog rata, a delom eksploatisani od strane Austougraske monarhije. Iako u regionu Kopaonika u to vreme nije bilo aktivnih rudnika. Vrej je obišao i ovaj teren i u svom izveštaju je naglasio postojanje sulfida olova i cinka, koji su u prošlosti ekspoloatisani na mnogim mestima, o čemu su svedočila mnoga rudarska naselja i stara šljakišta. On podvlači, da su na ovom području najvažnije rude olova, ali i da ima i ruda cinka, gvožđa, bakra i srebra. Interesantno je da u nabrajanju lokaliteta on pominje između ostalih. Belo Brdo, Vojetin, a Stari Trg i Trepču posebno napominje. Kao razlog što ovaj rudarski region do tada nije valorizovan, on navodi nepostojanje neophodnih saobraćajnih komunikacija.

Predstavnici kompanije „Selection Trust LTD“sleva:Forman,Džejms Džekson,Alfred Teler,Klement Ričardson,Alferd Čester Biti,Hektor Mildlenton,Lomir Džejms i Harke Bolsova.

Već 1924. godine po brdovitim i zapuštenim krajevima u podgorju Kopaonika i Kosovsko-moravske oblasti, razmilile su se u grupe engleskih istraživača-geologa,koji su pretražili stara rudišta. O intenizitetu i obimu istraga koje su preduzteli može se suditi i po jednom izveštaju u kome stoji podatak da su na ovim terenima pronašli i obeležili na mapama oko 10,000 starih kopova.

Obzirom da je čitav ovaj region kao rudarsku koncesiju dobio Nikola Pašić neposredno nakon priključenja Srbiji posle balkanskih ratova Selection Trust LTD je stupio u vezu sa njim i poveo pregovore o kupovini ove koncesije ali samo na isključivopravo istraživanja

I za života Nikole Pašića u pregovere sa Englezima bio je uključen njegov sin Radomir-Rade Pašić. Radi dobijanja ocene prave vrednosti koncesije mlađi Pašić je angažovao jednu ekipu stručnjaka na čelu sa zagrebačkim profesorom Tućanom. Ova ekipa je još 1925. godine izvršila na terenu i zaključila da je Trepča grandiozno nalazište srebronosnih i zlatonosnih olovnim cinkovnih i bakarnih ruda i da nikakva suma koja se uloži u njihovu ekspolataciju nije prevelika.

Krajem 1925. godine jugoslovenski inženjer Draškoci skrenuo je pažnju engleskoj kompaniji Selection Trust LTD na mogućnosti koje Trepča pruža. Kompanije je već početkom naredne godine uputila ekipu eksperata da istraži područje Starog Trga i okoline.

Sir Alfred Chester Beatty (1875-1968) osnivač i vlasnik preduzeđa „Selection Trust LTD“

Dakle, od 1926. godine rudne potencijale Trepče ispitivala je britanska kompanija Selection Trust LTD, na čelu sa Alfredom Česterom (engl. Alfred Chester Beatty), irsko-američkim inžinjerom rudarstva. On je bio poznat po tome da je upošljavao dobre stručnjake, koji su pronalazili profitabilne naslage rude.

U slučaju Trepče, opsežna istraživanja u razdoblju od 1925-1932. godine izvršio je engleski inžinjer Harold Abort Titkomb (engl. Harold Abbott Titcomb) i jugoslovenski inžinjer Zboril. Već u julu iste godine utvrđeno je postojanje bogatog olovno-cinkovnog rudnog tela na horizontu 830m. Nakon toga „Selection Trust LTD“ otkuplja koncesiju „Trepča“ za eksploataciju ruda od Radomira Pašića. Ova koncesija prostirala se na površini od 529.742.261m2 u Trepči, Rogozni i Slatinskoj Sokolici.

Nakon prvih povoljnih rezultata na horizontu 830 metara izvršena su geološka istraživanja i na koti 610 metara i koti 485 metara, kao i na lokalitetima u rejonu sela Meljenice, oko 1,5 kilometara severno-istočno od Starog Trga, zatim na Trepčanskom brdu, oko 2,5 kilometara istočno od rudnika.Istražnim radovima utvrđeno je da se rudna masa sastoji iz sulfida olova,cinka i gvožđa,sa malom količinom srebra udruženog sa olovom.

Osnivanje preduzeđa „Trepca Mines Limites“

Nakon prvih rezultata istraživanja dobijene su jasne indikacije o ogromnom rudnim potencijalima ležišta u Starom Trgu. Zbog toga je u 9. decembra 1927. godine osnovana kompanija Trepca Mines Limites, sa sedištem u Londonu, generalnom direkcijom u Zvečanu i poslovnicom u Beogradu, sa 2.400 radnika, 60 inžinjera i 50 činovnika i početnik kapitalom od skoro 300.000 fnuti. Kompanija je registrovana 22.decembra iste godine.Na čelu kompanije nalazio se Alfred Čester Biti sa još 19 eksperata iz Velike Britanije i Amerike. Od 1928. godine rukovođenje kompanijom povereno je poznatom engleskom rudarskom inženjeru Hoviju.

Kompanija je pristupila sistemskim istražnim radovima i već 1928. godine bile su utvrđenje rezerve rude od 500.000 tona. Ova količina je od 1930.godine povećana na 1.750.000 tona. Istovremeno je povećan i akcijski kapital, koji je prilikom osnivanja kompanije iznosio 107.500 funti sterlinga. Zbog proširenja istražnih radova, ova suma je ubrzo povećana na 200.000 funti. Kad su utvrđene velike količine rude, Upravni odbor kompanije je 1929. godine odlučio da se kapital poveća na 1.000.000 funti radi izgradnje postrojenja za transport i flotiranje rude, te izgranje radničkih naselja i stambenih objekata za službenike i inženjerski kadar u Starom Trgu, Prvom Tunelu, Zvečanu.Gradi se i put od Kosovske Mitrovice do Starog Trga dužine od oko 9km.

Utvrđenje rezerve rude bile su ne samo velike po količini i bogate po sadržaju olova, cinka i drugih metala, pre svega srebra, već su bile koncentrisane na malom prostoru, što je njihovu eksploataciju činilo veoma rentabilnom. Sem toga, ovaj rudarski region imao je i povoljan geografski položaj s obzirom na potrošače njegovih koncentrata. Naime, pošto je je kraljevina Jugoslavija bila industrijski nerazvijena zemlja, nije imala potrebu za olovom i cinkom koji su se proizvodili u Trepči, već su oni bili namenjeni izvozu.Potrošačkih ovih metala mogle su biti samo zapadno-evropske i srednje-evropske industrijske zemlje. Pošto su one ovim metalima pretežno snabdevale iz prekookeanskih zemalja, rudnik Stari Trg, imao je obezveđen plasman na tržištu Evrope,s obzirom na daleko manje transportne troškove.

Svečano otvaranje rudnika

Njegovo veličanstvo Kralj Aleksandar Karađorđević, Knez Pavle,britanski poslanik Henderson, Ministar Demetrović i maršal Đeneral Dimitrijević

Svečano otvaranje rudnika obavljeno je 10. oktobra 1930. godine. Svečanosti su prisustvovali Njegovo Visočanstvo Kralj Aleksandar Karađorđević, Knez Pavle, ministar šuma i ruda Dušan Sernec, ministar trgovine i industrije Demetrović, generalni direktor „Selection Trust LTD“ i predsednik Upravnog odbora kompanije „Trepca Mines Limited“ Alfred Čester Biti i drugi predstavnici kompanije iz Engleske,kao i britanski poslanik u Beogradu Henderson.

Njegovo Visočanstvo Kralj Aleksandar Karađorđević stigao je u Kosovsku Mitrovicu u 09:30 časova specijalnim vozom iz Beograda koji je pristao na staru stanicu „Bair“, a potom je uz eskort automobilom otišao do Kosovske Mitrovice i Starog Trga.

Stanovništvo

Demografija
Godina	Stanovnika
1991.	24

Vidi još

• Trepča
• Spomenik prirode „Trepča — Zbirka minerala“